عالمي ورثو ماڳ

"عالمي ورثو ٺڪاڻو" اھڙيون جڳھون (جھنگ، جبل، ڍنڍ، ريگستان، يادگار، عمارت يا شھر) کي چيو ويندو آھِي جنھن کي بين الاقوامي عالمي ثقافتي ورثو پروگرام جي تحت گڏيل قومن جو تعليمي سائنسي ۽ ثقافتي ادارو (يونيسڪو) جي عالمي ثقافتي ورثو ڪميٽي جي مرتب ڪيل فهرست جي لاءِ نامزد يا ان ۾ شامل ڪيو ويو ھجي۔ هي منصوبو ثقافتي يا قدرتي اهميت جي حامل جڳھن جي فھرست مرتب ڪرڻ ۽ ان جي حفاظت ڪرڻ جي لاءِ بڻايو ويو آھي۔ مختلف شرطن جي تحت مندرج جڳھن کي عالمي ورثو فنڊ مان رقمون فراھم ڪيون وينديون آھن۔ ھي منصوبو "عالمي ثقافتي ۽ قدرتي ورثي جي حفاظت جي حوالي سان ميثاق" جي ذريعي شروع ٿيو جنھن کي يونيسڪو جي مجلس عمومي 16 نومبر 1972ء تي اختيار ڪيو۔ ان وقت کان 184 ملڪ (بمطابق جولاءِ 2007ء) هن ڪنوينشن جي توثيق ڪري چڪا آھن۔ 2007ء جي مطابق 142 ملڪن جون 851 جڳھون ھن فھرست ۾ شامل آھن جن ۾ 660 ثقافتي، 166 قدرتي ۽ 25 مخلوط خصوصيتن جون حامل آھن۔ هر عالمي ورثي جي حامل جڳھ ان ملڪ جي ملڪيت آھي جتي اھو واقع آھي پر مستقبل ۾ بني نوع انسان جي لاءِ انکي محفوظ رکڻ عالمي برادري جي ذميداري آھي مختلف خطن ۾ واقع جڳھن جون خصوصيتون هيٺ ڏنل آهن:

يونيسڪو جو لوگو

خطو	قدرتي	ثقافتي	مخلوط	ڪل	%
آفريڪا	33	38	3	74	9%
عرب رياستون	3	58	1	62	7%
ايشيا بحر الڪاھل	45	126	11	182	21%
يورپ ۽ اتر آمريڪا	51	358	7	416	49%
لاطيني آمريڪا ۽ ڪيريبين	34	80	3	117	14%

تاريخ

1954 ۾، مصر جي حڪومت نئون اسوان هاءِ ڊيم (بند) کي اڏڻ جو فيصلو ڪيو، جنهن جي نتيجي ۾ مستقبل جو تلاءُ(حوض) به آخرڪار آڳاٽي مصر ۽ آڳاٽي نوبيا جي ثقافتي خزانن تي سموهيل وادي نيل جي هڪ وڏي حصي واري پکيڙ کي ٻوڙي ڇڌي ها.

لوڪ سڀا ۽ پس منظر

آمريڪا فطرت جي تحفظ سميت ثقافتي بچاءَ جو وِيچار شروع ڪيو.

عالمي ثقافتي ورثو ڪميٽي اجلاس

عالمي ثقافتي ورثو ڪميٽي فهرست ۾ شامل جڳھن ۾ انتظامي معاملن تي غور جي حوالي سان سال ۾ متعدد ڀيرا اجلاس منعقد ڪندي آهي پر World Heritage Committee Session نالي اجلاس سال ۾ هڪ ڀيرو ٿيندو آهي جنھن ۾ مختلف جڳھن کي عالمي ثقافتي ورثو فھرست ۾ شامل ڪيو ويندو آھي۔ ساليانو اجلاس دنيا جي مختلف شھرن ۾ منعقد ٿيندو آھي۔ پيرس (فرانس) ، جتي يونيسڪو جا صدر دفتر واقع آھڻ ، کان علاوه ھي اجلاس صرف عالمي ثقافتي ورثو ڪميٽي جي رڪن ملڪن ۾ ئي منعقد ٿي سگھي ٿو جنھن جي لاءِ انھن کي ڪميٽي جي منظوري درڪار ھوندي آهي۔

