وڪيپيڊيا

ايمازون درياھہ

ايمازون درياھہ (انگريزي:Amazon River، اسپيني:Río Amazonas، پورچوگيزي:Rio Amazonas) ڏکڻ آمريڪا ۾ پاڻيءَ جي خارج ٿيڻ واري مقدار جي لحاظ کان دنيا جو سڀ کان وڏو درياءُ آهي، ۽ دنيا جو سڀ کان ڊگهو يا ٻيو ڊگهو درياءَ وارو نظام آهي، جنهن جو رتبو نيل دریاھہ سان تڪراري آهي.[3][19]

ايمازون درياھہ
Amazon River

ايمازون ڊيلٽا جي سيٽيلائٽ تصوير

ايمازون درياھہ ء ان جو نڪاس وارو طاس
ٻيو  نالو Rio Amazonas (پرتگالی)
Río Amazonas (اسپینی)
ملڪ پيرو، ڪولمبيا، برازيل
شھر اڪويٽوس (پيرو)؛
ليتيشيا (ڪولمبيا)؛
تاباٽنگا (برازيل)؛
ٽيفي (برازيل)؛
اتاکوتیارا (برازيل)
پیرنٽن (برازيل)؛
اوبيڊوس (برازيل)؛
سانتاريم (برازيل)؛
الميریم (برازيل)؛
ماکاپا (برازيل)؛
مناس (برازيل)
طبعي خصوصیتون
بنیادي ماخذ پوريمیڪ ندي، مسمي چوٽي
آريڪيپا علائقو، پيرو
5،220 ميٽر (17،130 فوٽ)
15°31′04″S 71°41′37″W / 15.51778°S 71.69361°W / -15.51778; -71.69361مڪانيت: 15°31′04″S 71°41′37″W / 15.51778°S 71.69361°W / -15.51778; -71.69361
دریاء جو منھن ائٽلانٽڪ سمنڊ
برازيل
0°42′28″N 50°5′22″W / 0.70778°N 50.08944°W / 0.70778; -50.08944[1]
ڊيگھ 3,750 ڪلوميٽر (2,330 ميل)

3٬750 km (2٬330 mi)[2] (Amazon–Ucayali–Tambo–Ené– Apurimac 6٬400 km (4٬000 mi) to 6٬500 km (4٬000 mi)[n 1]

(Amazon–Marañón 5٬700 km (3٬500 mi)[2]
ويڪر
  • گھٽ ۾ گھٽ ويڪر:
    (اما. زون. اڪيلي. تامبو. ايني. اپوريمڪ. Amazon. مارون. اپر Amazon. لوئر Amazon. وچ Amazon. لوئر Amazon. موهن جو دڙو ڪوٽيا. ٽيرا اوبي. ڊوسا . 180,000 ڪعبي ميٽر في سيڪنڊ (6,400,000 ڪعبي فوٽ/ سيڪنڊ). بيسن جي ماپ: 5,956,000 چورس ڪلوميٽر (2,300,000 چورس ميل). Amazon

700 m (2٬300 ft) (Upper Amazon); 1.5 km (0.93 mi) (Itacoatiara, Lower Amazon)[6]

  • سراسري ويڪر:
    3 km (1.9 mi) (Middle Amazon); 5 km (3.1 mi) (Lower Amazon)[6][7]
  • وڌ کان وڌ ويڪر:
    10 km (6.2 mi) to 14 km (8.7 mi) (Lower Amazon);[6][8] 340 km (210 mi) (estuary)[9]
اونھائي
  • سراسري اونھائي:
    15 m (49 ft) to 45 m (148 ft) (Middle Amazon); 20 m (66 ft) to 50 m (160 ft) (Lower Amazon)[6]
  • وڌ ۾ وڌ اونھائي:
    150 m (490 ft) (Itacoatiara); 130 m (430 ft) (Óbidos)[6][7]
پاڻي جو نيڪال
  • مقام:
    ائٽلانٽڪ سمنڊ (دھانی جي ويجهو)
  • گھٽ ۾ گھٽ شرح:
    180٬000 m3/s (6٬400٬000 cu ft/s)
  • سراسري شرح:
    215٬000 m3/s (7٬600٬000 cu ft/s)–230٬000 m3/s (8٬100٬000 cu ft/s)(Period: 2003–2015)[10][11]

