لوڻ (علم ڪيميا)

ڪيميا ۾، لوڻ (Salt) يا آيوني مرڪب (Ionic Compound) اهڙي ڪيميائي مرڪب کي چيو ويندو آهي جيڪو واڌو چارج وارن آينن (Cations) ۽ ڪاٽو چارج وارن آينن (Anions) جي گڏيل جوڙ سان ٺھندو آهي. اهڙي مرڪب ۾ خالص برقي چارج (Net Electric Charge) نہ هوندي، يعني اهو برقي طور غير جانبدار (Electrically Neutral) هوندو آهي. انهن آئنن کي برقي اسٽيٽڪ فورسز (Electrostatic Forces)، جن کي آئوني بانڊ (Ionic Bonds) چيو ويندو آهي، گڏ رکندي آهي.

لوڻ ۾ شامل آئن غير نامياتي (Inorganic) جھڙوڪ ڪلورائيڊ (Cl⁻)، يا نامياتي (Organic) جهڙوڪ ايٽيڪيٽ (CH₃COO⁻) ٿي سگهن ٿا. هر آئن اڪيلو آئن (Monatomic) جھڙوڪ فلورائيڊ (F⁻)، سوڊيم (Na⁺) ۽ ڪلورائيڊ (Cl⁻)، جھڙوڪ سوڊيم ڪلورائيڊ ۾، يا گهڻا آئن (Polyatomic) جھڙوڪ سلفيٽ (SO₄²⁻)، امونيم (NH₄⁺) ۽ ڪاربونيٽ (CO₃²⁻)، جهڙوڪ امونيم ڪاربونيٽ ۾ ٿي سگهن ٿا. جيڪي لوڻ بنيادي آئنن جهڙوڪ هاڊروڪسائيڊ (OH⁻) يا آڪسائيڊ (O²⁻) تي مشتمل هوندا آهن، انهن کي بنياد (Bases) چيو ويندو آهي، جهڙوڪ سوڊيم هاڊروڪسائيڊ.

لوڻ ۾ شامل انفرادي آئن عام طور تي ڪيترن ئي ويجهن پاڙيسري آئنن سان گڏ هوندا آهن، تنهنڪري انهن کي الڳ موليڪولز جو حصو نه سمجھيو ويندو، پر هڪ مسلسل ٽي-رخو نيٽورڪ (Three-Dimensional Network) جو حصو سمجھيو ويندو آهي. لوڻ، جڏهن سالڊ (Solid) هوندو آهي، عام طور تي ڪرسٽلائيني ڍانچي (Crystalline Structure) ٺاهيندو آهي.

ننڍن آئنن تي مشتمل لوڻ عام طور تي تمام وڏا پگھلڻ ۽ اُبالڻ جا نقطا (High Melting and Boiling Points) رکن ٿا، ۽ اهي سخت ۽ ڀرڻ وارا (Hard and Brittle) هوندا آهن. سالڊ حالت ۾ اهي تقريباً برقي طور اڻ چالڪدار (Electrically Insulating) هوندا آهن، پر جڏهن اهي پگهرجن ٿا يا حل ٿين ٿا (Dissolve) تہ اهي تمام گهڻو برقي چالڪدار (Highly Conductive) ٿي ويندا آهن، ڇاڪاڻ ⁠تہ آئن موبائل ٿي وڃن ٿا.

ڪجهہ لوڻ، جن ۾ وڏا ڪيٽ آين (Cations)، وڏا اينائنز (Anions)، يا ٻئي شامل هوندا آهن، انهن جون خاصيتون گهڻو ڪري نامياتي مرڪبن (Organic Compounds) سان مشابھت رکنديون آهن.