وڪيپيڊيا

عثماني سلطنت: جي ورجائن ۾ تفاوت

دلچسپ نموني سوانح جهانگهيو
← اڳوڻو تفاوتاڃا نئين سنوار ←
ڊاٿل مواد شامل ڪيل مواد
وزيوئلوڪي‌متن
{{فرق سڃاڻ|عثماني خلافت}}
ٽيگ: 2017ع ذريعو سنوار
م خودڪار: اضافو زمرا +ترتيب+صفائي (14.9 core): + زمرو:عثماني خلافت
سِٽَ 3:
{{Infobox former country
|common_name = Sublime Ottoman State
|native_name = دولت عليهٔ عثمانيه <br />''Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye''
|conventional_long_name = سلطنت عثمانيه<br />Ottoman Empire
|continent = Afroeurasia
|status = سلطنت
سِٽَ 100:
|image_map = Ottoman Empire 16-17th century.jpg
|image_map_caption = عظيم ترين حد (سرخ) مع تابع رياستون (هلڪو سرخ) 1590 جي ڏهائي
|national_motto = ''Devlet-i Ebed-müddet''<br />دولت ابد مدت<br /><small>"ابدي رياست"</small>
|national_anthem = عثماني شاهي ترانو
|capital = [[سوگوت]]<br /><small>(1299–1335)</small><br />[[بورصه]]<ref>[http://www.kultur.gov.tr/EN,33810/ottoman-capital-bursa.html ''Ottoman Capital Bursa'']. Official website of Ministry of Culture and Tourism of the Republic of Turkey. Retrieved 26 June 2013.</ref><br /><small>(1335–1413)</small><br />[[ادرنه]]<ref>"It served as the capital of the Ottoman Empire from 1413 until 1453 and flourished as an administrative, commercial, and cultural centre." [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/179207/Edirne "Edirne"] ''[[انسائيڪلوپيڊيا بريطانيڪا]]''. Retrieved 27 June 2013</ref><ref group=dn>The old name of Edirne was Adrianople. After the capture of the city by Ottomans, it was renamed Edirne.</ref><br /><small>(1413–1453)</small><br />[[قسطنطنيه]]<ref group=dn>The official name of Istanbul was ''[[Kostantiniyye]]'' (قسطنطينيه) under the Ottoman Empire. The name Constantinople continue to be used by Westerners until 1930. Istanbul became its official name after the city's name was officially changed by the Turkish government on 28 March 1930.</ref><small><br />(1458–1922)</small>
|common_languages = [[عثماني ترڪ ٻولي|عثماني ترڪي]] (سرڪاري), ٻيون ڪيئي
|government_type =[[مطلق بادشاهت]]<br /><small>(1299–1876)</small><br /><small>(1878–1908)</small><br /><small>(1918–1922)</small><br />[[آئيني بادشاهت]]<br /><small>(1876–1878)</small><br /><small>(1908–1918)</small>
|title_leader = [[فهرست عثماني سلطان|سلطان]]
|leader1 = [[عثمان پهريون]] <small>(پهريون)</small>
سِٽَ 139:
|religion = [[اسلام]]
|currency = اڪي, پارا, سلطاني, قروش, ليرا
|today = {{Collapsible list|title=موجوده ملڪ|{{flag|ابخازيا}} <br /> {{flag|البانيه}} <br /> {{flag|الجزائر}} <br />{{flag|آرمينيا}} <br /> {{flag|آذربائيجان}} <br /> {{flag|بحرين}} <br /> {{flag|بوسنيا و هرزيگووينا}} <br /> {{flag|بلغاريه}} <br /> {{flag|ڪروشيا}} <br /> {{flag|قبرص}} <br /> {{flag|مصر}} <br /> {{flag|اريتريا}} <br />{{flag|جارجيا}} <br /> {{flag|يونان}} <br /> {{flag|مجارستان}} <br /> {{flag|ايران}} <br /> {{flag|عراق}} <br /> {{flag|اسرائيل}} <br /> {{flag|اردن}} <br /> {{flag|ڪوسووو}} <br /> {{flag|ڪويت}} <br /> {{flag|لبنان}} <br /> {{flag|ليبيا}} <br /> {{flag|مقدونيه}} <br /> {{flag|مالدووا}} <br /> {{flag|مونٽينيگرو}} <br /> {{flag|نگورنو ڪاراباخ}} <br /> {{flag|ترڪ جمهوريه شمالي قبرص}} <br /> {{flag|سلطنت عمان}} <br /> {{flag|فلسطين}} <br /> {{flag|قطر}} <br /> {{flag|رومانيه}} <br /> {{flag|روس}} <br /> {{flag|سعودي عرب}} <br /> {{flag|سربيا}} <br /> {{flag|سلوواڪيه}} <br /> {{flag|سلووينيا}} <br />{{flag|صوماليه}} <br /> {{flag|جنوبي اوسيشيا}} <br /> {{flag|سوڊان}} <br /> {{flag|شام}} <br /> {{flag|تونس}} <br />{{flag|ٽرينسنيسٽريا}} <br /> {{flag|ترڪي}} <br /> {{flag|گڏيل عرب امارات}} <br /> {{flag|يوڪرين}} <br /> {{flag|يمن}}
}}
|footnotes =
سِٽَ 149:
== تاريخ ==
 
===   اسرڻ کان عروج تائين (1299ء-1453ء) ===
سلاجقه روم جي سلطنت جي خاتمي کان بعد اناطوليه ۾ طوائف الملوڪي ڦهلجي وئي ۽ مختلف سردار پنهنجون پنهنجون خود مختيار رياستون ٺاهي ڪري ويهي رهيا جن کي غازي امارتون چيو ويندو هو. ط
[[1300ء]] تائين زوال جي طرف وڌندڙ بازنطيني سلطنت اناطوليه ۾ واقع پنهنجا گهڻا صوبا انهن غازي امارتن جي هٿان وڃائي ويٺي. انهن امارتن مان هڪ اولهه اناطوليه ۾ اسڪي شهر جي علائقي ۾ واقع هئي جنهن جو سردار عثمان پهريون هيو. چيو ويندو آهي ته جڏهن [[ارطغرل]] هجرت ڪري اناطوليه پهتو ته ان ٻن لشڪرن کي هڪ ٻئي سان وڙهيل ڏٺو جن مان هڪ تعداد ۾ گھڻو ۽ ٻيو گھٽ هيو پنهنجي فطري همدردانه طبيعت جي ڪري ارطغرل ننڍي  لشڪر جو ساٿ ڏنو ۽ 400 شهسوارن سان گڏ ميدان جنگ ۾ لهي پيو. ۽ ناڪامي جي ويجهو پهچڻ وارو لشڪر هن اچانڪ امداد سان جنگ جو پاسو پلٽائڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو. ارطغرل  جنهن فوج جي مدد ڪئي اها دراصل سلاجقه روم جو لشڪر هيو جيڪو عيسائين سان وڙهيل هيو ۽ هن فتح جي لاء ارطغرل جي خدمتن جي پيش نظر انهن کي اسڪي شهر جي ويجھو هڪ جاگير عطا ڪئي. [[1281ء]] ۾ ارطغرل جي وفات کان بعد هن جاگير جي سربراهي عثمان پهريون جي هٿ ۾ آئي جنهن [[1299ء]] ۾ سلجوقي سلطنت کان خودمختياري جو اعلان ڪري عثماني سلطنت جو بنياد وڌو.
سِٽَ 157:
فتح قسطنطنيه ترڪن خصوصاً عثمانين جي تاريخ جو سنهرو ترين باب آهي. 29 [[مئي]] [[1453ء]] ۾ 21 سالن جي نوجوان سلطان محمد ثاني جي قيادت هيٺ هن لشڪر ناقابل يقين ڪارناما سرانجام ڏيندي هن عظيم شهر کي فتح ڪيو ۽ انکي پنهنجي گادي جو هنڌ بڻايو. اهڙي طرح محمد قيصرِ روم ٿي ويو ۽ هي لقب ان جي انهن ارادن کي ظاهر ڪندو هيو ته عثماني جلد روم تي به قبضو ڪري وٺندا ۽ انهن مقصدن کي حاصل ڪرڻ لاء [[1480ء]] ۾ عثماني فوجون ٻيٽ نما اطاليه تي لٿيون ۽ اوٽرانٽو ۽ اپوليا جي شهرن تي قبضو ڪري ڇڏيو پر [[1481ء]] ۾ محمد فاتح جي وفات سان گڏ ئي فتح اطاليه جي مهم جو خاتمو ٿي ويو.
 