(Period: 1972–2003)206٬000 m3/s (7٬300٬000 cu ft/s)(Basin size: 5٬956٬000 km2 (2٬300٬000 sq mi)[12]

  • وڌ ۾ وڌ شرح:
    340٬000 m3/s (12٬000٬000 cu ft/s)
پاڻي جو نيڪال
(مقام 2)
  • مقام:
    ایمازون ڊيلٽا/ٽوڪانٽن/پارا
  • سراسري شرح:
    230٬000 m3/s (8٬100٬000 cu ft/s)[13]

(Basin size: 6٬743٬000 km2 (2٬603٬000 sq mi)[13] to 7٬000٬000 km2 (2٬700٬000 sq mi)[3]

پاڻي جو نيڪال
(مقام 3)
  • مقام:
    Santarém (704 km upstream of mouth; Basin size: 5٬232٬764 km2 (2٬020٬381 sq mi)
  • گھٽ ۾ گھٽ شرح:
    (Period: 1998–2023)82٬160 m3/s (2٬901٬000 cu ft/s)[14]

46٬130 m3/s (1٬629٬000 cu ft/s)(Year: 2023)[14]

  • سراسري شرح:
    (Period: 1971–2000)191٬624 m3/s (6٬767٬100 cu ft/s)[15]
  • وڌ کان وڌ شرح:
    (Period: 1998–2023)298٬400 m3/s (10٬540٬000 cu ft/s)[14]

(Year: 2022)406٬000 m3/s (14٬300٬000 cu ft/s)[14]

پاڻي جو نيڪال
(مقام 4)
  • مقام:
    Óbidos (800 km upstream of mouth – Basin size: 4٬704٬076 km2 (1٬816٬254 sq mi))
  • گھٽ ۾ گھٽ شرح:
    (Period: 1928–1996)75٬602 m3/s (2٬669٬900 cu ft/s)[16]

(Period: 1903–2023)95٬000 m3/s (3٬400٬000 cu ft/s)[17]

  • سراسري شرح:
    (Period: 1903–2023)165٬829.6 m3/s (5٬856٬220 cu ft/s)[17]

(Period: 1971–2000)173٬272.6 m3/s (6٬119٬060 cu ft/s)[15] (Period: 1928–1996)176٬177 m3/s (6٬221٬600 cu ft/s)[16] (Period: 01/01/1997–31/12/2015)178٬193.9 m3/s (6٬292٬860 cu ft/s)[18]

  • وڌ کان وڌ شرح:
    (Period: 1928–1996)306٬317 m3/s (10٬817٬500 cu ft/s)[16]

(Period: 1903–2023)260٬000 m3/s (9٬200٬000 cu ft/s)[17] 394٬000 m3/s (13٬900٬000 cu ft/s)(Year: 1953)

پاڻي جو نيڪال
(مقام 5)
  • سراسري شرح:
    (Period: 01/01/1997–31/12/2015)

105٬720 m3/s (3٬733٬000 cu ft/s)[18]

طاس جا تفصيل
طاس جي ماپ 7٬000٬000 km2 (2٬700٬000 sq mi)[3] 6٬743٬000 km2 (2٬603٬000 sq mi)[13]
ڇوڙ ڪندڙ شاخون
ايمازون درياهه جي ٽوپوگرافي

