محمد رفيق مغل
| ھي مضمون وڪپيڊيا ايشيائي مھيني 2024ع جي حصي طور اماڻيو ويو ھيو يا ان کي وڌايو ويو ھيو. |
محمد رفيق مغل (پيدائش 1936) هڪ پاڪستاني آرڪيالاجسٽ آهي، جيڪو چترال، اتر پاڪستان ۾ نسلي آثار قديمه جي تحقيق ۾ مصروف آهي. هو پاڪستان جي پنجاب، خيبرپختونخواهه ۽ گلگت بلتستان ۾ اسلامي، ٻڌ ڌرم ۽ پراٽو-تاريخي دورن جي 30 کان وڌيڪ يادگارن ۽ کوٽيل آثارن جي بحالي ۽ تحفظ لاءِ هدايت، ٽيڪنيڪل سپورٽ ۽ نگراني جو ذميوار رهيو آهي. هن آرڪيالاجي ۽ هيريٽيج مئنيجمينٽ جي پروفيسر ۽ بوسٽن يونيورسٽي ۾ انڊر گريجوئيٽ اسٽڊيز جي ڊائريڪٽر طور ڪم ڪيو.[1] هو هاڻي بوسٽن يونيورسٽي ۾ آرڪيالاجي جو پروفيسر ايمريٽس آهي.[2]
بحالي ۽ تحفظ ۾ تعاون
سنواريومغل پاڪستان جي آرڪيالاجيڪل ۽ آرڪيٽيڪچرل ورثي جي ڪيترن ئي تحفظ ۽ بحالي جي منصوبن جي تياري جي نگراني ڪئي. هن آرڪيالاجيڪل فيلڊ ورکس ۽ وسيع سروي جي تحقيقاتي منصوبن جي پڻ منصوبابندي، منظم ۽ هدايت ڪئي جنهن ۾ دنيا جي مختلف ثقافتي مواد جي جڳهن تي ماڳن، يادگارن، ۽ کوٽائي جا دستاويز شامل آهن جن ۾ پراگيتاني تاريخ کان اسلامي دورن جي تاريخ شامل آهي. هن سنڌ ، بلوچستان ، پنجاب، خيبرپختونخواهه ۽ پاڪستان جي اترين علائقن ۾ ڳولا لاءِ مختلف بين الاقوامي آثار قديمه جي ماهرن جي سهڪار سان وسيع سروي پڻ ڪيا، جن جي نتيجي ۾ سنڌو تهذيب جي مختلف آبادين ۽ ٻين ثقافتي مواد کي دريافت ڪيو ويو. [3]
عجائب گھر جي ترقي
سنواريومغل پاڪستان ۾ ڪيترن ئي عجائب گهرن جي ترقي ۾ حصو ورتو آهي. ان ۾ 1994ع ۾ اسلام آباد ميوزيم قائم ڪرڻ ۾ تعاون شامل آهي. هن جاپاني عجائب نگارن جي تعاون سان سوات ميوزيم، سيدو شريف کي ٻيهر ترتيب ڏيڻ ۾ پڻ مدد ڪئي. 1993ع ۾ گلگت ۾ ميوزيم آف آرڪيالاجي اينڊ انٿروپالاجي جي قيام، روهتاس فورٽ ۾ ميوزيم (1994ع)، ملتان ۾ ايٿنولوجيڪل اينڊ آرڪيالاجيڪل ميوزيم (1995ع) ۽ ٽيڪسلا ميوزيم (1994ع) جي توسيع جي تجويز ڏيڻ ۾ پڻ هو هڪ اهم شخصيت هو. ).
ورثو تحفظ ۽ انتظام
سنواريورفيق مغل هيٺ ڏنل ماڳن ۽ يادگارن جي آثار قديمه جي تحفظ ۾ شامل رهيو آهي:
- سوات ۽ ٽيڪسيلا جي وادين ۾ ٻڌ ڌرم ، اسٽوپا ۽ شهر باقي آهن؛
- هڙپا ۾ سنڌو تهذيب جا اڏاوتي آثار؛
- 16هين ۽ 17هين صدي عيسوي جون اسلامي عمارتون، يعني لاهور جو قلعو ۽ شالامار باغ (ٻئي يونيسڪو جي عالمي ورثي جي فهرست ۾ شامل آهن)
- وزير خان مسجد جو بارود (گارڊن
- مغل شهنشاهه جهانگير ، علي مردان خان، شهزادي پرويز، مير چاڪر خان رند جا مقبرا؛
- نندنا قلعو؛
- هيران مينار ۽ پياليون؛
- مريم زماني جون مسجدون؛ دائي انگا ۽ اڪبري سرائي؛
- جنڊيالا شير خان ۾ باؤلي.