===   واڌارو (1453ء-1683ء) ===
عثماني تاريخ جو هي دور ٻن مختلف دورن ۾ ورهائي سگھجي ٿو: هڪ [[1566ء]] تائين علائقائي، اقتصادي ۽ ثقافتي واڌ جو دور جنهن بعد عسڪري ۽ سياسي بيهجي وڃڻ جو دور.
 
===   واڌارو ۽ عروج جو نقطو (1453ء-1566ء) ===
1453ء ۾ فتح قسطنطنيه  ڏکڻ اوڀر يورپ ۽ روم سمنڊ جي اوڀر وارن علائقن ۾ سلطنت عثمانيه جي هڪ عظيم قوت جي طور تي اڀرڻ جو بنياد وڌو ۽ پوء 1566ء تائين [[يورپ]]، وچ اوڀر ۽ اتر آفريڪا ۾ فتحن جي هڪ طويل دور جو آغاز ٿيو. انهن فتحن جو سبب فوج جو معياري نظم و ضبط ۽ جديد عسڪري قوت هئي جنهن ۾ بارود جو استعمال ۽ مضبوط بحريه جو ڪردار تمام اهم هيو. رياست جي معيشت ۾ اهم ترين ڪردار تجارت جو هيو ڇو ته يورپ ۽ ايشيا جي وچ ۾ تجارت جا تمام زميني ۽ سامونڊي رستا عثماني سلطنت مان ٿي گذرندا هيا. هڪ کان بعد ٻين عظيم سلطانن سلطنت جي سرحدن وڌائڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو جن ۾ [[سليم پهريون]] جو نالو نمايابن آهي جنهن اوڀر ۽ ڏکڻ طرف توجهه ڏني ۽ صفوي سلطنت جي شاهه اسماعيل صفوي کي جنگ چالدران ۾ شڪست ڏني ۽ مصر ۾ عثماني حڪومت قائم ڪئي. سليم جي جانشين سليمان عاليشان ([[1520ء]] کان [[1566ء]]) اولهه ۾ سلطنت کي وڌاء ڏنو ۽ 1521ء ۾ بلغراد جي فتح کان بعد 1526ء ۾ جنگ موهاڪر جي ذريعي هنگري ۽ ٻين وچ يورپي علائقن ۾ عثمانين جو دٻدٻو ويهاري ڇڏيو. ان کان بعد ان 1529ء ۾ ويانا جو گھيراء ڪيو پر ٿڌي موسم ۽ شهر جي واسين جي زبردست مزاحمت جي ڪري هي گھراء ناڪام ٿي ويو اهڙي طرح عثماني طوفان جون موجون ويانا جي ديوارن سان ٽڪرائي واپس اچي ويون ۽ عثماني سلطنت جون سرحدون وچ يورپ جي هن شهر کان اڳتي ڪڏهن به نه وڌي سگھيون. سليمان جي دورن ۾ ٽرانسلوانيا، ولاچيا ۽ مالدووا سلطنت عثمانيه جو حصو بڻيا. اوڀر ۾ عثمانين ايران کان بغداد ٻيهر حاصل ڪري ورتو ۽ بين النهرين تي قبضو ڪر خليج فارس تائين سامونڊي رسائي حاصل ڪري ورتي.
 
سِٽَ 167:
 
