نائيجر
نائيجر(انگريزي: Niger ) جو سرڪاري نالو ريپبلڪ آف نائيجر آھي آفريڪا کنڊ جي اولھ واري پاسي ۾ خشڪي سان گھيريل ملڪ آھي جنھن تي اھو نالو درياء نائيجر تان پيو. ھن ملڪ جي اتر-اوڀر ۾ لبيا، اوڀر ۾ چاڊ، ڏکڻ ۾ نائجيريا، ڏکڻ-اولھ ۾ بينن، اتر-اولھ ۾ بورڪينافاسو ۽ مالي ۽ اتر-اولھ ۾ الجيريا واقع آھن. ھن ملڪ جي پکيڙ 12,70,000 چورس ڪلوميٽر آهي ۽ ھي پکيڙ ۾ اولھ آفريڪا جو سڀ کان وڏو ملڪ آهي. ھن ملڪ جي زمين جو 80 سيڪڙو کان ڪجهه مٿي حصو صحارا رڻپٽ ۾ اچي ٿو. ملڪ جو آبادي اڪثريت ۾ مسلمان آھي. ملڪ جو وڏي ۾ وڏو شهر ۽ ملڪ جو گاديءَ جو هنڌ [نيامي]] شھر آھي جيڪو ملڪ جي ڏکڻ-اولھ واري ڪنڊ تي واقع آهي. نائيجر معاشي طور تي ھڪ ترقي پذير ملڪ آھي. ان جي انساني ترقي جو اشاريو تمام گھٽ آهي. 2018 ۾ 189 ملڪن ۾ ان جو نمبر آخري 189 ھيو[7] ھتان جي معيشت زراعت آھي پر اڪثر ڏڪار جو شڪار رھندو آھي. ملڪ جي ابادي ۾ تيزي سان اضافو ٿي رهيو آهي[8]
ريپبلڪ آف نائيجر | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
شُعار: '
| |||||
.svg) مڪانيت نائيجر (تيز سائو) | |||||
_-_NER_-_UNOCHA.svg) | |||||
| گادي جو هنڌ | نيامي 13°32′N 2°05′E / 13.533°N 2.083°E | ||||
| سڀ کان وڏو شهر | نيامي | ||||
| دفتري ٻوليون | فرينچ | ||||
| قومي ٻوليون [1] | |||||
| مقامي آبادي | نائيجري يا نائيجرن | ||||
| حڪومت | وحداني نيم صدارتي ريپبلڪ | ||||
• صدر |
محمدو عيسوفو | ||||
• وزيراعظم |
برگي رافني | ||||
| مقننه | نيشنل اسيمبلي | ||||
| آزادي فرانس کان | |||||
• آزادي جو اعلان |
3 آگسٽ 1960 | ||||
| پکيڙ | |||||
• جملي |
1٬267٬000 km2 (489٬000 sq mi) (21st) | ||||
• پاڻي (%) |
0.02 | ||||
| آبادي | |||||
• 2016 اندازو |
20,672,987 (61st) | ||||
• 2012 مردم شماري |
17,138,707 | ||||
• گھاٽائي |
12.1 /km2 (31.3 /sq mi) | ||||
| جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد ) | 2018 لڳ ڀڳ | ||||
• ڪل |
$23.475 billion[2] (140th) | ||||
• في سيڪڙو |
$1,213 (183rd) | ||||
| جِي. ڊي. پي (رڳو نالي ۾ ) | 2018 لڳ ڀڳ | ||||
• ڪل |
$9.869 billion[3] (136th) | ||||
نالو
سنواريونالو نائجر نديءَ مان اچي ٿو جيڪو ملڪ جي اولهه مان وهندو آهي. نديءَ جي نالي جي اصليت غير يقيني آهي. اليگزينڊرين جاگرافيدان ٽالمي وادي گر (پاڙيسري جديد الجيريا ۾) ۽ ڏکڻ ۾ ني-گر ("لوئر گر") جا تفصيل لکيا، ممڪن طور تي نائجر نديءَ ڏانهن اشارو ڪيو. جديد اسپيلنگ نائجر پهريون ڀيرو 1550ع ۾ بربر اسڪالر ليو افريقينس طرفان رڪارڊ ڪيو ويو، ممڪن طور تي تواريگ جملي (e)gărăw-n-gărăwăn مان نڪتل آهي جنهن جي معنيٰ آهي ”دريائن جو درياهه“. لسانيات جي وچ ۾ وسيع اتفاق آهي ته اهو لاطيني نگر Niggar ("ڪارو") مان نڪتل ناهي جيئن ته پهرين غلط طور تي مڃيو ويو.
