سنڌ ۾ ثقافتي ورثي جي ماڳن جي فهرست

(سنڌ جا قديم ماڳ کان چوريل)

سنڌ، پاڪستان جو صوبو، لڳ ڀڳ 3000 ماڳن ۽ يادگارن جو گھر آهي، جن مان 1600 صوبائي، سنڌ ڪلچرل هيريٽيج (تحفظ) ايڪٽ 1994 تحت محفوظ آهن، جڏهن ته 1200 غير محفوظ آهن.[1]

صوبي ۾ ثقافتي ورثي جي ماڳن جي فهرست هيٺ ڏجي ٿي. لسٽ ۾ ٻه لکت وارا، چار عارضي يونيسڪو جي عالمي ورثي واري سائيٽ ۽ سنڌ صوبي ۾ چار قومي يادگار پڻ شامل آهن.[2]

نوٽ: جيڪڏهن سائيٽ وفاقي ۽ صوبائي حڪومتن ٻنهي جي تحت محفوظ آهي، اها اڳوڻي جي هيٺ ڏنل فهرست ۾ شامل ڪئي وئي آھي.

محفوظ ڪيل سائيٽون

سنواريو

هيٺ ڏنل سائيٽن جي فهرست آهي جيڪي اڳ ۾ پاڪستان جي حڪومت طرفان محفوظ ڪيل هيون.

  قومي يادگار، يونيسڪو لکيل ۽ عارضي سائيٽون

حيدرآباد آباد ڊويزن

سنواريو
شمار تفصيل پتو تصوير
SD-1 پراڻي شهر جا کنڊر بدين
 
SD-2 جامع مسجد خدا آباد خدا آباد، دادو
 
SD-3 يار محمد خان ڪلهوڙو جو مقبرو ۽ مسجد خدا آباد، دادو
 
SD-4 آمري جو ٽڪريون دادو
 
SD-5 لکمير جي ماڙي ڏيهه نانگ، سيوھڻ، ڄامشورو
 
SD-6 ڊڀ بٺي ڏيهه نارپيرار، سيهون، جانگهارا، ڄامشورو
SD-7 پيارو جي ماڙي پير غازي شاهه، ديهه ڌونڪ، جوهي، دادو
 
SD-8 ديهه علي مراد جي ٽڪريون ڏيهه بهليل شاهه، جوهي، دادو
 
SD-9 ناسم جي بٺي ڏيهه ڪرچاٽ محل، ڄامشورو
SD-10 ڪوهٽراس بٺي ڏيهه ڪرچاٽ، ٿاڻو بولا خان، ڄامشورو
 
SD-11 اٿم جي بٺي ڏيهه ڪرچاٽ محل، ڄامشورو
SD-12 لوھم جو دڙو ڏيهه پلهه، دادو
 
SD-13 ڪوٽيرو دڙو ڏيهه واهي، جوهي، ضلعو دادو
 
SD-14 قديم ٽڪري ڏيهه واهي پانڌي، جوهي، ضلعو دادو
 
SD-15 ميان غلام شاهه ڪلهوڙو جو مقبرو حيدرآباد، سنڌ
 
SD-16 ڪچو قلعو حيدرآباد، سنڌ
 
SD-17 ميرن جو دربار حيدرآباد، سنڌ
SD-18 ميرن جو تجر حيدرآباد، سنڌ
SD-19 غلام نبي خان ڪلهوڙو جو مقبرو حيدرآباد، سنڌ
 
SD-20 ٻڌ اسٽوپا ضلعو ٽنڊو محمد خان
SD-21 تالپور ميرن جو حرم پڪو قلعو، حيدرآباد، سنڌ
 
SD-22 تالپور ميرن جا مقبرا هير آباد، حيدرآباد، سنڌ
 
SD-23 ٽاور (جيڪا هاڻي پاڻي جي ٽينڪ طور استعمال ۾ آهي حيدرآباد، سنڌ
 
SD-24 مسجد ۽ مقبرو ٽنڊو فضل، حيدرآباد، سنڌ
 
SD-25 سرفراز خان ڪلهوڙو جو مقبرو حيدرآباد، سنڌ
 
SD-26 نصر جي مسجد نصرپور، حيدرآباد، سنڌ
 
SD-27 ڪريجي مسجد مصري محلو، نصرپور، حيدرآباد، سنڌ
SD-28 مائي خيري مسجد ميمڻ محلو، حيدرآباد، سنڌ
 
SD-29 ميرن جي مسجد حيدرآباد، سنڌ
 
SD-30 رني ڪوٽ جو قلعو ضلعو ڄامشورو
 

ڪراچي ڊويزن

سنواريو
ڏسو ڪراچي ۾ ثقافتي ورثي جي ماڳن جي فهرست# محفوظ ڪيل ماڳن لاءِ، ڪراچي ۾ ثقافتي ورثي جي ماڳن جي فهرست.