=== بغاوتون ۽ اڀرڻ (1566ع-1683ع) ===
[[عڪسفائل:Battle of Preveza (1538).jpg|thumb|خير الدين پاشا باربروسا 1538ع ۾ جنگ پريويزا ۾ يورپ جي گڏيل بحري ٻيڙي کي بدترين شڪست ڏني]]
1566ء ۾ سليمان جي وفات علائقائي فتحن جي خاتمي جو شروعاتي نقتو ثابت ٿي. اولهہ يورپ جي سلطنتن جو بطور بحري قوت اڀرڻ ۽ يورپ کان [[ايشيا]] جي لاء متبادل رستن ۽ "نئين دنيا" ([[آمريڪا]]) جي دريافت عثماني معيشت کي زبردست نقصان پهچايو. اهڙي نازڪ وقت ۾ جڏهن سلطنت عثمانيه کي بيدار مغز حڪمرانن جي ضرورت هئي بدقسمتي سان ان کي نالائق حڪمرانن جي طويل دور کي سهڻو پيو جنهن اندروني ۽ عسڪري محاذ تي مملڪت کي شديد نقصان پهچايو. انهن تمام مشڪلاتن جي باوجود [[1683ع]] ۾ جنگ ويانا تائين سلطنت جي فتحن جو سلسلو جاري رهيو پر هن جنگ کان بعد يورپ ۾ سلطنت جي واڌاري جو مڪمل خاتمو ٿي ويو. اولهہ يورپ جي طرفان  نون تجارتي رستن جي تلاش ۽ دريافت کان علاوہ "نئين دنيا" کان اسپين ۾ وڏي مقدار ۾ چاندي جي آمد عثماني سڪي جي قدر ۾ تيزي سان بي قدري جو سبب بڻي. سليم ثاني جي دور ۾ صدر اعظم محمد پاشا صوقوللي معيشت کي استحڪام بخشڻ جي لاء سوئز نهر ۽ ڊون-وولگا نهر جي اڏاوت جا منصوبا پيش ڪيا پر انهن تي عملدرآمد نہ ٿي سگھيو.
[[عڪسفائل:Battle_of_Lepanto_1571.jpg|thumb|جنگ ليپانٽو 1571ء، عثماني سلطنت جي زوال جي علامت]]
هن ئي دور ۾ ڏکڻ يورپ ۾ اسپين جي فلپ ثاني جي زير قيادت ڪيٿولڪ قوتن روم سمنڊ ۾ عثماني بحريه جي قوت کي نقصان پهچائڻ جي لاء ڳٺ جوڙ ڪري ورتو. 1571ء ۾ جنگ ليپانٽو ۾ شڪست روم سمنڊ ۾ سلطنت جي برتري جي فوري خاتمي جو سبب بڻي. ان لاء ڪافي تاريخدانن جنگ ليپانٽو ۾ شڪست کي عثماني سلطنت جي زوال جو اشارو قرار ڏنو آهي. اهڙي طرح 16 هين صدي جي اختتام تائين فتحن ۽ ڪامیابین جي سنهري دور جو خاتمو ٿي ويو.
[[عڪسفائل:Vienna_Battle_1683.jpg|thumb|[[ويانا جو ٻيو گھيراء]] 1683ء]]
عثمانين جي هڪ مخصوص مقام تي وڃي ڪري فتحن جي بيهجي وڃڻ جون ڪافي وجهون آهن هڪ تہ قديم دور ۾ جاگرافيائي خصوصيتن جي ڪري محدوديت جن جي ڪري بهار جي ابتدائي دور کان خزان جي آخري ڏينهن تائين جي جنگي موسم ۾ عثماني فوج ويانا  کان اڳتي نہ پئي وڃي سگھي. ٻين وجهن ۾ سرحدن ٻنهي طرف ٻن مختلف حريفن (يورپ ۾ آسٽريا ۽ ايشيا ۾ ايران جا صفوي حڪمران) جي خلاف هڪ ئي وقت جنگ ڪرڻ شامل آهن. انکان علاوه فڪري، ذهني ۽ عسڪري بيهڪ عثمانين جي زوال تي مهر لڳي وئي ڇو تہ عسڪري طور تي جديد هٿيارن جو استعمال ئي وسيع پيماني ۽ تيزی سان فتحن جو سبب هيو ۽ مذهبي ۽ دانشور طبقي جي وڌندڙ دقيانوسي خيالن يورپين جي جديد عسڪري طرزن جي مقابلي ۾ عثمانين کي ڪافي پوئتي ڪري ڇڏيو. يني چري، جن کان يورپ جون تمام فوجون ڏڪنديون هيون، آرام پسند ٿي وئي ۽ ملڪ جي ساسي معاملن ۾ مداخلت جي ڪري رياست جي تباهي جو سبب ٿي.
صفوين کان يريوان ([[1635ء]]) ۽ بغداد ([[1639ء]]) کسڻ واري مراد چوٿين ([[1612ء]] کان [[1640ء]]) هن دور جو واحد حڪمران جنهن سياسي ۽ عسڪري طور تي سلطنت کي مضبوط بڻايو. مراد چوٿون ئي اهو آخري سلطان هيو جنهن بذات خود فوجن جي قيادت ڪئي.
سِٽَ 177:
[[1530ء]] کان [[1660ء]] تائين جي دور ۾ حرم جي ملڪي معاملن ۾ مداخلت ۽ اثرن کان بہ قطع نظر نٿو ڪري سگهجي جنهن ۾ سڀ کان اهم ڪردار نوجوان سلطان جي مائرن جو رهيو. هن دور جي نمايان عورتن ۾ [[خرم سلطان]]، قصم سلطان ۽ [[تورخان خادج]] ۽ ٻيون شامل آهن.
 
===   بيهجي وڃڻ ۽ اصلاحتون (1699ء-1827ء) ===
بيهجي وڃڻ جي دور ۾ بلقان جا ڪافي علائقا آسٽريا جي قبضي ۾ اچي ويا. رياست جا متعدد علائقا، جيئن مصر ۽ [[الجزائر]]، مڪمل طور تي خود مختيار ٿي ويا ۽ بالآخر سلطنت [[برطانيه|برطانيا]] ۽ [[فرانس]] جي قبضي ۾ هليا ويا. 17 هين صدي کان 19 هين صدي جي دوران روس ۽ سلطنت عثمانيه جي وچ ۾ ڪيتريون ئي جنگيون به وڙهيون ويون جن کي ترڪ روس جنگيون چيو ويندو آهي.
عثمانين جي بيهجي وڃڻ جي هن طويل دور کي مورخن ناڪام اصلاحتن جو دور به قرار ڏنو آهي . هن دور جي آخر ۾ رياست ۾ تعليمي ۽ طرزياتي اصلاحتون به ڪيون ويون ۽ استنبول تڪنيڪي جامعه جهڙا اعلٰي تعليم جا ادارا قائم ٿيا. پر قديم سوچ جي حامل مذهبي ۽ عسڪري طبقي سان اصلاحن جي شديد ترين مخالفت ڪئي ايتري قدر جو ڇاپ خانن کي به "شيطاني ايجاد" قرار ڏنو ويو جنهن جي ڪري 1450ء ۾ يورپ ۾ ڇاپ خاني جي ايجاد کان بعد 43 سالن تائين سلطنت عثمانيه ڇاپ خانن کان محروم رهي پر 1493ء ۾ اسپين کان بي دخل ڪيل یهودين استنبول ۾ پهريون ڇاپ خانو قائم ڪيو.
سِٽَ 184:
 
