ارغون خاندان

نالو	ارغون حڪمران
حڪومتي نظام	شهنشاهي
بنياد وجهندڙ	شاھ بيگ ارغون
گادي جو هنڌ	بکر
حڪومتي علائقا	سنڌ ، افغانستان ، ترڪمانستان,
شروع	1520ع
ختم	1555
سرڪاري ٻولي	فارسي, (سرڪاري) عربي,(مذهبي) ، سنڌي, هندي, سرائڪي, گجراتي
مذهب	اسلام, سني

ارغون ، چنگيز خان, جو اولاد آهن۔ جنهن جو تفصيل هن ريت آهي ، ارغون خان, ولد هلاڪو خان, ولد طوطي خان, ولد چنگيز خان، ارغون خان جي اولاد مان مرزا شاھ بيگ, ولد امير ذوالنون, ولد حسن بصري, 924ھ مطابق 1520 ع بابر بادشاھه کان ناراض ٿي ، قندار کان سيوي ۽ گنج آم ( سبي ۽ گندا واه ) ، جي رستي ٺٽي آيو انهي وقت جي حڪمران ڄام فيروز سان لڙائي ڪري ، مٿس فتح حاصل ڪيائين ، ڄام فيروز اطاعت قبول ڪئي ۽ ٻنهي جي وچ ۾ معاهدو ٿيو ت لڪ علوي ( لڪي) کان هيٺ وارو حصو سمنڊ جي ڪناري تائين ، ڄام فيروز جي هٿ ۾ رهندو ، مگر مير علي اڪبر ارغون, هن جو معون هوندو ، انهي معاهدي موجب مرزا شاھ بيگ ارغون - مير عليڪم ارغون - سلطان مقيم بيگلار, ۽ ڪبيڪ ارغون کي سيوهڻ ۾ مناسب عهدن تي مقرر ڪرڻ بعد ، پاڻ بکر, ڏانهن ڪوچ ڪيو ۽ اتي سلطان محمود خان, ولد مير فضل خان ، ڪوڪشاهن کي جو اڃا پندرهن سالن جو هو ۔ حاڪم مقرر ڪيائين ، بکر جو قلعو کيس پسند آيو ، ۽ رضوي ، ساداتن ۽ ترڪن وغيره کي ، جي گهڻي عرصي تائين اتي رهندا هئا ۔ روهڙي ۾ وڃي رهڻ جو حڪم ڏنائين.

تاريخ

حڪمران

مرزا شاھ بيگ (1521-1555

مرزا شاھ حسن (1555-1592)

ارغون دور جا اهم شاعر

1۔ قاضي قاضن ( 1463 -1555)

2۔ سيد علي ثاني ٺٽوي (1486 - 1573)

3۔ راڄيو ستيو دل ( وفات 1569 ڌاري)

4۔ درس علاء الدين

5۔ شيخ لاڏجيو ( 1523 - 1598)

6۔ جرڪس فقير

7 شيخ حلو

8 مخدوم نوح (1506 - 1590)

9۔ سيد ابوبڪر لڪياري

ارغون دور جو ادبي جائزو

1۔ هي دور فارسي زبان, جي تسلط جو دور آهي ، جنهن ۾ سنڌي قوم سان گڏ سنڌي ٻولي جو ب استحصال ٿيو ۔ فارسي سرڪاري دفتر ، انتظامي ڪاروبار ، خط و ڪتابت ، تعليم ۽ تصنيف ، ادب ۽ شاعري جي زبان بڻجي وئي ۔ فارسي جي ايتري اثر هئڻ باوجود ب ڪيترن ئي سنڌي شاعرن سنڌي ٻولي ۾ اعليٰ درجي جي شاعري ڪري پنهنجو تاريخي فرض ادا ڪيو.

2۔ هن دور ۾ رومانوي داستانن کي تمشيل طور استعمال ڪرڻ جو عام رواج پيو۔

3۔ بيت, ٻن ۽ ٽن سٽن کان وڌي پنجن ۽ڇهن سٽن تائين پهچي ويو۔

4۔ انهن ڏينهن ۾ ڪافي سنڌي شاعري ۾ عام مقبول صنف هئي ، جنهن کي سنڌ جي هيٺئين حصي ۾ وائي چيو ويندو هو ، وائي جا ڪي باقاعده نمونا ت ن ملي سگهيا آهن ۔ پر آخري دور جي آخري شاعر شاھ عنايت رضوي جي رسالي ۾ وائي جا ڪجهه نمونا ملن ٿا۔

5۔ هن دور ۾ تصوف سان گڏ حسن و عشق ۽ هجر و فراق ب سنڌي سنڌي شاعري جا موضوع هئا ، ان کان سواء ان ۾ سنڌ جي معاشي ۽ معاشرتي حالتن جو ب عڪس ملي ٿو۔

6۔ سماع جون محفلون ب ٿينديون هيون ، جن ۾ سنڌي بيت پڙهيا ويندا هئا .

7۔ بيت ۾ وراڻ ۽ تڪرار جا اهڃاڻ ب ملن ٿا۔

8۔ مذهبي شاعري ب ڪئي وئي ، جنهن جو سٽاء گهڻو ڪري الف - اشباع تي ٻڌل هو۔

9۔ سنڌي ٻولي پنهنجي نج صورت ۾ استعمال ڪئي ويندي هئي ، شاھ عبدالڪريم جي شاعري "ٺيٽ سنڌي" جو اعليٰ مثال آهي۔

10۔ هن دور جي ڪافي شاعري ۾ "ترڪ دنيا" "فنا ۽ بقا" جي چڱي خاصي اپٽار ڪيل آهي ، ان کان علاوه هن دور جي شاعري تي مايوسي ۽ نااميدي جو ب ڪافي اثر آهي ۔ عثمان احساني جي شاعري پڙهڻ سان اهو اندازو لڳائي سگهجي ٿو ، ت ان وقت سنڌين سان ڪهڙي ويڌن هوندي۔

ارغون دور ۾ سنڌي ادب

هن دور ۾ ڪافين جي ڳائڻ ۽ چوڻ جو رواج پيو۔
هن دور سان وابستا تحريري ادب جو دور شروع ٿيو۔
هن دور ۾ سنڌي ۽ فارسي جو تعلق وڌيو۔
هن دور جي شاعري ۾ ڪيترائي لفظ ۽ فقرا گروگرنٿ جاسنڌي ۾ ملن ٿا۔
سنڌي ادب ۾ روايتي ادب جو اضافو ٿيو۔
بيت جي سٽن ۾ سيد علي ثاني ٺٽوي اضافو آندو۔
هن دور ۾ ملڪي واڳون ڏيهي حڪمرانن کان ڦري پرڏيهي حڪمرانن جي هٿ ۾ آيون ان جو ردعمل شاعري ۾ ملي ٿو۔
هن دور ۾ نثر جا ب ڪيترائي اهڃان ملن ٿا۔