سکر، لاڙڪاڻو ۽ ميرپورخاص ڊويزن

سنواريو
شمار تفصيل پتو تصوير
SD-37 ڏيجي جي ٽڪري ڏيهه گهانرو، خيرپور
SD-38 ڪوٽ ڏيجي قلعو ڪوٽ ڏيجي، خيرپور
 
SD-39 مارو وارو ڌورو ڏيهه نارو ڍورو، ٽنڊو مستي خان، خيرپور
SD-40 جهڪر جو دڙو ڏيهه مٺا ڊيرو، لاڙڪاڻو
 
SD-41 موئن جي دڙي ۾ ٻڌ اسٽوپا موهن جو دڙو، لاڙڪاڻو
 
SD-42 گريٽ باٿ (حمام)، موئن جو دڙو موهن جو دڙو، لاڙڪاڻو
 
SD-43 موئن جي دڙي جا ٻيا آثار موهن جو دڙو، لاڙڪاڻو
 
SD-44 تجار بلڊنگ جناح باغ، لاڙڪاڻو
 
SD-45 شاهه بهارو جو مقبرو لاڙڪاڻو
 
SD-46 چورس مينارو، لاڙڪاڻا ڏيهه ڌامراهو، لاڙڪاڻو
 
SD-47 ڌامراهه جا دڙا ڏيهه ڌامراهو، لاڙڪاڻو
 
SD-48 ڪاهو جو دڙو، ميرپورخاص ۾ ٻڌ اسٽوپا ضلعو ميرپورخاص
 
SD-49 ٻڌ اسٽوپا، نوابشاهه ٿل مير رڪن، شهيد بينظيرآباد ضلعو
 
SD-50 نور محمد ڪلهوڙو جو مقبرو ڏيهه نور محمد، دولتپور، شهيد بينظير آباد ضلعو
 
SD-51 مير شھداد خان جو مقبرو شاهپور، شهيد بينظيرآباد ضلعو
 
SD-52 ڀيرو ڀام دڙو تپو چيبوري، شهيد بينظيرآباد ضلعو
SD-53 برهمن آباد (منصوره)(ڍالو راجا جي نگري) ڄامڙا، سنجھورو تعلقو، سانگهڙ ضلعو
SD-54 ٿلهه جو دڙو ڏيهه ڪوٽ بجار، شهيد بينظيرآباد ضلعو
SD-55 لئنسڊائون برج روھڙي، سکر ضلعو
 
SD-56 معصوم شاهه جو منارو سکر ضلعو
 
SD-57 ستين جو آستان روھڙي، سکر ضلعو
 
SD-58 بکر جو قلعو ۽ صدرالدين شاهه جو مقبرو بکر، سکر ضلعو
 
SD-59 مومل جي ماڙي ميرپور ماٿيلو، گھوٽڪي ضلعو
 
SD-60 پٿر جي اوزارن جو ڪارخانو روھڙي، سکر ضلعو
 
SD-61 مغل شهنشاهه اڪبر جي جنم ڀومي عمرڪوٽ شهر جي قريب، عمرڪوٽ ضلعو
 
SD-62 ڀوڏيسر جي مسجد ڀوڏيسر، ٿرپارڪر ضلعو
 
SD-63 ڀوڏيسر جو مندر ڀوڏيسر، ٿرپارڪر ضلعو
 
SD-64 جين مندر نگرپارڪر ٿرپارڪر ضلعو
 
SD-66 عمرڪوٽ جو قلعو (ٻاهريون) عمرڪوٽ ضلعو
 
SD-67 عمرڪوٽ جو قلعو (اندريون) عمرڪوٽ ضلعو
 
SD-68 گوڙي مندر ويڙا واھه، ٿرپارڪر ضلعو
 
SD-69 ڀوڏيسر جا ٻيا مندر ڀوڏيسر، ٿرپارڪر ضلعو
 
SD-70 ڀيرو جو دڙو شيرواهه، ٿرپارڪر ضلعو
SD-71 شادي پلي جو دڙو ڏيهه خدا بخش، ٿرپارڪر ضلعو
SD-72 جئن مندر، ويراواهه ويراواهه، ٿرپارڪر ضلعو  
SD-73 ٺارو خان جو مقبرو ڇتوري، ميرپورخاص ضلعو
 