=== زوال ۽ جدت سازي (1828ء-1908ء) ===
[[عڪسفائل:Punch_-_The_Dogs_of_War.png|thumb|هڪ جريدي ۾ شائع  وارو خاڪو جنهن ۾ بلقان رياستن کي روس جي شهه پر سلطنت عثمانيه تي حملو ڪندي ڏيکاريو ويو آهي جڏهن ته برطانيا روس کي خبردار ڪري رهيو آهي. هن جي ٻن هفتن بعد بلقان رياستن سلطنت عثمانيه جي خلاف بغاوت ڪري ڏني هئي]]
عثمانين جي زوال جي دور کي مورخ جديد دور به قرار ڏيندا آهن. هن دور ۾ سلطنت هر محاذ تي شڪست کاڌي ۽ ان جون سرحدون گھٽجنديون ويون تنظيمات (اصلاحن) جي باوجود مرکزي حڪومت جي ناڪامي جي ڪري انتظامي عدم استحڪام پيدا ٿيو.
19 هين صدي جي دوران سلطنت عثمانيه سميت ڪافي ملڪن ۾ قوم پرستي کي عروج نصيب ٿيو. نسلي قوم پرستي جي لعنت انهن اولهه جي نظرين ۾ سڀ کان اهم هئي جيڪي ان دوران سلطنت عثمانيه ۾ وارد ٿيا. ان دوران ڪيئي انقلابي سياسي جماعتون به وجود ۾ آيون. مملڪت ۾ آئي ڏينهن وڌندڙ بگاڙ جا جتي ٻيا ڪيترائي سبب هيا اتي زوال جي اهم ترين وجهن ۾ قوم پرستي جو ڦهلاء به شامل آهي. هن عرصي ۾ [[1892ء]] ۾ يونان  آزادي حاصل ڪئي ۽ اصلاح به ڊينيوب جي امارتن ۾ قوم پرستي کي نه روڪي سگھيا ۽ 6 ڏهاڪن کان نيم خود مختيار انهن علائقن سربيا، مونٽي نيگرو، بوسنيا، ولاچيا ۽ مالدووا به [[1875ء]] ۾ سلطنت کان آزادي جو اعلان ڪري ڇڏيو ۽ [[1877ء]] جي روس ترڪ جنگ کان بعد سربيا، رومانيا ۽ مونٽي نيگرو کي باقاعده آزادي ملي وئي ۽ بلغاريه کي خود مختياري عطا ڪئي وئي البته بلقان جون ٻيون رياستون بدستور عثماني قبضي ۾ رهيون. زوال جي انهي دور ۾ سربيا جي هڪ يهودي يهودا سولمن الڪلائي  صيهون جي طرف واپسي ۽ اسرائيل جي آزادي جو نظريو پيش ڪيو.
[[عڪسفائل:MahmutII.jpg|thumb|محمود ثاني (ٻيون) 1839ء ۾ تنظيمات جي ذريعي ترڪي ۾ جديد دور جو بنياد رکيو]]
دور تنظيمات ([[1839ء]] تائين [[1876ء]]) ۾ آئيني اصلاحن جو هڪ سلسلو متعارف ڪرايو ويو جنهن جي نتيجي ۾ هڪ نسبتاً جديد فوج، بينڪاري نظام جا اصلاح نافذ ٿيا ۽ جديد ڪارخانا قائم ٿيا. [[1856ء]] ۾ خط همايون جي ذريعي نسل ۽ مذهب کان بالاتر ٿي ڪري تمام عثماني شهرين کي برابري جو درجو ڏيڻ جو اعلان ڪيو ويو. عيسائي اقليتن کي به خصوصي حق عطا ڪيا ويا جيئن [[1863ء]] ۾ آرمينيائي دانشورن جي مرتب ڪيل 150 شقن کي ضابطه قانون جي تحت منظور شدہ ديوان نظام نامئه ملت آرمينيان (Armenian National Constitution) . اصلاحن جي هن دور جي سڀ کان اهم ڳالهه اهو دستور هيو جيڪو قانون اساسي چورائيندو هيو جنهن کي نوجوانان عثمان  تحرير ڪيو ۽ 23 نومبر [[1876ء]] تي نافذ ڪيو ويو. هن جي ذريعي تمام شهرين جي لاء اظهار راء جي آزادي ۽ قانون جي نظر ۾ برابري عطا ڪئي وئي.
سلطنت جو پهريون آئيني دور (عثماني ترڪ ٻولي: ''برنجي مشروطيت دوري'') مختصر رهيو پر ان جي نتيجي ۾ جنهن نظریي فروغ پاتو اهو اولهه جي جامعات ۾ تعليم حاصل ڪرڻ واري نوجوانان عثمان نالي اصلاح پسند گروهه جي مطابق هي هيو ته هڪ آئيني بادشاهت مملڪت جي مسئلن جو خاتمو ڪري سگھي ٿي. [[1876ء]] ۾ فوجي طاقت جي ذريعي سلطان عبدالعزيز ([[1861ء]] تائين [[1876ء]]) مراد پنجون جي حق ۾ دستبردار ٿي ويو. مراد پنجون ذهني معذور هيو ۽ چند مهينن ۾ ئي عهدي تان هٽايو ويو. ان جي ممڪنه جانشين عبد الحميد ٻيون ([[1876ء]] تائين 1909ء) کي ان شرط تي بادشاهت سنڀالڻ جي دعوت ڏني وئي ته هو آئيني بادشاهت کي تسليم ڪندو جنهن تي هن 23 نومبر [[1876ء]] تي عمل به ڪيو. پر پارليمان صرف ٻه سال قائم رهيو ۽ سلطان انکي معطل ڪري ڇڏيو ۽ بعد ۾ پارليمان کي طلب ڪرڻ جي لاء هن تي دٻاء وڌو ويو. پر قانون اساسي جا اثر ڪافي حد تائين گھٽجي ويا. هن عرصي ۾ سلطنت کي ٻاهرين جارحيت ۽ قبضه گيري جي خلاف پنهنجي دفاع جي حوالي کان شديد خطرن  کي منهن ڏيڻو پيو. [[1798ء]] ۾ فرانس مصر تي قبضو ڪري ورتو. [[1877ء]] جي روس ترڪ جنگ ۾ شڪست کان بعد برلن ڪانگريس ۾ حمايت جي صلي ۾ [[1878ء]] میں ايالت قبرص پٽي تي برطانيا جي حوالي ڪرڻو پيو. سلطنت پنهنجي مسئلن کي خود حل ڪرڻ جي قابل نه رهي ۽ مختلف يورپي ملڪن جي مداخلت ۽ اتحاد جي ذريعي ان جا مسئلا حل ٿيڻا پيا مثال طور جنگ ڪريميا جنهن ۾ عثمانين روس جي خلاف برطانيه ۽ فرانس سان اتحاد ڪيو.
سِٽَ 193:
 
=== تحليل (1908ء-1922ء) ===
[[عڪسفائل:Ottoman-Empire-Public-Demo.png|thumb|استنبول جي ضلعي سلطان احمد ۾ هڪ عوامي مظاهرو، 1908ء]]
ٻيون آئيني دور (عثماني ترڪ ٻولي: ''اڪنجي مشروطيت دوري'') سلطنت عثمانيه جي حتمي تحليل جو نتيجو ٿيو. ان دور ۾ اتحاد ۽ ترقي جمعيتي جي سياست ۽ نوجوانان ترڪ (ترڪ ٻولي: ''جون ترڪلر'') جو سبب بڻجڻ واري تحريڪ نمايان ترين آهن. نوجوانان ترڪ جي انقلاب جي شروعات 3 جولاء [[1908ء]] تي ٿي ۽ جلد ئي تحريڪ سلطنت ڀر ۾ پکڙجي وئي ۽ نتيجتاً سلطان کي 1876ء جي آئين جي بحالي جو اعلان ۽ پارليمان کي طلب ڪرڻو پيو. آئيني دور ۾ 1909ء جي جوابي تاخت ۽ واقعو 31 مارچ جي جوابي انقلاب جي دوران رخنو آيو جنهن سان گڏ ئي سلطان عبد الحميد ٻيون جي دور جو خاتمو ڪيو ويو ۽ ان کي جلاوطن ڪيو ويو ۽ ان جي جڳهه ان جي ڀاء  محمد پنجون کي تخت تي ويهاريو ويو.
نوجوانان ترڪ جي انقلاب جي دوران سلطنت عثمانيه جي داخلي صورتحال جو فائدو کڻندي 1908ء ۾ آسٽريا-هنگري  مقبوضه بوسنيا و ہرزيگووينا جو باضابطه الحاق ڪري ڇڏيو. آسٽريا-هنگري [[1877ء]] جي روس ترڪ جنگ ۽ برلن ڪانگريس (1878ء) کان بعد ان تي قبضو ڪيو هيو. اطاليه ترڪ جنگن جي دوران سربيا، مونٽي نيگرو، يونان ۽ بلغاريه تي مشتمل بلقان ليگ سلطنت عثمانيه جي خلاف اعلان جنگ ڪري ڇڏيو جنهن جي نتيجي ۾ سلطنت عثمانيه کي بلقان جنگ (1912ء-1913ء) کي منهن ڏيڻو پيو ۽ انکي ٻيٽ نما بلقان جي ڪيترن ئي علائقن تان هٿ کڻڻو پيو. ليبيا ۽ ٻيٽ نما بلقان ۾ جنگون اتحاد ۽ ترقي جمعيتي جو پهريون وڏو امتحان هيو. اطاليه ترڪ جنگن ۾ سلطنت کي ليبيا تان به هٿ کڻڻو پيو. هي پهرين جنگ هئي جنهن ۾ دنيا ۾ پهريون دفعو ميدان جنگ ۾ هوائي جهازن جو استعمال به ڪيو ويو.
سِٽَ 199:
سرب-بلغاري معاهدي ۾ مقدونيه جي ورهاست جو مطالبو ڪيو ويو هيو جيڪو پهرين بلقان جنگ جو سڀ کان اهم سبب بڻيو. ٻين بلقان جنگ جي شروعات جو اهم سبب اڳوڻن بلقان اتحادين ۾  نئي حاصل ڪيل علائقن جي ورهاست تي پيدا ٿيڻ وارا تنازعا هيا جن سان سلطنت عثمانيه ڀرپور فائدو کنيو ۽ ٿريس ۾ ڪافي علائقا ٻيهر فتح ڪيا ويا. بلقان جنگ جي سياسي نتيجن 1913ء جي تاخت ۽ ٽن پاشائن جي حڪومت جو سبب بڻي.
 
