يُورَپ

يورپ (Europe) دنيا جي ستن کنڊن مان هڪ آهي. ڪئين ڀوءِ ڀياسدان هن کي کنڊ مڃن ئي نه ٿا ۽ ايشيا ۽ يُورپ کي يوروشيا جي نالي سان هڪ ئي ٻيٽ سڏين ٿا. يورال جبلن جی سلسلی جي اولهه ۾ واقع علائقي کي يورپ چئبو آهي. يورپ جي اتر ۾ اڇو سمنڊ، اولهه ۾ اوقيانوس جو سمنڊ، ڏکڻ ۾ رومي سمنڊ ۽ اوڀر ۾ یورال جبلن جو سلسلو آهي. يُورپ پکيڙ جي حساب سان آسٽريليا کي ڇڏي ننڍي ۾ ننڍو کنڊ آهي. کنڊ جي پکيڙ هڪ ڪروڙ چاليهه لک آهي جيڪا زمين جي سڃي پکيڙ جي 20 سيڪڙو ٿي ٿئي. آبادي جي حساب سان ٽين نمبر تي آهي. هن جي آبادي 71 ڪروڙ آهي جيڪا سڄي دنيا جی آبادی جو 11 سيڪڙو آهي.

يورپ

پکيڙ	10٬180٬000 km2 (3٬930٬000 sq mi)  (6th)
آبادي	741,447,158 (2016; 3rd)
گھاٽائي	72.9/km2 (188/sq mi) (2nd)
جي ڊي پي (ناليوار)	$20.2 ٽرلين ڊالر (2017; 3rd)
جي ڊي پي (مساوي قوت خريد)	$26.7 ٽرلين ڊالر(2017; 2nd)
جي ڊي پي (في ماڻھو)	$27,330 (2017; 3rd)
ايڇ ڊي آء	0.845
آبادي جي سڃاڻپ	يورپين يا يورپي
ملڪ	50 ملڪ 6 محدود خودمختياري وارا ملڪ يا خطا
ماتحت علائقا	6 بيٺڪون
ٻوليون	انگريزي , فرينچ , جرمن , اطالوي , روسي , اسپيني (ٽوٽل~ 225 ٻوليون)
ٽائيم زون	UTC−1 to UTC+5
وڏا شھر	وڏا شھر: استنبول ماسڪو پئرس لنڊن ميڊرڊ
a. ^  انگ اکرن ۾ ٻن کنڊن ۾ واقع ملڪن جا صرف يورپي پاسي وارا انگ شامل آهن .سانچو:Cref2 b. ^  استنبول شھر ايشيا ۽ يورپ ٻنھي ۾ شامل آھي جنھن جي ٻہ ڀاڱي ٽي حصا آبادي يورپي کنڊ ۾ رھي ٿي.

يورپ (سائي رنگ ۾)

يورپي ثقافت قومي ۽ علائقائي ثقافتن جي هڪ حد تي مشتمل آهي، جيڪي وسيع مغربي تهذيب جي مرڪزي جڙ کي ٺاهيندی آهی، ۽ گڏوگڏ عام طور تي قديم يونان ۽ قديم روم ۽ گڏيل جڙيل طور تي انهن جي عيسائي جانشين جو حوالو ڏنو ويو آهي. سال 476ع ۾ مغربي رومن سلطنت جي زوال سان شروع ٿي، لڏپلاڻ واري دور جي نتيجي ۾ يورپ جي عيسائي استحڪام يورپي پوسٽ-ڪلاسيڪل وچين دور جي نشاندهي ڪئي. اطالوي ريناسنس، فلورنس مان نڪرندي، باقي براعظم تائين پکڙيل هڪ نئين انسانيت پسند فن ۽ سائنس ۾ دلچسپي رکي ٿي جيڪا جديد دور ڏانهن وڌي ٿي. اسپين ۽ پرتگال جي اڳواڻي ۾، دريافت جي دور کان وٺي، ​​يورپ عالمي معاملن ۾، دنيا جي ڪيترن ئي دريافتن ۽ فتحن سان هڪ اهم ڪردار ادا ڪيو. 16هين ۽ 20 صدي جي وچ ۾، يورپي طاقتن مختلف وقتن تي آمريڪا، تقريبن سڄي آفريڪا، اوشيانا ۽ ايشيا جي اڪثريت تي نوآبادي ڪئي. روشن خياليءَ جو دور، فرانسيسي انقلاب ۽ نيپولين وارين جنگين براعظم کي ثقافتي، سياسي ۽ اقتصادي طور تي 17ھین صدي جي آخر کان وٺي 19 صدي جي پهرئين اڌ تائين تبديل ڪيو. صنعتي انقلاب، جيڪو 18 صدي جي آخر ۾ برطانيه ۾ شروع ٿيو، مغربي يورپ ۽ آخرڪار وسيع دنيا ۾ بنيادي معاشي، ثقافتي ۽ سماجي تبديلين کي جنم ڏنو. ٻئي عالمي جنگيون شروع ٿيون ۽ يورپ ۾ وڏي حد تائين وڙهيون ويون ۽ 20ھین صدي جي وچ ڌاري دنيا جي معاملن ۾ مغربي يورپ جي تسلط ۾ گهٽتائي جو سبب بڻيو، جيئن روس (سابق سوويت يونين) ۽ آمريڪا يورپ ۽ عالمي سطح تي تسلط تي غالب ۽ مقابلو ڪيو. نتيجي ۾ سرد جنگ يورپ کي لوهه جي پردي سان، اولهه ۾ نيٽو ۽ اوڀر ۾ وارسا پيڪٽ سان ورهائي. اها تقسيم سال 1989ع جي انقلابن، برلن دیوار جي زوال ۽ سوويت يونين جي ٽٽڻ سان ختم ٿي، جنهن يورپي انضمام کي خاص طور تي اڳتي وڌڻ جي اجازت ڏني. يورپي انضمام سال 1948ع کان وٺي اداري طور تي ترقي ڪئي پئي وڃي يورپ جي ڪائونسل جي باني سان، ۽ خاص طور تي يورپي يونين (EU) جي فعال تین جي ذريعي، جيڪو اڄ يورپ جي اڪثريت جي نمائندگي ڪري ٿو.

يورپی یونین جو جھنڊو جيڪو سال 1955 ۾ يورپ جي ڪائونسل پوري يورپ جي جھنڊي طور اختيار ڪيو.

نالي جو پس منظر

جڳهه جو نالو يورس (Evros) پهريون ڀيرو قديم يونانين پاران, انهن جي اتر واري صوبي ڏانهن اشارو ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويو، جيڪو اڄ به ساڳيو نالو کڻندو آهي. اتي جو اصلوڪو درياهه يورس (اڄ جي مارٽيسا), ٿريس جي زرخيز وادين مان وهي ٿو، جنهن کي پاڻ يورپ به سڏيو ويندو هو، ان کان اڳ هن اصطلاح جو مطلب براعظم هو. ڪلاسيڪل يوناني تصوف ۾، يورپ قديم يوناني لفظ يورپا (Εὐρώπη, Eurṓpē) مان نڪتل آهي جيڪو هڪ فونيشين شهزادي جو نالو آهي. هڪ نظريو اهو آهي ته يورپا ٻن قديم يوناني لفظن يوروس (εὐρύς eurús: وڏي، وسيع) ۽ اوپس (ὤψ:ōpós: اکين، چهرو) مان نڪتل آهي، تنهنڪري انهن جي جامع يورواوپس جي معنيٰ ڏسڻ يا وسيع, ڪشادگي جو هوندي..

مالٽا جي شھر ويلٽا جي پلازو فريرئا محل ۾ يورپا جو مجسمو

نئين سر تعمير ٿيل پروٽو-انڊو-يورپي مذهب ۽ ان لاءِ وقف ڪيل شاعري ۾ براڊ پاڻ ڌرتيءَ جو هڪ نمونو رهيو آهي. هڪ متبادل نظريو رابرٽ بيڪس جو آهي، جنهن هن نالي لاءِ اڳ-انڊو-يورپي اصل جي حق ۾ دليل ڏنا، وضاحت ڪندي چيو ته يورو مان نڪتل لفظ يوروپا کان مختلف مٿيون نالو پيدا ڪندو. رابرٽ بيڪس قديم يونان جي علائقي ۾ يوروپا سان لاڳاپيل مٿيون نالا رکيا آهن، ۽ قديم مقدونيا ۾ يوروپوس وانگر مقامي علائقا.