اهم بين الاقوامي تعاون
سنواريو- 1990: آرڪيالاجيڪل حوالي سان هڙپا ۾ چانورن تي تحقيق لاءِ جاپان کان ايڇ فوجيوارا سان گڏ تحقيق ڪندڙ.
- 1996: گڏيل فيلڊ سروي لاءِ آمريڪا جي ريٽا پي. رائٽ سان گڏ هڙپا شهر ۽ ان کان ٻاهر.
- 1980-82: سار ۽ بوري، بحرين ۾ مقامي ۽ آسٽريليا ٽيمن سان گڏيل کوٽائي.
- 1966: آمريڪا جي والٽر اي فيئرسرويس سان ملير درياهه جي بيسن ، لوئر سنڌ ۾ سائيٽن جو گڏيل سروي.
- 1960: بلوچستان جي مڪران ساحل تي سروي ۾ جارج ايف ڊيلس سان تعاون.
- 1958: برطانيه کان سر مورٽيمر ويلر جي سربراهي ۾ چارسده ۾ کوٽائي ۾ حصو وٺندڙ.
آثار قديمه جي کوٽائي
سنواريوسنڌو تهذيب ۽ برونز ايج جا ماڳ
سنواريو- جھوڪر ۾ کوٽائي ، 1973-74
- ملير ميگلٿس ، 1975 [4]
- هڙپا ، 1967 ۽ 1992 [4] [5]
- جليل پور، 1971 ۽ 1976
- جھنگ ، 1974
- سٽڪاگن ڊور ، 1960
- سار الجصر ( بحرين )، 1980-81 ۽ 1981-82 [4]
- بوري و علي (بحرين)، 1980-82 [4]
ٻڌ ڌرم ۽ ابتدائي تاريخي يا وچين دور جا ماڳ
سنواريو- لاهور قلعو ، 1959
- ايبڪ جي قبر ، 1960؛
- تولامبا ، 1963-64
- ستگارا، 1971
- چارسده ، 1958 (سر مورٽيمر ويلر سان)
- نموگرام، 1967؛
- پان ڍيري، 1967؛
- مينامتي ( بنگلاديش )، 1962-63 [6]
- پهاڙي پور (بنگلاديش)، 1963 [6]
ابتدائي اسلامي سائيٽون
سنواريو- منصوره، 1965-66، (سربراه ڊاڪٽر ايف اي خان)؛ 1967 ۽ 1982-83؛
- ڀنڀور، 1958، 1959-60 (ڊاڪٽر ايف اي خان جي سربراهي ۾)، 1960-61، 1961-62، 1964 ۽ 1965 (سردار محمد رفيق مغل) [7]
- ڀريو ڀم، 1964ع.
پنجاب صوبو
سنواريو- چولستان، 1974، 1975، 1976 ۽ 1977 [8] [9]
- ملتان ۽ فيصل آباد، 1967، 1971، 1973 ۽ 1976؛
- ساهيوال، 1966 ۽ 1971؛
- ڊيرا غازي خان، 1961؛
- لاهور، 1990
سنڌ صوبو
سنواريو- جيڪب آباد، 1961؛
- نواب شاهه ۽ ٺٽو، 1963؛
- ملير نديءَ جو طاس، 1964 (سربراه والٽر اي فيئرسروس)؛
- سکر-روهڙي، 1966 ۽ 1983؛
- ڪراچي ۽ ٿانو بولا خان، 1966؛
- سنڌ ڪوهستان، 1983؛
- نگر ۽ پارڪر، 1987؛
خيبرپختونخواه صوبو ۽ اترين علائقا
سنواريوبلوچستان صوبو
سنواريو- اتر ۽ مرڪزي بلوچستان، 1973؛
- مڪران ڪوسٽ، 1960 (جارج ايف ڊيلس جي سربراهي ۾)؛
- لاس بيلا، 1962؛
- ڪيج وادي، مڪران، 1964.
مغل 1993ع کان 1996ع تائين ”سنڌ ۽ پنجاب ۾ ماڳن ۽ يادگارن جي سروي ۽ دستاويزن“ جي ٻن وڏين اسڪيمن جو پروجيڪٽ ڊائريڪٽر پڻ رهيو.
پبليڪيشن
سنواريوڪتاب ۽ ترتيب ڏنل جلد:
سنواريو- تياري ۾ سر اورل اسٽائن جي سروي آف دي گگر-هڪرا علائقي، ٿر ريگستان 1940-42.