===  پهرين مهاڀاري جنگ ===
[[عڪسفائل:Turkish_trenches_at_Gallipoli.jpg|thumb|مصطفٰي ڪمال اتاترڪ 1915ء ۾ جنگ گيلي پولي جي دوران هڪ خندق ۾]]
پهرين مهاڀاري جنگ ۾ بغداد ريلوي تي جرمن اختيار بين الاقوامي طور تي ڪشيدگي جو هڪ اهم مسئلو هيو. سلطنت عثمانيه پهرين مهاڀاري جنگ جي وچ اوڀر ميدان ۾ حصو ورتو جنهن جو سبب ترڪ جرمن اتحاد هيو. عثمانين جنگ جي ابتدائي دور ۾ ٻه اهم فتحون، جنگ گيلي پولي ۽ ڪوت جو گھيراء، حاصل ڪيون پر ان سان ڪيترائي لوڏا به پهتا جيئن روس جي خلاف تباهه حال قفقاز مهم. 1917ء جي روسي انقلاب  عثمانين کي شڪست جا داغ ڌوئن ۽ وڃايل علائقا حاصل ڪرڻ جو موقعو فراهم ڪيو ۽ عثماني فوجون جنگ جي اختتامي مرحلن ۾ آذربائيجان جي حاصل ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويون پر مهاڀاري جنگ جي اختتام تي انهن فتحن تان هٿ کڻڻا پيا.هن تنازعي ۾ پیش اچڻ وارو هڪ متنازع ۽ اهم واقعو صوبي وان ۾ ترڪ اڳواڻن، عثماني فوجن ۽ ڪرد جنگجوئن جي هٿان لکين آرمينيائي باشندن جو مبينه قتل عام ۽ ملڪ بدري ۽ ان جي خلاف آرمينيائي باشندن جي مزاحمت هئي. هڪ مرڪزي آرمينيائي مزاحمتي گروهه مئي [[1915ء]] ۾ آزاد عبوري حڪومت جي قيام جو اعلان ڪري ڇڏيو، ۽ عثمانين انکي اوڀر اناطوليه تي جارحيت ڪرڻ واري روسي فوجن جو ساٿ ڏيڻ جي ڪوشش سمجھيو. 1917ء جي اختتام تائين آرمينيائي انقلابي وفاق جمهوريه آرمينيا قائم ڪري ڇڏي جيڪا آرمينيائي قتل عام کان بچڻ واري باشندن تي مشتمل هئي. واضع رهي ته ترڪ حڪومت آرمينيائي باشندن جي قتل عام تي يقين نه رکندي آهي. وڌيڪ تفصيل لاء ڏسو [[آرمينيائي قتل عام]]
پهرين مهاڀاري جنگ ۾ عثمانين جي شڪست جا ٻه اهم سبب ایڊمنڊ ايلنبائي جي زير ڪمان برطانوي فوجن جي اهم هدفن تي حملا ۽ عرب بغاوت هيا .
سِٽَ 206:
 
=== ورهاست ===
[[عڪسفائل:Sultanvahideddin.jpg|thumb|عثماني سلطنت جي آخري سلطان محمد ڇهون  جي آمد، 1922ء]]
مهاڀاري جنگ جي نتيجي ۾ سلطنت عثمانيه ۾ ورهاست جو عمل قسطنطنيه تي قبضي جي 13 ڏينهن بعد 30 آڪٽوبر [[1918ء]] تي مدروس معاهدي جي ذريعي شروع ٿيو. ۽ بعد ۾ سيوري معاهدو جي ذريعي وچ اوڀر ۾ عثماني قبضن کي برطانيا ۽ فرانس جي حوالي ڪيو ويو جڏهن ته روم سمنڊ جي ساحلي علائقن کي اٽلي، ترڪ ايجيئن ساحلن کي يونان، ۽ آبنائي باسفورس ۽ مرمره سمنڊ کي بين الاقوامي علائقي جي طور تي اتحادي قوتن جي حوالي ڪيو ويو. ان سان گڏوگڏ اوڀر اناطوليه ۾ جمهوريه آرمينيا کي وسعت ڏيندي ولسونين آرمينيا جي تشڪيل ڏني وئي جيڪو آرمينيائي باشندن جو قديم وطن هيو پر بعد ۾ انهن علائقن ۾ ترڪ ۽ ڪرد به آباد ٿيا. برطانيه وچ اوڀر جي ورهاست جي لاء انتهائي چالاڪي ۽ عياري سان فرانس سان سائيڪوس-پيڪوٽ نالي خفيه معاهدو ڪيو.
استنبول ۽ ازمير تي قبضو ترڪ قومي تحريڪ جي قيام جو سبب بڻيو ۽ مصطفٰي ڪمال پاشا جي زير قيادت جنگ آزادي جي شروعات ۽ جمهوريه ترڪي جي قيام جو اعلان ڪيو ويو.
سِٽَ 224:
# دفتر دار
# نشانچي
[[عڪسفائل:Thomas_allom,_c1840,_The_Enterance_to_Divan.png|thumb|باب عالي]]
مرڪزی نظام جا هي چار اعلٰي عهديدار سلطنت جا بنيادي ٿنڀا هيا. محمد فاتح پنهنجي آئين ۾ ان ٿنڀن کي واضع ڪيو ۽ سلطنت کي هڪ خيمي سان تشبيهه ڏني جنهن جو صدر دروازو باب عالي چورائيندو هيو ديوان ڄڻ ان جي آخري عدالت هئي. صدر دروازي جو هي نالو ايترو معروف ٿيو جو دنيا ڀر ۾ عثماني درٻار "[[باب عالي]]" جي نالي سان ئي معروف ٿي وئي.
 