SD-74 ڇتوري قبرستان ڇتوري، ميرپورخاص ضلعو
 
SD-75 عرضي کوکر جو مقبرو ڇتوري، ميرپورخاص ضلعو
SD-76 مير ڪرم خان ٽالپر جي پٽ جو مقبرو ڇتوري ڳوٺ، ميرپورخاص ضلعو
SD-77 مير جاڙو جو مقبرو ڇتوري ڳوٺ، ميرپورخاص ضلعو
SD-78 مير مراد خان جو مقبرو گٺوري ڳوٺ، ٿرپارڪر ضلعو
 
SD-79 موسي خان جو مقبرو گٺوري ڳوٺ، ٿرپارڪر ضلعو
SD-80 مير رائيو جو مقبرو گٺوري ڳوٺ، ٿرپارڪر ضلعو
SD-81 شهيد ڪپري بلوچ جو مقبرو گٺوري ڳوٺ، ٿرپارڪر ضلعو
SD-82 ڪپري بلوچ جي قريب ٻيا مقبرا گٽوري ڳوٺ، ٿرپارڪر ضلعو
SD-83 مير فتح خان ۽ مير مرزا خان جا مقبرا گهٽوري ڳوٺ، ٿرپارڪر ضلعو
SD-84 مير خاندان جي نياڻين جا مقبرا گهٽوري ڳوٺ، ٿرپارڪر ضلعو
SD-85 اوليا پير گهٽوري بادشاهه قريشي جو مقبرو گهٽوري ڳوٺ، ٿرپارڪر ضلعو
SD-86 گهٽوري ڳوٺ جي پراڻي مسجد گهٽوري ڳوٺ، ٿرپارڪر ضلعو
SD-87 نئو ڪوٽ جو قلعو نئو ڪوٽ، ٿرپارڪر ضلعو
SD-88 نئو ڪوٽ جو قلعو نئو ڪوٽ، ٿرپارڪر ضلعو
 
SD-89 ڇوريون جبل درگا ماتا مندر ڇوريو جبل، ننگرپارڪر، ٿرپارڪر ضلعو
 

ڀنڀور ڊويزن

سنواريو
شمار تفصيل پتو تصوير
SD-89 ڀنڀور جي بندر ميرپور ساڪرو، ٺٽا
 
SD-90 شاھجھاني مسجد ٺٽا
 
SD-91 مڪلي جي ٽڪريون مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-92 فتح خان جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-93 مبارڪ خان جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-94 ڄام نظام الدين ٻين جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-95 ڄام نظام الدين جي گرد ٻيا مقبرا مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-96 سلطان ابراهيم جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-97 مرزا محمد باقي خان ترخان جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-98 مرزا باقي بيگ ازبڪ جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-99 نواب عيسي خان ترخان جو مقبرو مڪلي قبرستان،[3] ٺٽا
 
SD-100 ديوان شرفا خان جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-101 ديوان شرفا خان جي مقبري جي قريب مسجد مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-102 بارهه دري مڪلي قبرستان، ٺٽا
SD-103 امير سلطان محمد جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-104 مرزا طغرل بيگ جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-105 مرزا غازي بيگ جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-106 مرزا جاني بيگ جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-107 نواب عيسي خان جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-108 مرزا محمد باقي ترخان جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-109 مرزا باقي ترخان جي مقبري سان لڳل ٻيو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-110 قليا پير جو مقبرو مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-111 دبگير مسجد مڪلي قبرستان، ٺٽا
SD-110 قادر شاهه قبرستان ٺٽا
 
SD-110 سونڊا جو قبرستان ڳوٺ سونڊا، ٺٽا
 
SD-110 ڪلن ڪوٽ مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-110 نواب امير خان جي مسجد مڪلي قبرستان، ٺٽا
SD-110 سول هاسپيٽل وٽ ٻه گنبذن واري عمارت مڪلي قبرستان، ٺٽا
SD-110 جامع مسجد، مڪلي مڪلي قبرستان، ٺٽا
 
SD-110 سسيئن جو ٽڪر ميرپور ساڪرو، ٺٽا

محفوظ ورثو

سنواريو

هيٺ ڏنل ماڳن کي سنڌ حڪومت پاران محفوظ ورثو قرار ڏنو ويو آهي.