اجلاس	سال	تاريخ	ميزبان شھر	ملڪ
1	1977	27 جون کان پھرين جولاءِ	پيرس	فرانس
2	1978	5 کان 8 سيپٽمبر	واشنگٽن ڊي سي	آمريڪا جون گڏيل رياستون
3	1979	22 کان 26 آڪٽوبر	قاھره ۽ لگزور	مصر
4	1980	پھرين کان 5 سيپٽمبر	پيرس	فرانس
5	1981	26 کان 30 آڪٽوبر	سڊني	آسٽريليا
6	1982	13 کان 17 ڊسمبر	پيرس	فرانس
7	1983	5 کان 9 ڊسمبر	فلورنس	اٽلي
8	1984	29 آڪٽوبر کان 2 نومبر	بيونس آئرس	ارجنٽائن
9	1985	2 کان 6 ڊسمبر	پيرس	فرانس
10	1986	24 کان 28 نومبر	پيرس	فرانس
11	1987	7 کان 11 ڊسمبر	پيرس	فرانس
12	1988	5 کان 9 ڊسمبر	براسيليا	برازيل
13	1989	11 کان 15 ڊسمبر	پيرس	فرانس
14	1990	7 کان 12 ڊسمبر	بانف	ڪينيڊا
15	1991	9 کان 13 ڊسمبر	ڪارٿيج	تونس
16	1992	7 کان 14 ڊسمبر	سانتا في	گڏيل آمريڪي رياستون
17	1993	6 کان 11 ڊسمبر	ڪارٽينا	ڪولمبيا
18	1994	12 کان 17 ڊسمبر	فوڪٽ	ٿائلينڊ
19	1995	4 کان 9 ڊسمبر	برلن	جرمني
20	1996	2 کان 7 ڊسمبر	مريدا	ميڪسيڪو
21	1997	پھرين کان 6 ڊسمبر	نيپلز	اٽلي
22	1998	30 نومبر کان 5 ڊسمبر	ڪيوٽو	جاپان
23	1999	29 نومبر کان 5 ڊسمبر	مراڪش شھر	مراڪش
24	2000	27 نومبر کان 2 ڊسمبر	ڪيرنز	آسٽريليا
25	2001	11 کان 16 ڊسمبر	ھيلسنڪي	فن لينڊ
26	2002	24 کان 29 جون	بڊاپسٽ	مجارستان
27	2003	30 جون کان 5 جولاءِ	پيرس	فرانس
28	2004	28 جون کان 7 جولاءِ	سوزو	چین
29	2005	10 کان 17 جولاءِ	ڊربن	ڏکڻ آفريڪا
30	2006	8 کان 16 جولاءِ	ولنيئس	لٿووينيا
31	2007	23 جون کان پھرين جولاءِ	ڪرائسٽ چرچ	نيوزي لينڊ
32	2008	2 کان 10 جولاءِ	ڪيوبڪ شھر	ڪينيڊا

نامزدگي جو عمل

ڪنهن مُلڪ کي پهريون پنهنجي اهم ثقافتي ۽ قدرتي ماڳن تي فهرست (لسٽ) ٺاهڻي پوندي؛ نتيجو کي آزمائشي فهرست سڏيو ويندو آهي.

چونڊ معيار

2004 تائين، ثقافتي ورثو لاءِ 6 معيار ۽ فطري ميراث (نيچرل هيريٽيج) جي معيار جا چار معيار هئا. 2005  ۾، ان ۾ ترميم ڪئي وئي هئي تہ هاڻي رُڳو ڏه معيارن جو هڪ سيٽُ مقرر ڪيل آهي. نامزد ٿيل ماڳ يا سائيٽن کي " نمايان عالمگير قدر" هجڻ گهرجي ۽ گهٽ ۾ گهٽ ڏهه معيارن منجهان ڪنهن هڪ سان پُورا لهندا هجن. انهن معيارن جي ٺهڻ کان پوءِ ڪيترائي ڀيرا انهن ۾ تبديلي يا / سُڌارا (ترميم) ڪيا ويا آهن.

ڪلچرل

Site#252: تاج محل, an example of a cultural heritage site.

1. "انساني تخليقي ذهانت ۽ ثقافتي اهميت جو هڪ شاهڪار پيش ڪندو هجي"
2. "exhibits an important interchange of human values, over a span of time, or within a cultural area of the world, on developments in architecture or technology, monumental arts, town-planning, or landscape design"
3. "to bear a unique or at least exceptional testimony to a cultural tradition or to a civilization which is living or which has disappeared"
4. "is an outstanding example of a type of building, architectural, or technological ensemble or landscape which illustrates a significant stage in human history"
5. "is an outstanding example of a traditional human settlement, land-use, or sea-use which is representative of a culture, or human interaction with the environment especially when it has become vulnerable under the impact of irreversible change"
6. "is directly or tangibly associated with events or living traditions, with ideas, or with beliefs, with artistic and literary works of outstanding universal significance"

نيچرل

Site#156: Serengeti National Park, an example of a natural heritage site.

Site#274: Historic Sanctuary of Machu Picchu, an example of a mixed heritage site.

7. "اُتم قدرتي اصول- مظهر يا غير معمولي قدرتي حسن ۽ سُندرتا اهميت تي سمائيل هجي"
8. "is an outstanding example representing major stages of Earth's history, including the record of life, significant on-going geological processes in the development of landforms, or significant geomorphic or physiographic features"
9. "is an outstanding example representing significant on-going ecological and biological processes in the evolution and development of terrestrial, fresh water, coastal and marine ecosystems, and communities of plants and animals"
10. "contains the most important and significant natural habitats for in-situ conservation of biological diversity, including those containing threatened species of outstanding universal value from the point of view of science or conservation"

خارجي ڳنڍڻا

• UNESCO World Heritage portal — باضابطہ تفصيلي ويب سائيٽ (انگريزِ ۽ فرانسيسي ۾)]
  • The World Heritage List — تمام جڳھن جي قابل تلاش باضابطہ فھرست
  • KML file of the World Heritage List — گوگل ارٿ ۽ ناسا ورلڊ ونڊ جي لاءِ باضابطہ ڪي ايم ايل ورزن]