سِٽَ 272:
{{تفصيلي مضمون|يني چري}}
سلطنت جي طاقت جو دارومدار ان جي فوجي نظام تي هيو. عثمانين جي ٻين سلطان اورخان پهريون جي دور ۾ پهريون دفعو فوج کي منظم شڪل ڏني وئي جيڪا يني چري چورائيندي هئي. يني چري مستقل پيادي فوج هئي جنهن جي حيرت انگيز شجاعت، نظم ۽ ضبط ۽ وفاداري ٽن صدين تائين يورپي قوتن تي پنهنجو داٻو برقرار رکيو سلطنت عثمانيه جون ابتدائي تمام فتحون بلاشبه هن جي زور جو نتيجو هيون.
[[عڪسفائل:Yenieri-aturkishjanissary-gentilebellini.jpg|thumb|يني چري جوهڪ سپاهي، معروف مصورجينٽائل بيلني جي نظر ۾]]
[[عڪسفائل:Battle_of_Vienna.Sipahis.jpg|thumb|سلطنت عثمانيه جو گھوڙي سوار دستو "سپاهي"]]
يني چري جا ٽي مختلف دستا هيا جن ۾ يايا، سڪبان ۽ آغا بولڪ لري شامل هيا. يني چري جو سڀ کان وڏو عهديدار يني چري آغاسي چورائيندو هو. هڪ عهدو يني چري آفندي سي هوندو هيو جيڪو دراصل ڪاتب هيو ۽ پگھار ڏيڻ ان جي ذمي هئي. امن جي زماني ۾ ديوان جي اجلاس ۾ پهرو ڏيڻ، باهه وسائڻ، اعلٰي عهديدارن جي حفاظت، امن ۽ امان قائم ڪرڻ ۾ مدد ۽ ٻيون ذميداريون يني چري جي حوالي هونديون هيون. يني چري جي لاء پنهنجن افسرن جي اطاعت پهرين شرط ۽ اتحاد ۽ مساوات، ظاهري ڏيکاء ۽ نمائش کان پرهيز ۽ دين داري به ضروري هيون. جنگ جي دوران يني چري سلطان جي ٻنهي طرف هوندا هيا. ابتدا ۾ صرف نو مسلم عيسائي ئي هن ۾ ڀرتي ڪيا ويندا هيا بعد ۾ مسلمان به ڀرتي ڪيا وڃڻ لڳا.
جنهن وقت تائين سلطان مضبوط هيا يني چري قابو ۾ رهيا پر حڪومت جي واڳ ڪمزور هٿن ۾ ايندي ئي يني چري سرڪش ٿي ويا ۽ بدعنواني حد کان وڌي وئي هي فوج سلطنت جي لاء مستقل خطرو بڻجي وئي [[1826ء]] ۾ محمود ثاني بالآخر هن کي ختم ڪري ڇڏيو. يني چري جي خاتمي کي واقعئه خيريه چيو ويندو آهي.
سِٽَ 294:
 
=== عثماني بحريه ===
[[عڪسفائل:Barbaros_Park_Statue.jpg|thumb|استنبول ۾ آبناء باسفورس سان گڏ واقع ترڪ بحري عجائب گھر جي سامهون باربروسه جو مجسمو]]
[[1308ء]] ۾ مرمره سمنڊ ۾ امرالي ٻيٽ جي فتح عثمانين جي پهرين بحري فتح هئي ۽ 1321ء ۾ ان جا جهاز پهريون دفعو ڏکڻ اوڀر يورپ جي علائقي ٿريس ۾ لنگر انداز ٿيا ۽ بعد ۾ يورپ کنڊ ۾ فتحن ۾ اهم ترين ڪردار ادا ڪيو. عثماني بحريه دنيا جي پهرين بحريه هئي جنهن بحري جهازن تي توپون نصب ڪيون ۽ 1499ء ۾ وڙهيل جنگ زونڪيو تاريخ جي پهرين بحري جنگ هئي جنهن جي دوران بحري جهازن تي لڳل توپون استعمال ڪيون ويون. عثماني بحريه ئي اتر آفريڪا ۾ فتحن جي شروعات ڪئي ۽ 1517ء ۾ [[الجزائر]] ۽ مصر کي سلطنت ۾ شامل ڪيو. 1538ء ۾ جنگ پریويزا ۽ 1560ء ۾ جنگ جربا روم سمنڊ ۾ عثماني بحريه جي عروج جو ثبوت آهن.  انکان علاوه عثماني بحري جهازن 1538ء کان 1566ء جي وچ ۾ هندي وڏي سمنڊ ۾ گوا جي ويجھو پرتگيزي جهازن جو مقابلو به ڪيو. 1553ء ۾ عثماني امير البحر صالح رئيس مراڪش ۽ آبنائي جبل الطارق کان اڳتي جا اتر آفريڪي علائقا فتح ڪيا ۽ عثماني سلطنت جون سرحدون اوقيانوس وڏي سمنڊ تائين پهچائي ڇڏيون. 1566ء ۾ آچي (هاڻوڪي انڊونيشيا جو هڪ صوبو) جي سلطان پرتگيزين جي خلاف عثمانين جي مدد طلب ڪئي ۽ خضر رئيس جي قيادت ۾ هڪ بحري ٻيرو سماترا موڪليو ويو هو. هي ٻيڙو 1569ء ۾ آچي ۾ لنگر انداز ٿيو ۽ اهڙي طرح هي سلطنت جو اوڀاريون ترين علائقو قرار ٿيو جيڪو عثمانين جي زير قيادت هيو. 1585ء ۾ عثماني امير البحر مراد رئيس ڪناري جزيرن ۾ لانزاروت کي فتح ڪيو. [[1617ء]] ۾ عثماني فوجن مديره تي به قبضو ڪيو ا۽ بعد ا۾ آگسٽ [[1625ء]] ۾ مغربي انگلستان جي علائقن سسيڪس، پلائي مائوٿ، ڊيوون، هارٽ لينڊ پوائنٽ ۽ ڪورن وال تي ڇاپا هنيا. [[1627ء]] ۾ عثماني بحريه جي جهازن ٻيٽ شيٽ لينڊ، ٻيٽ فارو، ڊينمارڪ، ناروي ۽ آئس لينڊ تائين ۽ [[1627ء]] کان [[1631ء]] جي دوران آئرستان ۽ سويڊن تائين به ڇاپا هڻڻ ۾ ڪامياب ٿيا.
1827ء ۾ جنگ ناوارينو ۾ [[برطانيا]]، [[فرانس]] ۽ [[روس]] جي گڏيل بحري ٻيڙي جي هٿان شڪست ۽ [[الجزائر]] ۽ يونان جي وڃائڻ بعد عثماني بحريه جي زوال شروع ٿي ويو  اهڙي طرح سلطنت جي سمنڊ پار قبضن تي پڪڙ ڪمزور ٿيندي وئي. سلطان عبد العزيز پهريون (دور حڪومت: 1861ء تائين 1876ء) مضبوط بحريه جي ٺاهڻ جي لاء نئين سري سان ڪوششون ڪيون ۽ وڏي سرمائي خرچ ڪرڻ بعد برطانيه ۽ فرانس کان دنيا جو ٽيون سڀ کان وڏو بحري ٻيڙو ٺاهيو جيڪو 194 بحري جهازن تي مشتمل هيو پر زوال پذير معيشت انهن بحري جهازن جي ٻيڙي کي گھڻو عرصو برقرار نه رکي سگھي. اصلاح پسند مدحت پاشا ۽ [[1876ء]] ۾ پهرين عثماني پارليمان جي حمايت بعد سلطان عبد الحميد ثاني (دور حڪومت: 1876ء تائين 1908ء) جو اعتبار بحريه تان کڄي ويو. ۽ روس خلاف جنگن ۾ ڪو استعمال نه هجڻ جو بهانو بنا ڪري اڪثر بحري جهاز شاخ زرين ۾ بند ڪيا ويا جتي اهي اڳلي 30 سالن تائين سڙندا رهيا.
سِٽَ 304:
 