- 1998 دي آرڪيالاجي آف سنڌ: سنڌ جي قديم آثارن تي تازه ڪاري ڪيل اضافي. ٽيون. ثقافت ۽ سياحت جو کاتو، حڪومت سنڌ، ڪراچي: 153-208.
- 1997 قديم چولستان، آرڪيالاجي ۽ آرڪيٽيڪچر. فيروزسن، لاهور.ISBN 969-0-01350-5 [10]
- 1995 PIATR: پاڪستان انسٽيٽيوٽ آف آرڪيالاجيڪل ٽريننگ اينڊ ريسرچ - هڪ جامع رپورٽ 1988-95. آرڪيالاجي ۽ ميوزيم کاتو، ڪراچي. محمد رفيق مغل ۽ گلزار ايم خان پاران.
- 1983 دي دلمون دفن ڪمپليڪس سار ۾: بحرين ۾ 1980-82 کوٽائي. اطلاعات جي وزارت، آرڪيالاجي ۽ عجائب گھر جي ڊائريڪٽوريٽ، بحرين جي رياست [10]
- 1973 سنڌو ماٿري جي تهذيب تي تحقيق جي موجوده حالت. موهن جو دڙو تي بين الاقوامي سمپوزيم. آرڪيالاجي ۽ ميوزيم کاتو، ڪراچي [10]
- 1970 دي ارلي هڙپائي دور گريٽر انڊس ماٿري ۽ اتر بلوچستان ۾، ca. 3000-2400 ق. پي ايڇ ڊي. ٿيسز. ڊپارٽمينٽ آف انتھروپولوجي، يونيورسٽي آف پنسلوانيا، فلاڊلفيا. (يونيورسٽي مائڪرو فلمز، اين آربر، مشي گن، نمبر 71-19، 263) [10] [11]
اوارڊ ۽ مڃتا
سنواريو- عالمي ورثي واري منزلن مان هڪ طور ڪم ڪري ٿو درجه بندي: نيشنل جيوگرافڪ سوسائٽي لاءِ پينلسٽ [12]
- پاڪستان جي آرڪيالاجي ۽ ثقافت ۾ شاندار ڪم ڪرڻ تي 1992ع ۾ حڪومت پاڪستان پاران تمغہ امتياز (تمغہ امتياز) ايوارڊ [13]
پڻ ڏسو
سنواريوحوالو
سنواريو- ↑ "Rafique Mughal (Professor Emeritus of Archaeology)". Boston, MA: Boston University Arts & Sciences Center for the Study of Asia. حاصل ڪيل 28 April 2020.
- ↑ "Rafique Mughal | Archaeology".
- ↑ "Rafique Mughal (Professor Emeritus of Archaeology)". Boston, MA: Boston University Arts & Sciences Center for the Study of Asia. حاصل ڪيل 28 April 2020.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "Rafique Mughal (Professor Emeritus of Archaeology)". Boston, MA: Boston University Arts & Sciences Center for the Study of Asia. حاصل ڪيل 28 April 2020.
- ↑ George F. Dales. "Harappa 1989: Summary of the Fourth Season". HARAPPA.COM website. حاصل ڪيل 29 April 2020.
- ↑ 6.0 6.1 "Rafique Mughal (Professor Emeritus of Archaeology)". Boston, MA: Boston University Arts & Sciences Center for the Study of Asia. حاصل ڪيل 28 April 2020.
- ↑ Suhail Yusuf (11 March 2012). "Excavation at Bhanbore to resume soon". Dawn (newspaper). https://www.dawn.com/news/701852/excavation-at-bhanbore-to-resume-soon.
- ↑ Mansoor Malik (7 February 2012). "Rare Indus seal discovered in Cholistan". Dawn (newspaper). https://www.dawn.com/news/693636/rare-indus-seal-discovered-in-cholistan.
- ↑ "Rafique Mughal (Professor Emeritus of Archaeology)". Boston, MA: Boston University Arts & Sciences Center for the Study of Asia. حاصل ڪيل 28 April 2020.
- ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 "Rafique Mughal (Professor Emeritus of Archaeology)". Boston, MA: Boston University Arts & Sciences Center for the Study of Asia. حاصل ڪيل 28 April 2020.
- ↑ The early Harappan period in the Greater Indus Valley and northern Baluchistan: (C. 3000 - 2400 B.C.). 1970. https://ixtheo.de/Record/1084310392.
- ↑ Mohammad Rafique Mughal listed on World Heritage Destinations Rated: Panelists National Geographic Society website, Published November/December 2008, Retrieved 29 April 2020
- ↑ Mohammad Rafique Mughal's award by the Government of Pakistan on Boston University website Retrieved 29 April 2020