ڪوششون ڪيون ويون آهن ته يورپ کي اولهه لاءِ سامي اصطلاح سان ڳنڍڻ جي، هي يا ته اڪادي (Akkadian) اريبو (erebu) آهي جنهن جي معنيٰ آهي; اٿڻ، غروب ٿيڻ (سج) يا فونيشين اريب (’ereb) شام، اولهه, عربي ۽ عبراني معارف جو اصل آهي. مارٽن ليچ فيلڊ ويسٽ چيو ته "صوتي طور تي، يوروپا جي نالي ۽ سامي لفظ جي ڪنهن به شڪل جي وچ ۾ ميلاپ تمام خراب آهي"، جڏهن ته بيڪس سامي ٻولين سان لاڳاپو کي ناممڪن سمجهي ٿو.

دنيا جون وڏيون ٻوليون براعظم ڏانهن اشارو ڪرڻ لاءِ يورپ يا يورپا مان نڪتل لفظ استعمال ڪن ٿيون. مثال طور، چيني لفظ Ōuzhōu (歐洲/欧洲) استعمال ڪري ٿو، جيڪو ترجمو ٿيل نالو Ōuluóbā zhōu (歐羅巴洲) جو مخفف آهي (zhōu معنيٰ ”براعظم“)؛ ساڳئي طرح چيني ٻوليءَ مان نڪتل اصطلاح Ōshū (欧州) به ڪڏهن ڪڏهن جاپاني زبان ۾ استعمال ٿيندو آهي جيئن يورپي يونين جي جاپاني نالي ۾، Ōshū Rengō (欧州連合)، جيتوڻيڪ ڪتاڪانا يروپپا (ヨーロッパ) وڌيڪ استعمال ٿيندو آهي. ڪجھ ترڪ ٻولين ۾، اصل فارسي نالو فرنگستان ("فرانڪن جي زمين")، ان کان علاوه سرڪاري نالن جهڙوڪ Avrupa يا Evropa, اڪثر يورپ جي حوالي سان استعمال ڪيو ويندو آهي.

تاريخ

قبل از تاريخ

پلاسٽسن (Pleistocene) جي 2.5 ملين سالن دوران، ڪيترائي سرد ​​مرحلو، جن کي برفاني برفاني دور سڏيو وڃي ٿو، يا يورپ ۽ اتر آمريڪا ۾ براعظمي برفاني چادرن جي اهم ترقي، تقريبن 40,000 کان 100,000 سالن جي وقفي تي واقع ٿي. ڊگھي برفاني دورن کي وڌيڪ معتدل ۽ مختصر وقفي وقفي سان جدا ڪيو ويو جيڪو اٽڪل 10,000 کان 15,000 سالن تائين رهيو. آخري برفاني دور جي آخري ٿڌي قسط تقريبا 10,000 سال اڳ ختم ٿي وئي. ڌرتيءَ هن وقت ڪواٽرناري جي هڪ برفاني دور ۾ آهي، جنهن کي هولوسين سڏيو ويندو آهي. هومو اريڪٽڪس جارجيڪس (Homo erectus Georgicus)، جيڪو تقريباً 18 لک سال اڳ جارجيا ۾ رهندو هو، يورپ ۾ دريافت ڪيل قديم ترين هومينن آهي. باقي هومينن جا باقي بچيل، جيڪي اٽڪل 10 لک ملين سال پراڻا آهن، اتاپورڪا (Atapuerca) اسپين ۾ دريافت ڪيا ويا آهن. نندرٿل انسان (جرمني ۾ نيندرٽل وادي جو نالو) 150,000 سال اڳ يورپ ۾ ظاهر ٿيو (115,000 سال اڳ اهو اڳ ۾ ئي موجوده پولينڊ جي علائقي ۾ مليو آهي) ۽ تقريبن 40,000 سال اڳ, انهن جي آخري پناهه سان فوسل رڪارڊ مان غائب ٿي ويو. ٻيٽ Iberian Paninsula نندرٿل کي جديد انسانن (Cro-Magnons) جي جاءِ ڏني، جيڪي تقريباً 43,000 کان 40,000 سال اڳ يورپ ۾ ظاهر ٿيا. هومو سيپيئن يورپ ۾ تقريباً 54,000 سال اڳ پهتا هئا، جيڪي اڳئين سوچ کان 10،000 سال اڳ هئا.48,000 سال اڳ يورپ ۾ ريپاروموچي (اٽلي),گيسن ڪلوسٽرلي(Geissenklösterle), (جرمني) ۽ اسٽورز (Isturitz),(فرانس) سڀ کان قديم ماڳ آهن. يورپي نئون ليٿڪ (Neolithic) دور؛ فصلن جي پوک ۽ چوپائي مال جي واڌ ويجهه، آباديءَ جو وڌندڙ تعداد ۽ مٽيءَ جي برتنن جو وسيع استعمال، تقريباً 7000 ق.م. ۾ يونان ۽ بلقان ۾ شروع ٿيو، شايد اناطوليا ۽ ويجھو اوڀر ۾ پوکيءَ جي پوئين طريقن کان متاثر ٿيو. اهو بلقان کان ڊنيوب ۽ رائن (Linear Pottery Culture) جي وادين سان گڏ، ۽ ميڊيٽرينين ساحل (ڪارڊيل ڪلچر) سان گڏ پکڙجي ٿو. 4500 ق.م. ۽ 3000 ق.م. جي وچ ۾، اهي مرڪزي يورپي نووليٿڪ ثقافتون اڳتي وڌيون اولهه ۽ اتر ڏانهن، ٽامي جي نمونن جي پيداوار ۾ نوان حاصل ڪيل صلاحيتن کي منتقل ڪيو. مغربي يورپ ۾ نيو پاولٿڪ دور جي خاصيت وڏين زرعي آبادين جي نه پر ميداني يادگارن جي ڪري هئي، جيئن ته ويڙهاڪ بندن، دفن ۽ ميگلٿڪ مقبرن جي ڪري.ڪاريڊڊويئر ثقافت نوولٿڪ کان چالڪوليٿڪ جي منتقلي تي ترقي ڪئي. هن دور ۾ وڏا ميگلٿڪ يادگار، جهڙوڪ مالٽا جا ميگلٿڪ مندر ۽ اسٽونهينج، سڄي مغربي ۽ ڏاکڻي يورپ ۾ تعمير ڪيا ويا.

يورپ جي جديد مقامي آبادي گهڻو ڪري ٽن جداجدا نسلن مان نڪرندي آهي:ميزوليٿڪ (Mesolithic) شڪار گڏ ڪندڙ، پيليولٿڪ ايپيگرا ويٽين ڪلچر سان لاڳاپيل آبادي مان نڪتل؛ نيووليٿڪ يورپي هاري جيڪي 9,000 سال اڳ نيوليٿڪ انقلاب دوران اناتوليا مان لڏي آيا هئا؛ ۽ Yamnaya Steppe رڍ وارا جيڪي 5,000 سال اڳ انڊو-يورپين لڏپلاڻ جي حوالي سان يوڪرين جي پونٽڪ-ڪيسپين اسٽيپ ۽ ڏاکڻي روس کان يورپ ۾ وڌيا. يورپي برونز ايج تقريباً 3200 ق.م. مينوين جي پٺيان مائيسينين آيا، جيڪي اوچتو 1200 ق.م. يونانين ۽ فينيشين پاران لوهه جي دور جي نوآبادياتي شروعاتي ميڊيٽرينين شهرن کي جنم ڏنو.

گرم صاحب (Sir Grimm) جنهن علم لغات جا اصول يا ترتيب بيهاريا هئا، جنهنڪري اهي اڄ تائين سندس نالي پٺيان ”گرم جا قاعدا“ (Grimm's Laws) سڏجن ٿا، تنهن جو چوڻ هو ته، يورپ جون سڀ قومون اصل آيون ئي ايشيا کان آهن.“ آئرن ايج جي شروعات اٽلي ۽ يونان تقريبن اٺين صدي قبل مسيح کان وٺي، آهستي آهستي تاريخي قديم آثارن کي جنم ڏنو، جنهن جي شروعات ڪڏهن ڪڏهن 776 ق.م.، پهرين اولمپڪ گيمز جو سال آهي.

ڪلاسيڪل قديم دور

اصل مضمون: ڪلاسيڪل قديم دور.

پڻ ڏسو: قديم يونان ۽ قديم روم.

ايٿنس ۾ پارٿينون (432 قبل مسيح).

قديم يونان مغربي تمدن جو باني ثقافت هو. مغربي جمهوري ۽ منطقي ڪلچر اڪثر ڪري قديم يونان ڏانهن منسوب آهن. يوناني شهري رياست، پولس (Polis)، طبقاتي يونان جي بنيادي سياسي يونٽ هئي. 508 ق.م. ۾، ڪليسٿينس ايٿنس ۾ دنيا جو پهريون جمهوري نظام حڪومت قائم ڪيو. يوناني سياسي نظرين کي 18 صدي جي آخر ۾ يورپي فيلسوفن ۽ نظرياتي ماهرن پاران ٻيهر دريافت ڪيو ويو. يونان پڻ ارسطو، سقراط ۽ افلاطون جي تحت فلسفي،انسانيت ۽ عقليت ۾؛ هيروڊوٽس ۽ ٿوسيديدس سان گڏ تاريخ ۾؛ هومر جي مهاڀاري نظمن سان شروع ٿي داستاني نظم ۾؛ سوفوڪلس ۽ يوريپائيڊس سان گڏ ڊراما ۾؛ بقراط ۽ گالن سان گڏ دوا ۾ ۽ اقليدس، فيضاغورس ۽ ارشيميڊس سان گڏ سائنس ۾ ڪيترائي ثقافتي تعاون پيدا ڪيا.