تاريخ
سنواريوقبل از تاريخ
سنواريوپٿر تي نقاشي ڏيکاريندي زراف، آئي بيڪس ۽ ٻين جانورن جا رڍ ڏاکڻي صحارا ۾ Tiguidit، نائجر جي ويجهو پٿر جا اوزار، جن مان ڪي 280,000 ق.م جي دور جا آهن، اتر اگديز علائقي ۾ ادرار بوس، بلما ۽ جادو ۾ مليا آهن. انهن مان ڪجهه ڳولها وچولي پيليوليٿڪ دور جي ايٽرين ۽ ماسٽرين ٽول ڪلچر سان ڳنڍيا ويا آهن، جيڪي اتر آفريڪا ۾ 90,000 ق.م. کان 20,000 ق. اهو خيال آهي ته اهي انسان هڪ شڪاري-گڏائيندڙ زندگي گذاريندا هئا. قبل از تاريخ آفريقي خشڪي واري دور ۾، صحارا جي آبهوا ٿلهي ۽ وڌيڪ زرخيز هئي، هڪ رجحان آثار قديمه جا ماهر ”سبز صحارا“ جي نالي سان سڏين ٿا، جنهن شڪار لاءِ ”سازگار“ حالتون مهيا ڪيون ۽ بعد ۾ زراعت ۽ مال چارڻ لاءِ. نوليٿڪ دور، تقريبن 10,000 ق.م جي شروعات ۾، ڪيتريون ئي تبديليون ڏٺيون جيئن مٽيءَ جي شين جو تعارف (جيئن ته ٽگلاگل، ٽيمٽ ۽ ٽين اوفيڊين ۾ ان جو ثبوت آهي)، چوپائي مال جي پکيڙ، ۽ مئل کي پٿر جي ٽوملي ۾ دفن ڪرڻ. 4000 ق.م کان 2800 ق.م جي عرصي ۾ موسم جي تبديليءَ سان صحارا آهستي آهستي سڪي وڃڻ لڳو، جنهن ڪري ڏکڻ ۽ اوڀر ۾ آباديءَ جي نمونن ۾ تبديلي آئي. زراعت جي پکيڙ، بشمول باجرا ۽ جوار جي پوک، ۽ مٽيء جي پيداوار. لوهه ۽ ٽامي جون شيون هن دور ۾ نظر اچن ٿيون، جن ۾ ازواغ، تاڪيدا، مارينڊٽ ۽ ٽرمٽ ماسف شامل آهن. ڪيفيان (8000 ق.م کان 6000 ق.م) ۽ بعد ۾ ٽينيرين (5000 ق.م کان 2500 ق.م) ثقافتون، جن جو مرڪز ادرار بوس ۽ گوبيرو تي هو، جتي کنڊ جا کوڙ دريافت ڪيا ويا آهن، هن دور ۾ ترقي ڪئي. سماج زرعي ۽ تفريحي عملن ۾ علائقائي فرق سان اڳتي وڌندا رهيا. هن دور جي هڪ ثقافت بورا ڪلچر (200ع کان 1300ع تائين) آهي، جنهن جو نالو بورا آثار قديمه جي ماڳ لاءِ رکيو ويو آهي، جتي لوهه ۽ سرامڪ جي مجسمن سان ڀريل هڪ دفن دريافت ڪيو ويو هو. نيوليٿڪ دور ۾ صحارا پٿر جي فن جي واڌ ويجهه کي ڏٺو ويو، جن ۾ ايير جبل، ٽرمٽ ماسف، جادو پليٽو، آئيولين، اراڪا، تماڪون، زارزائٽ، ايفروئن، ممنيٽ ۽ ڊابوس؛ هي فن 10,000 ق.م کان 100 عيسوي تائين جي عرصي تائين پکڙيل آهي ۽ مختلف قسم جي جانورن کان وٺي مضمونن جي هڪ حد کي ظاهر ڪري ٿو.