=== عثماني فضائيه ===
[[عڪسفائل:Turkish pilots in 1912.jpg|thumb|200px|ترڪ هوا باز 1912ء جي منڍ ۾]]
عثماني فضائيه جو بنياد جون 1909ء ۾ رکيو ويو اهڙي طرح هي دنيا جي قديم ترين جنگي هوا بازي جي ادارن مان هڪ آهي. هن جو قيام ان وقت عمل ۾ آيو جڏهن سلطنت عثمانيه پنهنجي ٻن ترڪ هوا بازن کي پيرس ۾ منعقد بين الاقوامي هوا بازي ڪانفرنس ۾ شرڪت جي لاء موڪليو. فضائي جنگ جي وڌندڙ اهميت جي پيش نظر عثماني حڪومت پنهنجي عسڪري هوا بازي جي منصوبي کي منظم ڪرڻ جو فيصلو ڪيو. ان مقصد جي لاء 1910ء جي آخر ۾ متعدد افسرن کي تربيت جي لاء يورپ موڪليو ويو جن اتي جنگي هوا بازي جي تربيت حاصل ڪئي. رهائش جي ناقص سهولتن جي ڪري تعليم جو هي منصوبو ختم ٿي ويو ۽ زير تربيت اهلڪار 1911ء جي اوائل ۾ ترڪي واپس اچي ويا. فضائيه جي قيام جي لاء حڪومتي رهنمائي جي خاتمي جي باوجود ان وقت جي عثماني وزير دفاع محمد شوڪت پاشا عسڪري فضائي منصوبي جي خيال کي عملي جامو پهرائڻ جون ڪوششون جاري رکيون ۽ ٻن افسرن کي فرانس تربيت جي لاء موڪليو. انهن هوابازن جي تربيت فيبروري 1921ء ۾ مڪمل ٿي ۽ ان ئي سال وڌيڪ ترڪ افسرن کي فرانس موڪليو ويو.
سلطنت عثمانيه 3 جولاء 1912ءتي استنبول ۾ فضائي اڪيڊمي جي قيام جي ذريعي پنهنجي هوا بازن ۽ طيارن جي تياري ۽ پنهنجي افسرن جي تربيت جي شروعات ڪئي.
سِٽَ 320:
 
=== قاضي ===
[[عڪسفائل:1879-Ottoman Court-from-NYL.png|200px|thumb|هڪ مقدمو، 1877ء]]
 
تمام قاضي شهر جا منصف هيا ۽ ان جي اختيار جو حلقو ويجھن علائقن تي به هيو.
سِٽَ 331:
 
=== عثماني فن تعمير ===
[[عڪسفائل:Edirne_7333_Nevit.JPG|thumb|240x240px|سليميه مسجد، معمار سنان پاشا جو تيار ڪيل عظيم شاهڪار]]
سلطنت عثمانيه جو ابتدائي فن تعمير سلجوقي طرز تعمير کان متاثر هيو پر قسطنطنيه جي فتح بعد هي رومي طرز تعمير جي زير اثر اچي ويو پر بعد ۾ ان ۾ وڌيڪ بهتري آندص وئي ۽ بالآخر جديد عثماني طرز تعمير دنيا ڀر ۾ معروف ٿيو.
عثماني سلطانن فن تعمیر تي خاص توجھ ڏني. يني شهر، بروصه، ادرنہ ۽ قسطنطنيه ۾ مسجدن، مدرسن ۽ محلن جي تعمير ۽ فتح قسطنطنيه کان بعد سلطنت ڀرن ۾ عثماني اڏاتون هن عظيم سلطنت جي شوڪت ۽ عظمت جو آئينو آهن ۽ اڄ به هن جي شاندار ماضي جي يادگار جي طور تي موجود آهن.
سِٽَ 337:
پندرهين صدي ۾ استنبول جي مسجد ۾ بروصه جي طرز جو نقل ڪيو ويو پر وڏين مسجدن ۾ اياصوفيه جامع جي طرز تعمير جو نقل ڪيو ويو جيڪي بازنطيني گرجا هئي جنهن کي فتح قسطنطنيه کان بعد مسجد ۾ تبديل ڪيو ويو هو. ترڪ معمارن جديد عثماني طرز تعمير جون ڪافي شاندار ۽ بلند عمارتون ٺاهيون جن ۾ فاتح جامع، سليميه جامع، سليمانيه جامع ۽ اورتاڪوئي جامع نمايان آهن. عثماني طرز تعمير انهن عمارتن جي ذريعي اڄ به پنهنجي پوري شان ۽ شوڪت سان موجود آهي ايتري تائين دنيا ڀر ۾ جتي به ترڪ مهاجرن مسجدون تعمير ڪيون هو اهڙي طرز تعمير جو شاهڪار آهن. [[پاڪستان]] جي گادي جي هنڌ [[اسلام آباد]] ۾ واقع فيصل مسجد جا مينار به ترڪ طرز تعمير جا حامل آهن.
 