پنجين صدي ق.م. ۾ يوناني شهر جون ڪيتريون ئي رياستون آخرڪار يوناني-فارسي جنگين ذريعي يورپ ۾ هکامنشي فارس جي اڳڀرائي جي جانچ ڪيون, اهو دنيا جي تاريخ ۾ هڪ اهم لمحو سمجهيو ويندو آهي، جيئن ته امن جي 50 سالن کان پوء ايٿنس جي گولڊن ايج طور سڃاتو وڃي ٿو، قديم يونان جو بنيادي دور جنهن مغربي تهذيب جا ڪيترائي بنياد رکيا.

يونان کان پوءِ روم آيو، جنهن قانون، سياست، ٻولي، انجنيئرنگ، فن تعمير، حڪومت ۽ مغربي تهذيب جي ٻين ڪيترن ئي اهم پهلوئن تي پنهنجا نشان ڇڏيا. 200 ق.م. تائين، روم اٽلي کي فتح ڪيو ۽ ايندڙ ٻن صدين ۾ ان يونان ۽ هسپانيا (اسپين ۽ پرتگال)، اتر آفريڪا جي ساحل، وچ اوڀر جو گهڻو حصو، گال (فرانس ۽ بيلجيم) ۽ برٽانيا (انگلينڊ ۽ ويلز) کي فتح ڪيو. ٽين صدي قبل مسيح جي شروعات ۾ مرڪزي اٽلي ۾ پنهنجي بنياد کان وڌندي، رومن آهستي آهستي وڌندا ويا ته آخرڪار سڄي ميڊيٽرينين بيسن ۽ مغربي يورپ تي هزارين سالن جي موڙ تائين حڪومت ڪن. رومن ريپبلڪ 27 قبل مسيح ۾ ختم ٿي ويو، جڏهن آگسٽس رومن سلطنت جو اعلان ڪيو. ان کان پوءِ ايندڙ ٻن صدين کي پيڪس روما جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو، يورپ جي اڪثر ملڪن ۾ بي مثال امن، خوشحالي ۽ سياسي استحڪام جو دور. سلطنت انتونينس پائيس ۽ مارڪس اوريليس وانگر شهنشاهه جي ماتحت وڌندي رهي، جن سلطنت جي اتر واري سرحد تي جرمن، پڪتش ۽ اسڪاٽش قبيلن سان وڙهندي وقت گذاريو. عيسائيت کي ٽن صدين جي سامراجي جبر کان پوءِ 313ع ۾ قسطنطنيه اول طرفان قانوني حيثيت ڏني وئي. قسطنطنيه پڻ سلطنت جي گاديءَ جو هنڌ روم کان بزنطيم (جديد ڏينهن استنبول) جي شهر ڏانهن منتقل ڪيو، جنهن جو نالو بدلائي قسطنطنيه رکيو ويو سندس اعزاز ۾ 330 عيسوي ۾. عيسائيت 380 عيسوي ۾ سلطنت جو واحد سرڪاري مذهب بڻجي ويو ۽ 391 عيسوي کان 392 عيسوي ۾، شهنشاهه ٿيوڊوسيس کافر مذهبن کي غير قانوني قرار ڏنو. اهو ڪڏهن ڪڏهن قديم دور جي خاتمي کي نشانو بڻايو ويندو آهي. متبادل طور تي قديم آثارن کي 476 عيسوي ۾ مغربي رومن سلطنت جي زوال سان ختم ڪيو وڃي ٿو. 529 عيسوي ۾ ايٿنس جي ڪافر افلاطون اڪيڊمي جي بندش؛ يا 7 صدي عيسوي جي شروعات ۾ اسلام جو عروج. پنهنجي وجود جي اڪثريت دوران، بازنطيني سلطنت يورپ ۾ سڀ کان وڌيڪ طاقتور معاشي، ثقافتي ۽ فوجي قوتن مان هڪ هئي.

ابتدائي وچين دور

مکيه مضمون: ابتدائي وچين دور

پڻ ڏسو: اونداهي دور ۽ لڏپلاڻ جو دور

رومي سلطنت جي زوال دوران، يورپ تبديليءَ جي هڪ ڊگهي دور ۾ داخل ٿيو، جنهن کي مورخ ”مهاجرن جو دور“ سڏين ٿا. گوٿس، اوسٽروگوٿس، ويزيگوٿس، وينڊلس، هنن، فرينڪس، سيڪسن، اينگلس، غلامن، آوارس، بلگارن ۽ بعد ۾ وائڪنگس، پيچنيگس، ڪومن ۽ مئگيارن جي وچ ۾ ڪيتريون ئي حملا ۽ لڏپلاڻ ٿي. ريناسنس جي مفڪرن جهڙوڪ پيٽرارچ بعد ۾ هن کي "اونداهي دور" سڏيو.

الڳ الڳ خانقاهون ئي واحد جڳھون ھيون جيڪي اڳ ۾ گڏ ڪيل لکيل علم کي محفوظ ۽ گڏ ڪري سگھيون. ان کان سواءِ تمام ٿورا لکيل رڪارڊ بچيا ۽ ڪلاسيڪل دور جو ادب، فلسفو، رياضي ۽ ٻيون سوچون مغربي يورپ مان غائب ٿي ويون، جيتوڻيڪ اهي اوڀر ۾، بازنطيني سلطنت ۾ محفوظ هيون. جڏهن ته اولهه ۾ رومي سلطنت جو زوال جاري رهيو، رومي روايتون ۽ رومي رياست گهڻو ڪري يوناني ڳالهائيندڙ مشرقي رومن سلطنت ۾ مضبوط رهي، جنهن کي بازنطيني سلطنت به چيو وڃي ٿو. پنهنجي وجود جي اڪثريت دوران، بازنطيني سلطنت يورپ ۾ سڀ کان وڌيڪ طاقتور معاشي، ثقافتي ۽ فوجي قوت هئي. شهنشاهه جسٽنين I قسطنطنيه جي پهرين سونهري دور جي صدارت ڪئي: هن هڪ قانوني ڪوڊ قائم ڪيو جيڪو ڪيترن ئي جديد قانوني نظامن جو بنياد بڻجي ٿو، هاگيا سوفيا جي تعمير لاءِ فنڊ ڏنائين ۽ عيسائي چرچ کي رياست جي ڪنٽرول هيٺ آندو.

7 صدي عيسويءَ کان پوءِ، جيئن بازنطيني ۽ پاڙيسري ساساني پارسي، ڊگھي، صدين کان جاري ۽ بار بار بازنطيني-ساسانين جنگين جي ڪري سخت ڪمزور ٿي ويا، مسلمان عربن تاريخي طور تي رومن علائقن ۾ داخل ٿيڻ، ليونٽ ۽ اتر آفريڪا ۽ ايشيا مائنر ۾ داخل ٿيڻ شروع ڪيو. 7 صدي جي وچ ڌاري، فارس تي مسلمانن جي فتح کان پوءِ، اسلام قفقاز جي علائقي ۾ داخل ٿيو. ايندڙ صدين ۾ مسلمان لشڪر قبرص، مالٽا، ڪريٽ، سسلي ۽ ڏکڻ اٽليءَ جا حصا کسي ورتو. 711 ۽ 720 جي وچ ۾، آئيبيريا جي ويزيگوٿس بادشاهت جي اڪثر زمينن؛ سواءِ اتر-اولهه (آسٽورياس) ۾ ننڍن علائقن ۽ پيرنيس ۾ گهڻو ڪري باسڪ علائقن کي مسلمانن جي حڪومت هيٺ آندو ويو. هي علائقو، عربي نالو الاندلس جي تحت، وڌندي اموي خلافت جو حصو بڻجي ويو. اموي 732ع ۾ پوئٽيئرس جي جنگ ۾ فرانڪ جي اڳواڻ چارلس مارٽيل هٿان شڪست کائي ويا، جنهن ڪري سندن اتر طرف اڳڀرائي ختم ٿي وئي. اتر-اولهه آئيبيريا ۽ وچ پيرنيس جي ڏورانهن علائقن ۾ ڏکڻ ۾ مسلمانن جي طاقت کي گهٽ محسوس ڪيو ويو. اِهو ئي هو جتي عيسائي بادشاهن آسٽورياس، ليون ۽ گاليشيا جا بنياد رکيا ويا ۽ جتان آئبرين جزيره نما جي ٻيهر فتح شروع ٿي. تنهن هوندي به، مورن کي ٻاهر ڪڍڻ جي ڪا به گڏيل ڪوشش نه ڪئي ويي. عيسائي سلطنتون خاص طور تي پنهنجي اندروني طاقت جي جدوجهد تي مرکوز هيون.