جاگرافي
سنواريونائيجر اولهه آفريڪا ۾ صحارا ۽ سب سهارا علائقن جي وچ ۾ سرحد تي واقع هڪ زميني بند قوم آهي. هن جون سرحدون ڏکڻ ۾ نائيجيريا ۽ بنين، اولهه ۾ برڪينا فاسو ۽ مالي، اتر ۾ الجيريا ۽ لبيا ۽ اوڀر ۾ چاڊ سان ملن ٿيون. نائجر ويڪرائي ڦاڪ 11° ۽ 24° اتر، ۽ ڊگھائي 0° ۽ 16° اوڀر جي وچ ۾ آهي. ان جي ايراضي 12,67,000 چورس ڪلوميٽر (4,89,191 اسڪوائر ميل) آهي جنهن مان 300 چورس ڪلوميٽر (116 اسڪوائر ميل) پاڻي آهي. اهو ان کي فرانس جي ڀيٽ ۾ ٻه ڀيرا گھٽ ڪري ٿو، ۽ دنيا جو 21 هين وڏو ملڪ. نائجر جون سرحدون ستن ملڪن سان لڳن ٿيون ۽ ان جو ڪل ويڪر 5,697 ڪلوميٽر (3,540 ميل) آهي. سڀ کان ڊگھي سرحد ڏکڻ ۾ نائيجيريا سان آهي (1,497 ڪلوميٽر يا 930 ميل). ان کان پوءِ اوڀر ۾ چاڊ، 1,175 ڪلوميٽر (730 ميل)، اتر & اتر-اولهه ۾ الجيريا (956 ڪلوميٽر يا 594 ميل)، ۽ مالي 821 ڪلوميٽر (510 ميل) تي اچي ٿو. نائجر جون سرحدون ڏکڻ اولهه ۾ برڪينا فاسو سان 628 ڪلوميٽر (390 ميل) ۽ بينن سان 266 ڪلوميٽر (165 ميل) ۽ اتر-اوڀر لبيا سان 354 ڪلوميٽر (220 ميل) تي آهن. نائجر ۾ سڀ کان هيٺيون نقطو نائجر ندي آهي، جنهن جي اوچائي 200 ميٽر (656 فوٽ) آهي. بلند ترين نقطو مونٽ آئيدوڪال-ن-تاغيس آهي ايئر جبلن ۾ 2,022 ميٽر (6,634 فوٽ). نائيجير جو علائقو گهڻو ڪري ريگستاني ميدانن ۽ ريل جي ٽڪرن تي مشتمل آهي، جنهن ۾ ڏکڻ ۾ سوانا ۽ اتر ۾ ٽڪريون آهن.
حوالا
سنواريو- ↑ name="axl.cefan.ulaval.ca">République du Niger, "Loi n° 2001-037 du 31 décembre 2001 fixant les modalités de promotion et de développement des langues nationales." L'aménagement linguistique dans le monde (accessed 21 September 2016)
- ↑ "Report for Selected Country Groups and Subjects (PPP valuation of country GDP)". IMF. حاصل ڪيل 14 November 2018.
- ↑ "World Economic Outlook Database. Report for Selected Countries and Subjects". International Monetary Fund.
- ↑ World Economic Outlook Database, April 2018, International Monetary Fund. Accessed on 17 April 2018.
- ↑ World Bank GINI index, accessed on 21 January 2016.
- ↑ "Human Development Report 2019" (PDF). United Nations Development Programme. حاصل ڪيل 10 December 2019.
- ↑ "Latest Human Development Index (HDI) Ranking (2018)". hdr.undp.org. UNITED NATIONS DEVELOPMENT PROGRAMME. حاصل ڪيل 21 September 2018.
- ↑ "Population Explosion". The Economist. 16 August 2014. https://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21612239-runaway-birth-rates-are-disaster-population-explosion. Retrieved 3 August 2015.