[[عڪسفائل:Dolmabahce Palace.Turchia.JPG|250px|thumb|دولما باغچه محل، استنبول]]
عثماني طرز تعمير جو تذڪرو سنان پاشا جي بغير اڌورو آهي جنهن پنهنجي طرز ۽ هنر سان ان عهد جي طرز تعمير کي چار چنڊ لڳائي ڇڏيا. سورهين صدي جي عثماني تعميرات ۾ سناني طرز هر جڳهه نمايان آهي ۽ اڄ به شاندار شڪل ۾ موجود آهي. شهزاده مسجد ۽ سليميه مسجد ان عظيم معمار جا فن پارا آهن. سنان قسطنطنيه، ادرنه ۽ ٻين شهرن ۾ ڪافي عظيم مسجدون تعمير ڪيون.
عثمانين جي تيار ڪيل [[توپ قاپي]] ۽ [[دولما باغچه]] محلن پنهنجي وقت جي تعميرات جا عظيم ترين شاهڪار هيا جن ۾ پهريون ذڪر ڪيل عثماني ۽ بعد ۾ ذڪر ڪيل يورپي طرز تعمير جي زير اثر آهي.
سِٽَ 374:
! style="background-color:#FF8C67" width="9%" | دور حڪومت
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:I Osman.jpg|100px]]
| align="center" |امير غازي
| align="center" |[[عثمان پهريون|عثمان بن ارطغرل]]
| align="center" |1281 - 1324
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Orhan I.jpg|100px]]
| align="center" |غازي بيگ
| align="center" |[[اورخان پهريون|اورخان غازي]]
| align="center" |1324 -1362
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Muradhudavendigar.jpg|100px]]
| align="center" |خداوندگار
| align="center" |[[مراد پهريون|خان خداوندگار]]
| align="center" |1362 -1389
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:I Bayezit.jpg|100px]]
| align="center" |يلدرم
| align="center" |[[بايزيد يلدرم]]
| align="center" |1389 -1402
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Mehmed I.jpg|100px]]
| align="center" |سلطان
| align="center" |[[محمد پهريون|محمد چلبي]]
| align="center" |1413 - 1421
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Murat II.jpg|100px]]
| align="center" |سلطان
| align="center" |[[مراد ٻيون|مراد خوجه]]
| align="center" |1446 - 1451
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Gentile Bellini 003.jpg|100px]]
| align="center" |فاتح
| align="center" |[[محمد فاتح]]
| align="center" |1451 - 1481
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:II Bayezit.jpg|100px]]
| align="center" |ولي
| align="center" |[[بايزيد ٻيون|بايزيد ولي]]
| align="center" |1481 - 1512
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Yavuz Sultan I. Selim Han.jpg|100px]]
| align="center" |ياووز
| align="center" |[[سليم پهريون|سليم ياووز]]
| align="center" |1512 - 1520
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Suleiman the Magnificent of the Ottoman Empire.jpg|100px]]
| align="center" |قانوني
| align="center" |[[سليمان اعظم|سليمان قانوني]]
| align="center" |1520 - 1566
|-
|align="center"|[[عڪسفائل: II Selim.jpg|100px]]
| align="center" |ساري
| align="center" |[[سليم ٻيون]]
| align="center" |1566 - 1574
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Sultan Murad III.jpeg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[مراد ٽيون]]
| align="center" |1574 - 1595
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Mehmed III.jpg|100px]]
| align="center" |عادل
| align="center" |[[محمد ٽيون|محمد عادلي]]
| align="center" |1595 - 1603
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:I Ahmet.jpg|100px]]
| align="center" |بخت
| align="center" |[[احمد پهريون|احمد بخت]]
| align="center" |1603 - 1617
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:I Mustafa.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[مصطفي پهريون]]
| align="center" |1617 -1618
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Osman 2.jpg|100px]]
| align="center" |شهيد
| align="center" |[[عثمان ٻيون]]
| align="center" |1618 - 1622
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:I Mustafa.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[مصطفيٰ پهريون]]
| align="center" |1622 - 1623
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Murad IV.jpg|100px|مراد چہارم]]
| align="center" |صاحبقران، غازي
| align="center" |[[مراد چوٿون]]
| align="center" |1623 - 1640
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Ibrahim Deli.jpg|100px]]
| align="center" |شهيد
| align="center" |[[ابراهيم پهريون]]
| align="center" |1640 - 1648
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:IV Mehmet.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[محمد چوٿون]]
| align="center" |1648 - 1687
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:II Suleyman.jpg|100px]]
| align="center" |غازي
| align="center" |[[سليمان ٻيون]]
| align="center" |1687 - 1691
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Ahmed II by John Young.jpg|100px]]
| align="center" |خان غازي
| align="center" |[[احمد ٻيون]]
| align="center" |1691 - 1695
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:II Mustafa.jpg|100px]]
| align="center" |غازي
| align="center" |[[مصطفيٰ ٻيون]]
| align="center" |1695 - 1703
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Ahmed III by John Young.jpg|100px]]
| align="center" |غازي
| align="center" |[[احمد ٽيون]]
| align="center" |1703 - 1730
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Mahmud1.jpg|100px]]
| align="center" |غازي
| align="center" |[[محمود پهريون]]
| align="center" |1730 - 1754
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Osman III.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[عثمان ٽيون]]
| align="center" |1754 - 1757
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Mustafa3.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[مصطفيٰ ٽيون]]
| align="center" |1757 - 1774
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Abdulhamid I.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[عبدالحميد پهريون]]
| align="center" |1774 - 1789
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Konstantin Kapidagli 002.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[سليم ٽيون]]
| align="center" |1789 - 1807
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Mustafa IV.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[مصطفيٰ چوٿون]]
| align="center" |1807 - 1808
|-
|align="center"|[[عڪسفائل: MahmutII.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[محمود ٻيون]]
| align="center" |1808 - 1839
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Sultan Abdülmecid - Google Art Project.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[عبد المجيد پهريون]]
| align="center" |1839 - 1861
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Sultan Abdulaziz I.JPG|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[عبد العزيز پهريون]]
| align="center" |1861 - 1876
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:1840 1904 5murat.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[مراد پنجون]]
| align="center" |1876 - 1876
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:Ahamid.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[عبدالحميد ٻيون]]
| align="center" |1876 - 1909
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:MehmedV.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[محمد پنجون]]
| align="center" |1909 - 1918
|-
|align="center"|[[عڪسفائل:VI Mehmet Vahidettin.jpg|100px]]
| align="center" |خليفو
| align="center" |[[محمد وحيد الدين]]
سِٽَ 560:
|}
 
==   خارجي ڳنڍڻا ==
 
=== انگريزي ٻولي ۾ ===
سِٽَ 581:
 
== حوالا ==
{{حوالا|2}}<references group="dn"/>
<references group="dn"/>
 
{{Commonscatڪومنز زمرو|Ottoman Empire}}
 
[[زمرو:ترڪ قوم جي تاريخ]]▼
[[زمرو:ترڪ رياستون]]▼
[[زمرو:افريقا جا اڳلا ملڪ]]
[[زمرو:ايشياء جا اڳلا ملڪ]]
[[زمرو:يورپ جا اڳلا ملڪ]]▼
[[زمرو:اڳليون سلطنتون]]
[[زمرو:تاريخي ترڪ رياستون]]▼
[[زمرو:وچ اوڀر]]▼
[[زمرو:مسلمان خاندان]]▼
[[زمرو:پهرين مها ڀاري جنگ]]▼
[[زمرو:پهرين جنگ عظيم]]
▲[[زمرو:پهرين مها ڀاري جنگ]]
[[زمرو:تاريخ اسلام]]
▲[[زمرو:تاريخي ترڪ رياستون]]
▲[[زمرو:ترڪ رياستون]]
▲[[زمرو:ترڪ قوم جي تاريخ]]
[[زمرو:سلطنت عثمانيه]]
[[زمرو:عثماني خلافت]]
▲[[زمرو:مسلمان خاندان]]
▲[[زمرو:وچ اوڀر]]
▲[[زمرو:يورپ جا اڳلا ملڪ]]
"https://sd.wikipedia.org/wiki/عثماني_سلطنت" تان ورتل