اونداهي دور ۾، مغربي رومي سلطنت مختلف قبيلن جي قبضي هيٺ اچي وئي. جرمن ۽ سلاو قبيلن، بالترتيب مغربي ۽ مشرقي يورپ تي پنهنجون حڪومتون قائم ڪيون. آخرڪار فرينڪ قبيلا ڪلوِس I جي ماتحت متحد ٿي ويا، شرليمان (Charlemagne) جيڪو ڪيرولينجين (Carolingian) خاندان جو هڪ فرينڪ بادشاهه هو، جنهن مغربي يورپ جو گهڻو حصو فتح ڪيو هو، جنهن کي 800 ۾ پوپ طرفان ”هولي رومي شهنشاهه“ مقرر ڪيو ويو. جنهن جي نتيجي ۾ 962 ۾ هولي روم سلطنت جو بنياد پيو. رومي سلطنت، جيڪو آخرڪار وچ يورپ جي جرمن پرنسپلن ۾ مرڪز بڻجي ويو. اوڀر وچ يورپ ۾ پهرين سلاوي رياستن جي پيدائش ۽ عيسائيت کي اپنائڻ (1000 ع) عظيم موراويا جي طاقتور مغربي سلاوي رياست پنهنجي علائقي کي ڏکڻ طرف بلقان تائين پکڙيل آهي، سواتوپلڪ I جي هيٺان پنهنجي سڀ کان وڏي علائقائي حد تائين پهچندي آهي ۽ اوڀر فرانسيا سان هٿياربند تڪرارن جو هڪ سلسلو پيدا ڪري ٿي. وڌيڪ ڏکڻ ۾، پهرين ڏکڻ سلاوڪ رياستون 7 هين ۽ 8 صدي جي آخر ۾ اڀريون ۽ عيسائيت کي اپنايو: پهرين بلغاريا سلطنت، سربيائي سلطنت ۽ ڊچي آف ڪروشيا (بعد ۾ ڪروشيا جي سلطنت). اوڀر ڏانهن، ڪيوان روس پنهنجي گاديءَ واري شهر ڪيف کان 10 صدي عيسويءَ تائين يورپ جي سڀ کان وڏي رياست بڻجي وئي. 988 ۾، ولاديمير عظيم آرٿوڊوڪس عيسائيت کي رياست جي مذهب طور قبول ڪيو. وڌيڪ اوڀر، وولگا بلغاريا 10 صدي عيسويء ۾ هڪ اسلامي رياست بڻجي ويو، پر آخرڪار ڪيترن ئي صدين بعد روس ۾ جذب ​​ٿي ويو.

اعليٰ ۽ آخري وچين دور:

مکيه مضمون: اعليٰ وچين دور، آخري وچين دور، ۽ وچين دور

پڻ ڏسو: وچولي ڊيموگرافي

جاگرافي

مائونٽ ايلبرس روس ۾ واقع آهي جيڪو يورپ جو سڀ کان اوچو جبل آهي

يورپ يوريشيائي زميني ماس جو اولهه پنجون حصو ٺاهي ٿو. اهو ڪنهن ٻئي براعظم يا برصغير ​​​​جي ڀيٽ ۾ سامونڊي ڪناري ۽ زميني ماس جي نسبت وڌيڪ آهي. هن جون سامونڊي سرحدون اتر ۾ آرڪٽڪ سمنڊ، اولهه ۾ ائٽلانٽڪ سمنڊ ۽ ڏکڻ ۾ ميڊيٽرينين سمنڊ، ڪاري ۽ ڪئسپين سمنڊن تي مشتمل آهن. يورپ ۾ زمين جي رليف نسبتا ننڍن علائقن ۾ وڏي تبديلي ڏيکاري ٿي. ڏاکڻيون علائقا وڌيڪ جبل وارا آهن، جڏهن ته اُتر ڏانهن اُڀري اُڀري اُڀري الپس، پيرينيس ۽ ڪارپيٿين کان، ٽڪريءَ جي چوٽيءَ تان، وسيع، هيٺاهين اترين ميدانن ۾ اچي ٿو، جيڪي اوڀر ۾ وسيع آهن. هي وڌايل هيٺيون علائقو عظيم يورپي ميدان جي نالي سان مشهور آهي ۽ ان جي دل ۾ اتر جرمن ميدان آهي. اتر-اولهه سامونڊي ڪناري سان گڏ مٿي زمينن جو هڪ قوس پڻ موجود آهي، جيڪو برطانيه ۽ آئرلينڊ جي ٻيٽن جي الهندي حصن ۾ شروع ٿئي ٿو، ۽ پوء ناروي جي جبلن جي، fjord-cut spine سان گڏ جاري آهي. هن وضاحت کي آسان ڪيو ويو آهي. ذيلي علائقا جهڙوڪ Iberian Peninsula ۽ Italian Peninsula پنهنجين پيچيده خصوصيتن تي مشتمل آهن، جيئن خود سرزمين مرڪزي يورپ آهي، جتي رليف ڪيترن ئي پليٽن، دريائن جي وادين ۽ تلائن تي مشتمل آهي جيڪي عام رجحان کي پيچيده ڪن ٿا. ذيلي علائقا جهڙوڪ آئس لينڊ، برطانيه ۽ آئرلينڊ خاص ڪيس آهن. اڳيون اتر سمنڊ ۾ پاڻ وٽ هڪ زمين آهي جنهن کي يورپ جو حصو شمار ڪيو وڃي ٿو، جڏهن ته بعد ۾ مٿي وارا علائقا آهن جيڪي هڪ ڀيرو سرزمين سان شامل ٿي ويا هئا جيستائين سمنڊ جي سطح وڌڻ کان پوءِ انهن کي ڪٽي ڇڏيو.

آبھوا ۽ موسم

يورپ بنيادي طور تي اتر اڌ گول جي معتدل آبهوا واري علائقي ۾ واقع آهي، جتي هوا جو رخ اولهه کان آهي. دنيا جي ساڳئي ويڪرائي ڦاڪ جي ٻين علائقن جي مقابلي ۾ آبهوا نرم آهي، ڇاڪاڻ ته خليج وهڪرو، هڪ سامونڊي وهڪرو، جيڪو ميڪسيڪو جي نار مان گرم پاڻي ائٽلانٽڪ سمنڊ پار ڪري يورپ ڏانهن کڻي وڃي ٿو. گلف اسٽريم کي ”يورپ جي مرڪزي گرمائش“ جو نالو ڏنو ويو آهي، ڇاڪاڻ ته اها يورپ جي آبهوا کي ان کان وڌيڪ گرم ۽ ٿلهي بڻائي ٿي جيڪا ٻي صورت ۾ هوندي. خليج جو وهڪرو نه رڳو گرم پاڻي يورپ جي ساحلن ڏانهن کڻي ٿو، پر موجوده اولهندي هوائن کي به گرم ڪري ٿو، جيڪي ائٽلانٽڪ سمنڊ مان سڄي براعظم تي وهن ٿيون.