حيدرآباد ۽ سکر ڊويزن

سنواريو
شمار تفصيل پتو تصوير
SD-P-1 مکي محل حيدرآباد
 
SD-P-2 بسنت لاج صدر، حيدرآباد
 
SD-P-3 هومسٽيڊ هال قلعو، حيدرآباد
 
SD-P-4 حيدرآباد قلعو حيدرآباد
 
SD-P-5 سچل سرمست جو مزار درازه شريف، خيرپور
 
SD-P-6 فيض محل مال روڊ،خيرپور
 
SD-P-7 شاهه عبداللطيف ڀٽائي جو مزار ڀٽ شاهه، مٽياري
 
SD-P-8 ڪاٺ جو هڪ نقشين در ٽڪر بازار، روھڙي، [4] سکر

ڪراچي ڊويزن

سنواريو
ڏسو ڪراچي ۾ ثقافتي ورثي جي ماڳن جي فهرست لاءِ، ڪراچي ۾ ثقافتي ورثي جي ماڳن جي فهرست.

شهر ۾ 350 کان وڌيڪ سائيٽون آهن جيڪي صوبائي ايڪٽ تحت محفوظ آهن. سائيٽون وسيع علائقن يا چوٿون ھيٺ ڏنل آھن جن جي ھيٺان اھي واقع آھن. ڪجهه گهٽيون/ رستا ٻن علائقن ۾ مليا آهن. انهن تي واقع سائيٽون انهن جي لاڳاپيل علائقي هيٺ مليون آهن.

غير محفوظ ورثو

سنواريو

حيدرآباد، سکر ۽ لاڙڪاڻا ڊويزن

سنواريو
شمار تفصيل پتو تصوير
SD-U-1 بادشاهي بنگلو حيدرآباد
 
SD-U-2 جوهن جيڪب جي سماڌي جيڪب آباد
 
SD-U-3 اوڍو حويلي جيڪب آباد
SD-U-4 ڪافر قلعو سيوھڻ شريف جي قريب، ڄامشورو
SD-U-5 آمري جي ٽڪري آمري ڳوٺ،[5] ڄامشورو
 
SD-U-6 لال شهباز قلندر جو مزار سيوھڻ شريف، ڄامشورو
 
SD-U-7 لڪي شاهه صدر جو مزار لکي شاهه صدر شهر،[6] ڄامشورو
 
SD-U-8 ٿڌي ۽ گرم چشمي تي ٻه مند ڪير ٿر جبل، لڪي شاهه صدر ڳوٺ،[7] ڄامشورو

ڪراچي ڊويزن

سنواريو
ڏسو ڪراچي ۾ ثقافتي ورثي جي ماڳن جي فهرست لاءِ، ڪراچي ۾ ثقافتي ورثي جي ماڳن جي فهرست.

سکر، لاڙڪاڻو ۽ ميرپورخاص ڊويزن

سنواريو
شمار تفصيل پتو تصوير
SD-U-27 سچل سرمست جو مزار درازه شريف، خيرپور
 
SD-U-28 ڪالڪا مندر اروڙ، روھڙي، سکر
 
SD-U-29 ساڌ ٻيلو مندر ساڌ ٻيلو ٻيٽ، سکر
 
SD-U-30 شيو مندر عمرڪوٽ
 
SD-U-31 ڏبو جي جنگ جو يادگار نيو حيدرآباد سٽي، حيدرآباد
 
SD-U-32 محمد بن قاسم مسجد اروڙ، روھڙي، سکر
 
SD-U-33 حافظ ميان نورمحمد جو مزار شهيد بينظيرآباد
 
SD-U-34 پير جو ڳوٺ خيرپور
 
SD-U-35 ڪرائسٽ چرچ، ڪوٽري ريلوي ڪالوني، ڪوٽري، ڄامشورو
 
SD-U-36 پير هادي حسن شاهه جيلاني جو مزار درگاهه جيلاني، دوٿڙو، سانگهڙ
 

پڻ ڏسو

سنواريو
  1. Sindh awaits enactment of law to protect historical sites Faiza Ilyas Dawn 27 January 2014. Retrieved 22 May 2014
  2. Pakistan Environmental Protection Agency. "'Guidelines for Critical & Sensitive Areas" (PDF). Government of Pakistan. صفحا. 12, 47, 48. وقت 14 October 2013 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 6 June 2013.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  3. Historical Monuments at Makli, Thatta UNESCO Retrieved 14 June 2014
  4. Heritage List 1 1995-09-07 آرڪائيو ڪيا ويا 2014-05-22 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. Culture, Tourism and Antiquities Department, Government of Sindh Retrieved 22 May 2014
  5. Kingrani, Aziz, “Sindh Tourism An Archaeological Journey,” Sindh Tourism Development Corporation: 2012 pg 77
  6. Kingrani, Aziz, “Sindh Tourism An Archaeological Journey,” Sindh Tourism Development Corporation: 2012 pg 81
  7. Kingrani, Aziz, “Sindh Tourism An Archaeological Journey,” Sindh Tourism Development Corporation: 2012 pg 79