جمال الدين بخاري

مشهور ڪميونسٽ رهنما ڪامريڊ جمال الدين بخاريءَ جو اصل نالو سيد جمال الدين ولد سيد زين العابدين -بخاري- هو. هن 14 مارچ 1900ع ۾ هندستان جي شهر احمد آباد ۾ -جنم- ورتو. سندس وڏن جو تعلق اُچ جي -بخاري- ساداتن سان هو. جتان پوءِ سندس وڏا لڏي اچي احمدآباد جي ”سنڌي واڙي“ ۾ رهائش پذير ٿيا. سندس والد احمدآباد جي هڪ اسڪول جو پرنسپال هو. هن پنهنجي فرزند کي مدرسي جي شروعاتي -تعليم- بعد جرمنيءَ اعليٰ -تعليم- لاءِ موڪليو. هن 1914ع ۾ جونيئر ۽ سينيئر ڪئمبرج پاس ڪرڻ بعد وڌيڪ -تعليم- لنڊن ۽ علي ڳڙهه ۾ حاصل ڪئي. 1920ع ۾ گريجوئيشن ڪيائين. اُن بعد هو ڪميونسٽ -پارٽي- آف -انڊيا- ۾ شامل ٿي چڪو هو ۽ -ان- جو ڪُل وقتي ڪارڪن ٿي رهيو ۽ ڪجهه عرصو ڪميونسٽ -پارٽي- -انڊيا- جي سيڪريٽري پڻ رهيو. هن اڃا اعليٰ -تعليم- ۾ مس قدم رکيو ته خلافت تحريڪ جو آغاز ٿي چڪو هو. جمال الدين -بخاري- جي والد 1919ع ۾ لاڙڪاڻي خلافت ڪانفرنس ۾ شرڪت ڪئي هئي ۽ -ان- بعد پاڻ پنهنجي پٽ جمال الدين کي مولانا محمد علي جوهر جي والده ”بِي امان“ سان گڏ لاڙڪاڻي جي ٻين اجلاسن ۾ موڪليندو هيو. هن 1919ع ڌاري روس ۾ ڪامريڊ لينن سان پڻ ملاقات ڪئي. -ان- وقت ساڻس گڏ مولانا عبيدالله سنڌي به هو. ڪامريڊ جمال جي والد 1922ع ۾ وفات ڪئي. جمال الدين -بخاري- سياست ۾ مولانا محمد علي جوهر ۽ مولانا حسرت موهاني جو اثر قبول ڪيو. هن 1920ع کان ڪراچيءَ ۾ رهائش اختيار ڪئي. خلافت تحريڪ ۾ شموليت دوران 1922ع کان 1948ع تائين ڪُل 18 سال جيل به ڪاٽيائين. 1923ع ۾ -الوحيد- ۾ ڪم ڪرڻ سان هن صحافت ۾ پير پاتو. پاڻ مختلف وقتن تي مختلف اخبارون ڪڍندو رهيو. ڪراچيءَ ۾ رهڻ دوران هفتيوار چنگاري (سنڌي)، صداقت (سنڌي) روزانه -آزادي- (-اردو-)، اخبارون -جاري- ڪيائين. لاڙڪاڻي ۾ اچي رهڻ کانپوءِ هفتيوار نيو ايرا (-انگريزي-) ۽ انصاف (سنڌي) اخبارون ڪڍيائين. 1940ع ڌاري سنڌ هاري ڪميٽيءَ ۾ شموليت ڪيائين، ڪامريڊ عبدالقادر صدر ۽ جمال الدين -بخاري- سيڪريٽري جنرل چونڊيو ويو. 1943ع ۾ شادي ڪيائين. ٻئي زال مڙس انقلابي هئا. 1946ع ۾ رائل انڊين نيوِي جي -بغاوت- جي حمايت ۾ ڪميونسٽ -پارٽي- طرفان عيدگاهه ميدان ڪراچيءَ ۾ وڏو اجتماع ڪرايائين، جنهن -تان- ناراض ٿي سرڪار ڪميونسٽ -پارٽي- تي بندش وڌي. 1946ع کان 1949ع تائين -پاڪستان- ڪيمونسٽ -پارٽي- جو جنرل سيڪريٽري رهيو. 1949ع ۾ لاڙڪاڻي لڏي آيو. هو سرگرم صحافي، سياستدان ۽ سماجي ورڪر هو ۽ کيس سنڌ ۽ سنڌي -ٻولي- سان پيار هو. ڪامريڊ جمال الدين، سائين جي. ايم. سيد ۽ حيدربخش -جتوئي- سان گڏ پڻ ڪم ڪيو. چين جو وزيراعظم چِواين لائي، مصر جو صدر جمال ناصر، شهيد ذوالفقار علي ڀٽو ۽ ٻيا اڳواڻ سندس صلاحيتن جا قائل هئا. -ان- ڀارت، روس، چين، -جرمني-، انگلينڊ، -ايران-، عراق، سعودي عرب، -ازبڪستان-، آذربائيجان، -افغانستان-، -برما-، ٿائيلينڊ، سريلنڪا، فرانس، چيڪو سلواڪيا، هالئنڊ، -بيلجيم-، -بيت المقدس-، -ترڪي-، شام، بلغاريه، رومانيه، آئرلينڊ، سائوٿ آفريڪا، مصر وغيره جا دورا ڪيا. جوانيءَ ۾ حج به ڪيائين. جواهر لال نهرو به هن جي صلاحيتن جو قائل هو، جنهن کيس 1961ع ۾ هندستان جي مرڪزي وزير ٿيڻ جي آڇ ڪئي، پر هن سنڌ ۽ سنڌين سان عشق سبب سنڌ نه ڇڏڻ سبب معذرت ڪئي. هن 1948ع ڌاري -اسٽالن- سان ڪميونسٽ پاليسيءَ تي کليل اختلاف ڪيا، جنهنڪري -پاڪستان- ڪميونسٽ -پارٽي- جي جنرل سيڪريٽريءَ جي جاءِ تي سندس بدران سجاد ظهير کي آندو ويو. هن اعليٰ -پائي- جي سياسي، سماجي شخصيت 17 ڊسمبر 1984ع تي لاڙڪاڻي ۾ وفات ڪئي.