فلورا

ممڪن آهي ته يورپ جو 80 کان 90 سيڪڙو حصو ڪنهن زماني ۾ ٻيلن سان ڍڪيل هوندو هو. اهو ميڊيٽرينين سمنڊ کان وٺي آرڪٽڪ سمنڊ تائين پکڙيل هو. جيتوڻيڪ يورپ جي اڌ کان وڌيڪ اصل ٻيلن صدين جي ٻڏڻ جي نتيجي ۾ غائب ٿي ويا، يورپ اڃا تائين پنهنجي زمين جي ايراضيءَ جو هڪ چوٿون حصو ٻيلن جي حيثيت ۾ رکي ٿو، جهڙوڪ وسيع پتي ۽ مخلوط ٻيلا، اسڪينڊينيا ۽ روس جا ٽائيگا، قفقاز جا مخلوط برساتي جنگل ۽ ڪارڪ اوڪ. اولهه ميڊيٽرينين سمنڊ ۾ ٻيلن. تازن وقتن دوران، ٻيلن جي کوٽائي سست ڪئي وئي آهي ۽ ڪيترائي وڻ پوکيا ويا آهن. تنهن هوندي به، ڪيترن ئي ڪيسن ۾ ڪنفيرز جي مونوڪلچر پوکيشن اصل مخلوط قدرتي ٻيلن کي تبديل ڪري ڇڏيو آهي، ڇاڪاڻ ته اهي جلدي وڌندا آهن. ٻوٽا هاڻي زمين جي وسيع ايراضين کي ڍڪيندا آهن، پر ڪيترن ئي يورپي ٻيلن جي رهائش وارن نسلن لاء غريب رهائش پيش ڪن ٿا جن کي وڻن جي نسلن ۽ متنوع ٻيلن جي جوڙجڪ جي ضرورت آهي. مغربي يورپ ۾ قدرتي ٻيلن جو مقدار صرف 2 کان 3 سيڪڙو يا ان کان گهٽ آهي، جڏهن ته مغربي روس ۾ ان جو مقدار 5 کان 10 سيڪڙو آهي. يورپي ملڪ جنهن ۾ ٻيلن جي ايراضيءَ جو ننڍڙو سيڪڙو آئس لينڊ آهي (1٪)، جڏهن ته سڀ کان وڌيڪ ٻيلن وارو ملڪ فنلينڊ آهي (77٪). معتدل يورپ ۾، مخلوط ٻيلو ٻنهي وسيع پتي ۽ مخروطي وڻن تي غالب آهي. مرڪزي ۽ مغربي يورپ ۾ سڀ کان اهم جنسون بيچ ۽ بلوط آهن. اتر ۾، ٽيگا هڪ مخلوط اسپروس-پائن-برچ جنگل آهي؛ وڌيڪ اتر ۾ روس ۽ انتهائي اتر اسڪينڊينيا جي اندر، ٽائيگا ٽنڊرا ڏانهن رستو ڏئي ٿو جيئن آرڪٽڪ جي ويجهو اچي ٿي. ميڊيٽرينين سمنڊ ۾، زيتون جا ڪيترائي وڻ پوکيا ويا آهن، جيڪي ان جي خشڪ آبهوا لاءِ تمام گهڻي موافقت رکن ٿا. ميڊيٽرينين سائپرس پڻ وڏي پيماني تي ڏکڻ يورپ ۾ پوکيو ويندو آهي. نيم خشڪ ميڊيٽرينين علائقو تمام گهڻو ڇڪيل ٻيلو آهي. يوريشين گراس لينڊ جي هڪ تنگ اوڀر-اولهه ٻولي (اسٽيپي) اولهه طرف يوڪرين ۽ ڏاکڻي روس کان پکڙيل آهي ۽ هنگري ۾ ختم ٿئي ٿي ۽ اتر طرف ٽائيگا ۾ وڃي ٿي.

سياست

يورپ جو سياسي نقشو ڪافي حد تائين 1815ع ۾ نيپولين وارين جنگين کانپوءِ يورپ جي بحاليءَ واري عمل مان نڪتل آهي. يورپ ۾ حڪومت جو رواج پارلياماني جمهوريت آهي، اڪثر صورتن ۾ جمهوريت جي صورت ۾؛ 1815 ۾، حڪومت جي عام شڪل اڃا تائين بادشاهت هئي. يورپ جي باقي يارنهن بادشاهت آئيني آهي. يورپي انضمام يورپي رياستن جي سياسي، قانوني، معاشي (۽ ڪجهه حالتن ۾ سماجي ۽ ثقافتي) انضمام جو عمل آهي، جيئن ته ٻي عالمي جنگ جي خاتمي کان وٺي يورپ جي ڪائونسل کي اسپانسر ڪندڙ طاقتن طرفان تعاقب ڪيو ويو آهي. يورپي يونين 1993 ۾ قائم ٿيڻ کان وٺي براعظم تي اقتصادي انضمام جو مرڪز رهيو آهي. تازو ئي، يوريشين اقتصادي يونين اڳوڻي سوويت رياستن تي مشتمل هڪ هم منصب طور قائم ڪيو ويو آهي. 27 يورپي رياستون سياسي-اقتصادي يورپي يونين جا ميمبر آهن، 26 سرحد کان آزاد شينگن ايريا جا ۽ 20 مانيٽري يونين يوروزون جا ميمبر آهن. ننڍين يورپي تنظيمن ۾ نارڊڪ ڪائونسل، بينيلڪس، بالٽڪ اسيمبلي ۽ ويزگراڊ گروپ شامل آهن.

رياستن ۽ علائقن جي فهرست

ھن لسٽ ۾ بين الاقوامي طور تي تسليم ٿيل خود مختيار ملڪ شامل آھن جيڪي جزوي طور تي يورپ جي ڪنھن به عام جغرافيائي يا سياسي وصفن جي ھيٺان آھن.

نشان	جھنڊو	نالو	رقبو (km2)	آبادي	آبادي جی ڪثافت (per km2)	گادي جو شھر	آفیشیل بولی م نالو
		البانيا	28,748	2,876,591	98.5	Tirana	Shqipëria
		انڊورا	468	77,281	179.8	Andorra la Vella	Andorra
		آرمينيا	29,743	2,924,816	101.5	Yerevan	Հայաստան (سانچو:Transliteration)
		آسٽريا	83,858	8,823,054	104	Vienna	Österreich
		آذربائيجان	86,600	9,911,646	113	Baku	Azərbaycan
		بيلاروس	207,560	9,504,700	45.8	Minsk	Беларусь (سانچو:Transliteration)
		بیلجیئم	30,528	11,358,357	372.06	Brussels	België/Belgique/Belgien
		بوسنيا ۽ ھرزگوينيا	51,129	3,531,159	68.97	Sarajevo	Bosna i Hercegovina/Боснa и Херцеговина
		بلگاريا	110,910	7,101,859	64.9	Sofia	България (سانچو:Transliteration)
		Croatia	56,594	3,871,833	68.4	Zagreb	Hrvatska
		قبرس	9,251	1,170,125	123.4	Nicosia	Κύπρος (سانچو:Transliteration)/Kıbrıs
		Czech Republic	78,866	10,610,947	134	Prague	Česko
		Denmark	43,094	5,748,796	133.9	Copenhagen	Danmark
		Estonia	45,226	1,328,439	30.5	Tallinn	Eesti
		فنلينڊ	338,455	5,509,717	16	Helsinki	Suomi/Finland
		فرانس	547,030	67,348,000	116	Paris	France
		Georgia	69,700	3,718,200	53.5	Tbilisi	საქართველო (سانچو:Transliteration)
		جرمني	357,168	82,800,000	232	Berlin	Deutschland
		Greece	131,957	10,297,760	82	Athens	Ελλάδα (سانچو:Transliteration)
		هنگري	93,030	9,797,561	105.3	Budapest	Magyarország
		آئس لينڊ	103,000	350,710	3.2	Reykjavík	Ísland
		آئرلينڊ	70,280	4,761,865	67.7	Dublin	Éire/Ireland
		Italy	301,338	60,589,445	201.3	Rome	Italia
		قزاقستان	148,000	17,987,736	6.49	Astana	Қазақстан/Казахстан (Qazaqstan/سانچو:Transliteration)
		Latvia	64,589	1,907,675	29	Riga	Latvija
		Liechtenstein	160	38,111	227	Vaduz	Liechtenstein
		Lithuania	65,300	2,800,667	45.8	Vilnius	Lietuva
		Luxembourg	2,586	602,005	233.7	Luxembourg City	Lëtzebuerg/Luxemburg/Luxembourg
		Malta	316	445,426	1,410	Valletta	Malta
		Moldova	33,846	3,434,547	101.5	Chișinău	Moldova
		Monaco	2.020	38,400	18,713	Monaco	Monaco
		Montenegro	13,812	642,550	45.0	Podgorica	Crna Gora/Црна Гора
		Netherlands	41,543	17,271,990	414.9	Amsterdam	Nederland
		North Macedonia	25,713	2,103,721	80.1	Skopje	Северна Македонија (سانچو:Transliteration)
		ناروي	385,203	5,295,619	15.8	Oslo	Norge/Noreg/Norga
		پولينڊ	312,685	38,422,346	123.5	Warsaw	Polska
		پورچوگال	92,212	10,379,537	115	Lisbon	Portugal
		رومانيا	238,397	18,999,642	84.4	Bucharest	România
		Russia	3,969,100	144,526,636	8.4	Moscow	Россия (سانچو:Transliteration)
		San Marino	61.2	33,285	520	San Marino	San Marino
		Serbiaسانچو:Cref2	88,361	7,040,272	91.1	Belgrade	Srbija/Србија
		Slovakia	49,035	5,435,343	111.0	Bratislava	Slovensko
		Slovenia	20,273	2,066,880	101.8	Ljubljana	Slovenija
		Spain	505,990	46,698,151	92	Madrid	España
		Sweden	450,295	10,151,588	22.5	Stockholm	Sverige
		Switzerland	41,285	8,401,120	202	Bern	Schweiz/Suisse/Svizzera/Svizra
		Turkey	23,764	84,680,273	106.7	Ankara	Türkiye
		Ukraine	603,628	42,418,235	73.8	Kyiv	Україна (سانچو:Transliteration)
		عظيم برطانيا	244,820	66,040,229	270.7	London	United Kingdom
		Vatican City	0.44	1,000	2,272	Vatican City	Città del Vaticano/Civitas Vaticana
Total		50	10,180,000	743,000,000سانچو:Cref2	73