نيواڊو میسیمي تي اپوریمیڪ نديءَ جو هيڊ واٽر لڳ ڀڳ هڪ صدي تائين سمجهيو ويندو هو ایمازون بيسن جو سڀ کان ڏور ذريعو جيستائين سال 2014ع جي هڪ مطالعي مان معلوم ٿيو ته اهو پيرو ۾ ڪورڊیلیرا رومی ڪروز (Cordillera Rumi Cruz) تي مانتارو درياهه جو هيڊ واٽر آهي.[20] مانتارو ۽ اپوریمیڪ نديون ملن ٿيون، ۽ ٻين شاخن سان گڏ اڪائیالی درياهه ٺهي ٿي، جيڪا نتيجي ۾ اقویتوس، پيرو جي مٿي واري ماران نديءَ سان ملي ٿي، جيڪا برازيل کان سواءِ ٻين ملڪن کي ایمازون جو مکيه اسٽيم سمجهي ٿي. برازيلین هن حصي کي سوليمين نديءَ جی مٿان ان جي سنگم سان ريو نيگرو سڏين ٿا[21] جنهن کي برازيلين سڏين ٿا Amazon at Meeting of Waters ( پورچوگيزي: Encontro das Águas) مناس ۾، درياهه تي سڀ کان وڏو شهر.

ایمازون نديءَ جو اوسط خارج ٿيڻ لڳ ڀڳ 215٬000–230٬000 m3/s (7٬600٬000–8٬100٬000 cu ft/s) آهي، تقريبن 6٬591–7٬570 km3 (1٬581–1٬816 cu mi) في سال، ايندڙ ستن وڏن آزاد دريائن کان وڌيڪ گڏيل. ڊسچارج جي لحاظ کان مٿين ڏهن دريائن مان ٻه ایمازون نديءَ جون شاخون آهن. ایمازون عالمي دريائن جي سمنڊن ۾ خارج ٿيڻ جو 20 سيڪڙو جي نمائندگي ڪري ٿو.[22] ایمازون طاس دنيا جو سڀ کان وڏو نيڪال جو حوض آهي، جنهن جي ايراضي لڳ ڀڳ 7٬000٬000 km2 (2٬700٬000 sq mi) آهي. اڪيلي برازيل ۾ درياهه جي نيڪال جو حصو ڪنهن ٻئي نديءَ جي طاس کان وڏو آهي. ایمازون برازيل ۾ داخل ٿئي ٿو وهڪري جو فقط پنجون حصو جيڪو آخرڪار ايٽلانٽڪ سمنڊ ۾ ڇوڙ ڪري ٿو، پر ان وقت اڳ ۾ ئي ڪنهن ٻئي نديءَ جي خارج ٿيڻ جي ڀيٽ ۾ هن نقطي تي وڏو وهڪرو آهي.[23] [24]

نوت

سنواريو
  1. ↑ The length of the Amazon River is usually said to be "at least" 6٬400 km (4٬000 mi),[3] but reported values lie anywhere between 6٬275 ۽ 7٬025 km (3٬899 ۽ 4٬365 mi).[4] The length measurements of many rivers are only approximations and differ from each other because there are many factors that determine the calculated river length, such as the position of the geographical source and the mouth, the scale of measurement, and the length measuring techniques (for details see also List of rivers by length).[4][5]