مٿي ذڪر ڪيل رياستن اندر ڪيترائي حقيقي آزاد ملڪ آهن جیڪا بين الاقوامي طور تی تسليم نه ڪرڻ تائين محدود آهن. انهن مان ڪو به گڏيل قومن جو ميمبر ناهي:

Symbol	Flag	Name	Area (km2)	Population	Population density (per km2)	Capital
		ابخازیا	8,660	243,206	28	Sukhumi
		ڪوسووو	10,908	1,920,079	159	Pristina
		اتر قبرس	3,355	313,626	93	Nicosia (northern part)
		دکن اوسیتیا	3,900	53,532	13.7	Tskhinvali
		Transnistria	4,163	475,665	114	Tiraspol

ڪيترائي انحصار ۽ وسيع خودمختياري سان ملندڙ علائقا پڻ يورپ جي اندر يا ان جي ويجهو مليا آهن. ھن ۾ آلند (Åland) (فنلينڊ جو ھڪڙو خودمختيار ملڪ)، ڊنمارڪ جي بادشاھت جا ٻه خودمختيار علائقا (ڊنمارڪ پراپر کان سواء)، ٽي تاج انحصار ۽ ٻه برطانوي اوورسيز علائقا شامل آھن. سوالبارڊ پڻ ناروي اندر ان جي منفرد حيثيت جي ڪري، شامل آهي جيتوڻيڪ اهو خودمختيار ناهي. ان ۾ شامل نه آهن برطانيه جا ٽي ملڪ جن ۾ منتقل ٿيل طاقتون آهن ۽ پرتگال جا ٻه خودمختيار علائقا، جيڪي هڪ منفرد درجي جي خود مختياري جي باوجود، بين الاقوامي معاملن کان سواء ٻين معاملن ۾ گهڻو ڪري خودمختيار نه آهن. علائقا جيڪي هڪ منفرد ٽيڪس جي حيثيت کان ٿورو وڌيڪ آهن، جهڙوڪ ڪيناري جزائر ۽ هيليگولينڊ، پڻ هن سبب شامل نه آهن.

علامت	جھنڊو	نالو	خود مختيار رياست	علائقو (km2)	آبادي	آبادي کثافت (per km2)	گادي جو ھنڌ
		آلند (Åland)	Finland	1,580	29,489	18.36	میریھام
		Bailiwick of Guernsey	UK	78	65,849	844.0	St. Peter Port
		Bailiwick of Jersey	UK	118.2	100,080	819	Saint Helier
		Faroe Islands	Denmark	1,399	50,778	35.2	Tórshavn
		Gibraltar	UK	6.7	32,194	4,328	Gibraltar
		Greenland	Denmark	2,166,086	55,877	0.028	Nuuk
		Isle of Man	UK	572	83,314	148	Douglas
		Svalbard	Norway	61,022	2,667

معيشت

European and bordering nations by GDP (PPP) per capita

ھڪ براعظم جي حيثيت سان، يورپ جي معيشت هن وقت ڌرتيءَ تي سڀ کان وڏي آهي ۽ اهو سڀ کان امير ترين علائقو آهي، جنهن جي ماپ مطابق انتظام هيٺ اثاثن جي حساب سان 32.7 ٽريلين آمريڪي ڊالرن سان گڏ اتر آمريڪا جي سال 2008ع ۾ 27.1 ٽريلين آمريڪي ڊالرن جي مقابلي ۾ آھی. سال 2009ع ۾ يورپ امير ترين علائقو رهيو. ان جي انتظام هيٺ اثاثن ۾ 37.1 ٽريلين يو ايس ڊالر دنيا جي دولت جو ٽيون حصو آهي. اهو ڪيترن ئي علائقن مان هڪ هو جتي دولت پنهنجي سال جي آخر واري چوٽي کان وڌي وئي. ٻين براعظمن سان گڏ، يورپ جي ملڪن جي وچ ۾ وڏي دولت جي فرق آهي. امير رياستون عام طور تي اتر اولهه ۽ اولهه ۾ هونديون آهن، بعد ۾ مرڪزي يورپ، جڏهن ته اڀرندي ۽ ڏکڻ اوڀر يورپ جون اڪثر معيشتون اڃا تائين سوويت يونين جي ٽٽڻ ۽ يوگوسلاويا جي ٽٽڻ کان پوءِ ٻيهر اڀري رهيون آهن. بليو بنانا جو ماڊل علائقن جي لاڳاپيل معاشي طاقت جي اقتصادي جاگرافيائي نمائندگي جي طور تي ٺاهيو ويو هو، جنهن کي اڳتي هلي گولڊن بنانا يا بليو اسٽار ۾ تبديل ڪيو ويو. اوڀر ۽ اولهه جي وچ ۾ واپار، گڏوگڏ ايشيا ڏانهن، جيڪو ڪافي عرصي تائين ٻن عالمي جنگين، نئين سرحدن ۽ سرد جنگ سبب متاثر ٿيو هو، سال 1989ع کان پوءِ تيزيءَ سان وڌيو، ان کان علاوه، چين جي بيلٽ منصوبی مان به نئون اتساهه پيدا ٿيو. ۽ آفريقا ۽ ايشيا ڏانهن سويز ڪينال جي پار روڊ جي شروعات ٿي. يورپي يونين، 27 يورپي رياستن تي مشتمل هڪ سياسي ادارو، دنيا ۾ سڀ کان وڏو واحد اقتصادي علائقو شامل آهي. EU-19 ملڪ يورو کي عام ڪرنسي طور حصيداري ڪن ٿا. پنجن يورپي ملڪن جي GDP(PPP) جی درجه بندي دنيا جي سڀ کان وڏي قومي معيشتن جي مٿين ڏهن ۾ آھی. هن ۾ (سي آءِ اي جي مطابق درجه بندي): جرمني (6)، روس (7)، برطانيه (10)، فرانس (11) ۽ اٽلي (13) شامل آهن.

آبادي

اصل مضمون جي لاءِ ڏسو Demographics of Europe

پڻ ڏسو: List of European countries by population, List of European countries by life expectancy, ۽ Ageing of Europe

Population growth in and around Europe in 2021

گڏيل قومن جي اندازي مطابق سال 2023ع ۾ يورپ جي آبادي 74 ڪروڙ 20 لک هئي. اهو دنيا جي آبادي جو هڪ نائين کان ٿورو وڌيڪ آهي. يورپ جي آبادي جي کثافت (ماڻهن جو تعداد في چورس ڪلوميٽر) ايشيا کان پوءِ ڪنهن به براعظم جو ٻيو نمبر وڏو آهي. يورپ جي آبادي هن وقت سست رفتاري سان گهٽجي رهي آهي، تقريبن 0.2 سيڪڙو في سال، ڇاڪاڻ ته اتي موت جي ڀيٽ ۾ گهٽ ڄمڻ وارا آهن. آبادي ۾ اها قدرتي گهٽتائي ان حقيقت جي ڪري گهٽجي وئي آهي ته ان جي برعڪس وڌيڪ ماڻهو ٻين براعظمن کان يورپ ڏانهن لڏپلاڻ ڪن ٿا.

ڏاکڻي يورپ ۽ مغربي يورپ اهي علائقا آهن جن سان دنيا ۾ سڀ کان وڌيڪ اوسط عمر وارا ماڻهو آهن. سال 2021ع ۾، 65 سالن کان مٿي عمر واری ماڻهن جو سيڪڙو مغربي يورپ ۽ ڏاکڻي يورپ ۾ 21 سيڪڙو هو، ان جي مقابلي ۾ سڄي يورپ ۾ 19 سيڪڙو ۽ دنيا ۾ 10 سيڪڙو ھو. پروجيڪٽ پيش ڪن ٿا ته سال 2050ع تائين يورپ م ھی 30 سيڪڙو تائين پهچي ويندو. اهو حقيقت جي ڪري آهي ته آبادي 1970s کان وٺي متبادل جي سطح کان گهٽ ٻار پيدا ڪري رهي آهي. گڏيل قومن جي اڳڪٿي ڪئي آهي ته يورپ سال 2022ع ۽ 2050ع جي وچ ۾ پنهنجي آبادي کي، اميگريشن جي تحريڪن کي تبديل ڪرڻ کان سواء، 7 سيڪڙو گهٽائي ڇڏيندو.