حوالا

سنواريو
  1. ↑ Amazon River GEOnet Names Server تي
  2. ↑ 2.0 2.1 "The Amazon River". 
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 "Amazon River". Encyclopædia Britannica. وقت 8 November 2020 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  4. ↑ 4.0 4.1 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named liu-etal-river-length
  5. ↑ "Where Does the Amazon River Begin?". National Geographic News. وقت 27 March 2019 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 25 December 2018.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 "Issues of local and global use of water from the Amazon". وقت 14 October 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 1 November 2022.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  7. ↑ 7.0 7.1 Anderson da Silva, Layes; Marcondes Silva, E. Silva; Genilson Pereira, Santana. "Seasonal assessment of groundwater quality in the cities of Itacoatiara and Manacapuru (Amazon, Brazil)". 
  8. ↑ "Amazon River-Hidrology". وقت 14 October 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2 November 2022.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  9. ↑ "Aguas Amazonicas". وقت 3 July 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 1 November 2022.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  10. ↑ Pierre, Ribstein; Bernard, Francou; Anne, Coudrain Ribstein; Philippe, Mourguiart. "EAUX, GLACIERS & CHANGEMENTS CLIMATIQUES DANS LES ANDES TROPICALES - Institut Français d'Études Andines - Institut Français de Recherche Scientifique pour le Développement en Cooperation" (PDF). وقت 2022-10-09 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  11. ↑ Seyler, Patrick; Laurence Maurice-Bourgoin; Jean Loup Guyot. "Hydrological Control on the Temporal Variability of Trace Element Concentration in the Amazon River and its Main Tributaries". Geological Survey of Brazil (CPRM). وقت 21 July 2011 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 24 July 2010.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  12. ↑ Jacques Callède et. al.: Les apports en eau de l'Amazone à l'Océan Atlantique آرڪائيو ڪيا ويا 2 November 2023 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.. In: Revue des sciences de l'eau / Journal of Water Science. Bd. 23, Nr. 3, Montreal 2010, S. 247–273 (retrieved 19 August 2013)
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 "CORPOAMAZONIA - TRÁMITES PARA APROVECHAMIENTO FORESTAL" (PDF). وقت 6 January 2023 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 8 October 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 14.3 "River and Reservoir Watch Version 4.5-148". 
  15. ↑ 15.0 15.1 "Lower Amazon". 
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 GRDC: Daten des Pegels Óbidos آرڪائيو ڪيا ويا 9 August 2022 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
  17. ↑ 17.0 17.1 17.2 "ANA". 
  18. ↑ 18.0 18.1 Jamie, Towner. "Assessing the performance of global hydrological models for capturing peak river flows in the Amazon basin" (PDF). وقت 14 October 2023 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 28 March 2022.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  19. ↑ Uereyen, Soner; Kuenzer, Claudia (9 December 2019). "A Review of Earth Observation-Based Analyses for Major River Basins". Remote Sensing 11 (24): 2951. doi:10.3390/rs11242951. Bibcode: 2019RemS...11.2951U. 
  20. ↑ James Contos; Nicholas Tripcevich (March 2014). "Correct placement of the most distant source of the Amazon River in the Mantaro River drainage". Area 46 (1): 27–39. doi:10.1111/area.12069. Bibcode: 2014Area...46...27C. https://escholarship.org/content/qt6js988dk/qt6js988dk.pdf?t=nmjqr2. Retrieved 30 August 2019. 
  21. ↑ Penn, James R. (2001). Rivers of the World. ABC-CLIO. p. 8. ISBN 978-1-57607-042-0. https://archive.org/details/riversofworldsoc00penn. 
  22. ↑ Moura, Rodrigo L.; Amado-Filho, Gilberto M.; Moraes, Fernando C.; Brasileiro, Poliana S.; Salomon, Paulo S.; Mahiques, Michel M.; Bastos, Alex C.; Almeida, Marcelo G. et al. (1 April 2016). "An extensive reef system at the Amazon River mouth" (en ۾). Science Advances 2 (4): e1501252. doi:10.1126/sciadv.1501252. PMID 27152336. Bibcode: 2016SciA....2E1252M. 
  23. ↑ Tom Sterling: Der Amazonas.
  24. ↑ Smith, Nigel J.H. (2003). Amazon Sweet Sea: Land, Life, and Water at the River's Mouth. University of Texas Press. pp. 1–2. ISBN 978-0-292-77770-5. https://books.google.com/books?id=SywgnV96puYC&pg=PA1. 
"https://sd.wikipedia.org/w/index.php?title=ايمازون_درياھہ&oldid=271382" تان ورتل