گڏيل قومن جي پاپوليشن ڊويزن جي آدمشماري جي تخميني مطابق، يورپ جي آبادي 2050 تائين 680 کان 720 ملين ماڻهن جي وچ ۾ ٿي سگهي ٿي، جيڪا ان وقت دنيا جي آبادي جو 7 سيڪڙو هوندي. ان حوالي سان، علائقن جي وچ ۾ زرخيزي جي شرح جي حوالي سان اهم تفاوت موجود آهن. ٻار پيدا ڪرڻ واري عمر جي في عورت ٻارن جو سراسري تعداد, متبادل جي شرح کان تمام گهڻو هيٺ, 1.52 آهي. اقوام متحده وچ ۽ مشرقي يورپ ۾ آبادي ۾ لڏپلاڻ ۽ گهٽ پيدائش جي شرح جي نتيجي ۾ مسلسل گهٽتائي جي اڳڪٿي ڪري ٿي.

نسلي گروهه

اصل مضمون جي لاءِ ڏسو يورپ ۾ نسلي گروهه

وڌيڪ ڏسو: يورپ جي جينياتي تاريخ

پين ۽ پيفيل (2004) 87 مختلف "يورپ جا ماڻهو" ڳڻيا آهن، جن مان 33 گهٽ ۾ گهٽ هڪ خودمختيار رياست ۾ اڪثريت جي آبادي ٺاهيندا آهن، جڏهن ته باقي 54 نسلي اقليتن تي مشتمل آهن.

لڏپلاڻ

اصل مضمون/مضمونن جي لاءِ ڏسو يورپ ڏانهن اميگريشن ۽ يورپي ڊاسپورا

نقشو يورپي آباديءَ جا علائقا ڏيکاري ٿو (ماڻهو جيڪي مڪمل يورپي نسل جو دعويٰ ڪن ٿا).

انٽرنيشنل آرگنائيزيشن فار مائيگريشن جي مطابق، يورپ 2020 ۾ تقريبن 87 ملين ماڻهن تي سڀني عالمي علائقن جي سڀ کان وڌيڪ مهاجرن جو گهر آهي. 2005 ۾، يورپي يونين کي 1.8 ملين ماڻهن جي اميگريشن مان مجموعي طور تي خالص فائدو حاصل ٿيو. اهو حساب يورپ جي ڪل آبادي جي واڌ جو لڳ ڀڳ 85 سيڪڙو آهي. 2021ع ۾ 8,27,000 ماڻهن کي يورپي يونين جي ميمبر رياست جي شهريت ڏني وئي، جيڪا 2020ع جي مقابلي ۾ 14 سيڪڙو وڌيڪ آهي.غير يورپي يونين ملڪن مان 2.3 ملين مهاجر 2021 ۾ يورپي يونين ۾ داخل ٿيا.

يورپ مان ابتدائي جديد لڏپلاڻ 16 صدي عيسويء ۾ اسپيني ۽ پرتگالي آبادڪارن سان شروع ٿي, ۽ 17 صدي عيسويء ۾ فرانسيسي ۽ انگريزن جي آبادڪاري سان شروع ٿي. پر 19 صدي عيسويءَ ۾ وڏي پئماني تي لڏپلاڻ جي لهرن تائين انگ نسبتاً ننڍا رهيا، جڏهن لکين غريب خاندان يورپ ڇڏي ويا.

اڄ، يورپي نسل جي وڏي آبادي هر براعظم تي مليا آهن. اتر آمريڪا ۾ يورپي نسل جو غلبو آهي ۽ ڏکڻ آمريڪا ۾ گهٽ درجي تائين (خاص طور تي يوراگوئي، ارجنٽائن، چلي ۽ برازيل ۾، جڏهن ته ٻين لاطيني آمريڪن ملڪن جي اڪثر ملڪن ۾ پڻ يورپي نسل جي وڏي آبادي آهي). آسٽريليا ۽ نيوزي لينڊ ۾ وڏي يورپي نڪتل آبادي آهي. آفريڪا ۾ يورپين مان نڪتل اڪثريت وارا ملڪ نه آھن (يا ڪيپ ورڊ ۽ شايد ساو ٽومي ۽ پرنسيپ جي استثنا سان، حوالن جي لحاظ کان)، پر اھم اقليت موجود آھن، جھڙوڪ ڏکڻ آفريڪا ۾ اڇو ڏکڻ آفريڪا. ايشيا ۾، يورپين مان نڪتل آبادي، خاص طور تي روسي، اتر ايشيا ۽ اتر قزاقستان جي ڪجهه حصن ۾ غالب آهن. ايشيا ۾ پڻ، يورپين، خاص طور تي اسپيني فلپائن ۾ هڪ بااثر اقليتي آبادي آهن.

ٻوليون

اصل مضمون جي لاءِ ڏسو يورپ جون ٻوليون

يورپ جي اهم ٻولين جي ورڇ

پڻ ڏسو: يورپي ٻولين جي فهرست ڳالهائيندڙن جي تعداد جي لحاظ کان

يورپ ۾ لڳ ڀڳ 225 ڏيهي ٻوليون آهن، جيڪي اڪثر ڪري ٽن هند-يورپي ٻولين جي گروهن ۾ اچن ٿيون: رومانوي ٻوليون، رومن سلطنت جي لاطيني مان نڪتل آهن؛ جرمن ٻوليون، جن جي اباڻي ٻولي ڏاکڻي اسڪينڊينيا مان آئي؛ ۽ سلوڪ ٻوليون. سلوڪ ٻوليون اڪثر ڪري ڏاکڻي، وچ ۽ مشرقي يورپ ۾ ڳالهايون وڃن ٿيون. رومانوي ٻوليون بنيادي طور تي مغربي ۽ ڏاکڻي يورپ ۾، گڏوگڏ وچ يورپ ۾ سوئٽزرلينڊ ۽ اڀرندي يورپ ۾ رومانيا ۽ مالدووا ۾ ڳالهايون وڃن ٿيون. جرمن ٻوليون مغربي، اتر ۽ وچ يورپ ۾ ۽ گڏوگڏ ڏاکڻي يورپ ۾ جبرالٽر ۽ مالٽا ۾ ڳالهايون وڃن ٿيون. ڀرپاسي وارن علائقن ۾ ٻوليون اهم اوورليپ ڏيکارين ٿيون (جهڙوڪ انگريزيءَ ۾، مثال طور). ٽن مکيه گروهن کان ٻاهر ٻين هند-يورپي ٻولين ۾ شامل آهن بالٽڪ گروپ (لاتوين ۽ لٿوينين)، ڪيلٽڪ گروپ (آئرش، اسڪاٽش گيلڪ، مانڪس، ويلش، ڪورنش ۽ بريٽون)، يوناني، آرمينيائي ۽ البانيا. يورالڪ ٻولين جو هڪ الڳ غير هند-يورپي خاندان (اسٽونين، فننش، هنگريائي، ايرزيا، ڪومي، ماري، موڪشا ۽ اڊمورٽ) خاص طور ايسٽونيا، فنلينڊ، هنگري ۽ روس جي ڪجهه حصن ۾ ڳالهائي وڃي ٿو. ترڪ ٻولين ۾ آذربائيجاني، قازق ۽ ترڪي شامل آهن، ان کان علاوه مشرقي ۽ ڏکڻ اوڀر يورپ جي ننڍين ٻولين ۾ (بلقان گاگوز ترڪي، بشڪر، چواش، ڪريميائي تاتار، ڪراچئي-بلڪر، ڪوميڪ، نوگائي ۽ تاتار). ڪارٽويلين ٻوليون (جارجيا، منگريلين ۽ سوان) بنيادي طور جارجيا ۾ ڳالهايون وڃن ٿيون. ٻه ٻيون ٻوليون خاندان اتر قفقاز ۾ رهن ٿا (جنهن کي شمال مشرقي قفقاز چيو وڃي ٿو، خاص طور تي چيچن، اوار ۽ ليزگين سميت؛ ۽ اتر اولهه ڪاڪيشين، خاص طور تي اديگي سميت). مالٽيز واحد سامي ٻولي آهي جيڪا يورپي يونين ۾ سرڪاري آهي، جڏهن ته باسڪي واحد يورپي ٻولي آهي.

گهڻ لسانيات ۽ علائقائي ۽ اقليتي ٻولين جي تحفظ کي اڄ يورپ ۾ سياسي مقصد تسليم ڪيو ويو آهي. قومي اقليتن جي تحفظ لاءِ ڪائونسل آف يورپ فريم ورڪ ڪنوينشن ۽ ڪائونسل آف يورپ جي يورپي چارٽر فار ريجنل يا اقليتي ٻولين لاءِ يورپ ۾ ٻولين جي حقن لاءِ هڪ قانوني فريم ورڪ قائم ڪيو.

مذهب

اصل مضمون جي لاءِ ڏسو يورپ ۾ مذهب

يورپ ۾ سڀ کان وڏو مذهب عيسائيت آهي، 76.2 سيڪڙو يورپين پاڻ کي عيسائي سمجهن ٿا، جن ۾ مشرقي آرٿوڊوڪس ۽ ڪيٿولڪ ۽ مختلف پروٽسٽنٽ فرقا شامل آهن. پروٽيسٽنٽ ۾، سڀ کان وڌيڪ مشهور لوٿرنزم، اينگليڪنزم ۽ سڌريل ايمان آهن. ننڍڙا پروٽيسٽنٽ فرقن ۾ پينٽيڪوسٽالزم، ميٿوڊزم، ۽ ايوينجيڪلزم شامل آهن. جيتوڻيڪ عيسائيت وچ اوڀر ۾ پيدا ٿيو، ان جو مرڪز يورپ ڏانهن منتقل ٿي ويو جڏهن اهو 4 صدي جي آخر ۾ رومن سلطنت جو سرڪاري مذهب بڻجي ويو. عيسائيت يورپي ثقافت ۽ سڃاڻپ جي ترقي ۾ هڪ نمايان ڪردار ادا ڪيو. اڄ، دنيا جي 25 سيڪڙو کان وڌيڪ عيسائي يورپ ۾ رهن ٿا.

اسلام يورپ ۾ ٻيو نمبر مشهور مذهب آهي. 25 ملين کان وڌيڪ يا تقريبن 5 سيڪڙو آبادي، ان تي عمل ڪن ٿا. البانيا ۽ بوسنيا ۽ هرزيگوينا ۾، ڏکڻ اوڀر يورپ ۾ بلقان جزيري جي ٻن ملڪن ۾، عيسائيت بدران اسلام اڪثريت مذهب آهي. اهو ئي حال ترڪي ۽ روس جي ڪجهه حصن ۾، گڏوگڏ آذربائيجان ۽ قزاقستان ۾ آهي، جيڪي سڀئي ايشيا جي سرحد تي آهن. يورپ جا ڪيترائي ملڪ وڏي تعداد ۾ مسلمان اقليت جو گھر آهن، ۽ يورپ ڏانهن اميگريشن گذريل سالن ۾ يورپ ۾ مسلمان ماڻهن جي تعداد ۾ اضافو ڪيو آهي.

يورپ ۾ يهودين جي آبادي 2020 ۾ اٽڪل 1.4 ملين ماڻهو (اٽڪل 0.2٪ آبادي) هئي. يورپ ۾ يهودين جي زندگيءَ جي هڪ ڊگهي تاريخ آهي، جنهن جي شروعات آڳاٽي دور ۾ ٿي. 19 صدي جي آخر ۽ 20 صدي جي شروعات دوران، روسي سلطنت دنيا جي يهودين جي اڪثريت پنهنجي سرحدن اندر رهندي هئي. 1897ع ۾ روس جي 1897ع جي مردم شماري مطابق روس جي ڪل يهودي آبادي 5.1 ملين هئي، جيڪا ڪل آبادي جو 4.13 سيڪڙو هئي. هن مجموعي مان وڏي اڪثريت پئل آف سيٽلمينٽ ۾ رهندي هئي. 1933 ۾، يورپ ۾ اٽڪل 9.5 ملين يهودي ماڻهو هئا، جيڪي 1.7 سيڪڙو آبادي جي نمائندگي ڪن ٿا، پر گهڻا مارجي ويا، ۽ گهڻو ڪري بي گهر ٿي ويا، هولوڪاسٽ جي دوران. 21 صدي ۾، فرانس ۾ يورپ ۾ سڀ کان وڌيڪ يهودي آبادي آهي، بعد ۾ برطانيه، جرمني ۽ روس ۾ سڀ کان وڌيڪ يهودي آبادي آهي.

يورپ ۾ رائج ٻين مذهبن ۾ هندومت ۽ ٻڌمت شامل آهن، جيڪي اقليتي مذهب آهن، سواءِ روس جي جمهوريه ڪلميڪيا جي، جتي تبتي ٻڌمت اڪثريتي مذهب آهي. يورپ ۾ ماڻهن جو هڪ وڏو ۽ وڌندڙ تعداد غيرمذهبي، ملحد ۽ اجنبي آهي. انهن جو اندازو آهي ته اهي هن وقت يورپ جي آبادي جو 18.3 سيڪڙو آهن.

مکيه شهر ۽ شهري علائقا

وڌيڪ ڏسو: شهر جي حدن اندر آبادي جي لحاظ کان يورپي شهرن جي فهرست

يورپ جا ٽي وڏا شهري علائقا ماسڪو، لنڊن ۽ پئرس آهن. سڀني ۾ هڪ ڪروڙ (10 ملين) کان وڌيڪ رهاڪن آهن، ۽ جيئن ته ميگا شهرين جي طور تي بيان ڪيو ويو آهي. جڏهن ته استنبول شهر جي سڀ کان وڌيڪ آبادي آهي، %64.9 رهاڪو يورپي پاسي ۽ %35.1 ايشيائي پاسي رهن ٿا. آبادي جي لحاظ کان ايندڙ وڏا شهر ميڊرڊ، سينٽ پيٽرسبرگ، ميلان، بارسلونا، برلن ۽ روم آهن، جن مان هر هڪ ۾ ٽيهه لک (3 ملين) کان وڌيڪ آبادي آهن.

جڏهن يورپ جي اندر مسافرن جي بيلٽس يا ميٽروپوليٽن علائقن تي غور ڪيو وڃي (جنهن لاءِ موازنہ ڊيٽا موجود آهي)، ماسڪو سڀ کان وڏي آبادي تي پکڙيل آهي، ان کان پوءِ استنبول، لنڊن، پيرس، ميڊرڊ، ملان، روهر ايريا، سينٽ پيٽرسبرگ، ريئن-سڊ، بارسلونا ۽ برلن آهن.

يورپي ميگا شهر

ماسڪو

لنڊن

پيرس

استنبول

تھذيب ۽ ثقافت

نقشو واضح طور تي يورپي براعظم کي ثقافتي ۽ رياستي سرحدن سان ورهائي ڏيکاري ٿو جيئن جرمن تنظيم Ständiger Ausschuss für geographische Namen (StAGN) پاران تجويز ڪيل آهي.

"يورپ" هڪ ثقافتي تصور جي طور تي گهڻو ڪري قديم يونان ۽ رومن سلطنت ۽ ان جي ثقافتن جي گڏيل ورثي مان نڪتل آهي. يورپ جي حدن کي تاريخي طور تي عيسائيت (يا وڌيڪ خاص طور تي لاطيني عيسائيت) جي طور تي سمجھيو ويو، جيئن يورپ جي قرون وسطي ۽ ابتدائي جديد تاريخ ۾ قائم يا دفاع ڪيو ويو، خاص طور تي اسلام جي خلاف، جيئن يورپ ۾ ری ڪنڪويستا (Reconquista) ۽ عثماني جنگين ۾. هي گڏيل ثقافتي ورثو ملڪي قومي ثقافتن ۽ لوڪ داستانن کي اوورليپ ڪندي، تقريبن سلاوڪ، لاطيني (روماني) ۽ جرمن ۾ ورهايل آهي، پر ڪيترن ئي حصن سان گڏ انهن مان ڪنهن به گروهه جو حصو نه آهي (خاص طور تي يوناني، باسڪي ۽ سيلٽڪ). تاريخي طور تي، اوورليپنگ ڪلچرن سان خاص مثال اسٽراسبرگ لاطيني (روماني) ۽ جرمن، يا ٽرائسٽ سان لاطيني، سلاوڪ ۽ جرمن جڙ آهن. ثقافتي رابطا ۽ مرکب يورپ جي علائقائي ثقافتن جو هڪ وڏو حصو ٺاهيندا آهن. يورپ کي اڪثر بيان ڪيو ويندو آهي "وڌ ۾ وڌ ثقافتي تنوع سان گڏ گهٽ ۾ گهٽ جاگرافيائي فاصلو". يورپ ۾ مختلف ثقافتي واقعا منعقد ڪيا ويا آهن، جن جو مقصد مختلف ثقافتن کي هڪ ٻئي کي ويجهو آڻڻ ۽ انهن جي اهميت بابت آگاهي پيدا ڪرڻ آهي، جهڙوڪ يورپي ڪيپيٽل آف ڪلچر، يورپي ريجن آف گيسٽرونومي، يورپي نوجوانن جي گاديءَ جو هنڌ ۽ يورپين ڪيپيٽل آف اسپورٽ.

وڌيڪ ڏسو

• يورپ ۾ اسلام
• يورپ ۾ ڳوٺن جي فهرست
• يورپ ۾ شهرن جي فهرست
• جديديت