واپرائيندڙ:پيتامبر سورٺ/گُرو نانِڪ (1)

گرو نانڪ
اڻوهين صدي جي هڪ تصوير جنهن ۾ گُرو نانڪ ۽ ٻيا 9 گُرو موجود آهن.
پيدائش	نانڪ 15 اپریل 1469ء راءِ ڀوءِ جي تلونڊي (موجودہ نانڪاڻا صاحب، پنجاب،پاڪستان)
وفات	22 ستمبر 1539ء ڪرتار پور، مغلیہ سلطنت (موجودہپاڪستان)
مدفن	گُردوارا درٻار صاحب ڪرتار پور،ڪرتار پور ، پاڪستان
متحرڪ سالَ	1499ء–1539ء
شھرت جو ڪارڻ	سکھ مت کے بانی
جانشين	گرو انگد دیو
والدين	مهتا ڪالو ۽ ماتا ترپتا ديوي

پيدائش ۽ شُروعاتي زندگي

بابا نانڪ پاٺشالا ويندي

گُردوارو جَنم آسٿان (نانڪاڻا صاحب)

گُرو نانڪ 15 اپريل 1469ء تي لاهور جي ويجهو راء ڀوئي جي تلونڊي (هاڻوڪينانڪاڻا صاحب، پنجاب، پاڪستان) ۾  پيدا ٿيو. انهن جي والدين جو نالو مهتا ڪالو(پُورو نالو ڪلياڻ چند داس ٻيدي) ۽ ماتا تِرپتِا ديوي هو، جيڪي مذهب جا هندو هئا ۽ تاجر ذات سان تعلق رکندا هئا . انهن جا پيءٌ زميندار هئا. 

انهن جي هڪ ڀيڻ هئي جنهن جو نالو به  نانڪي هو. هوءَ انهن کان پنج سال وڏي هئي. 1975ء ۾ هُن جي شادي ٿي ۽ هوءَ سلطان پور هلي وئي. گرو نانڪ کي پنهنگي ڀيڻ سان ڏاڍو لڳاءُ هو جنهن ڪري هو به پنهنجي ڀيڻ ۽ ڀيڻيِوي (ڀيڻ جي مڙس) سان گڏ رهڻ لاءِ سلطان پور وڃي پهتا. تقريبن 16 سالن جي عمر ۾ گُرو نانڪ دولت خان لودهي وٽ ڪم ڪرڻ شروع ڪيو جتي بيبي نانڪي جو مڙس به ڪم ڪندو هو . پُراڻ(ڪتاب) جنم ساکي جي مطابق، هي نانڪ جي ڪم جي شروعات هئي ۽ انهن جي ڀَڄنن ۾ سرڪاري طور طريقن جا حوالا ملن ٿا، اندازو اهو لڳايو ٿو وڃي ته هنن علم انهيءَ عرصي دوران حاصل ڪيو . سک رسم جي مطابق ، گرو نانڪ جي پيدائش جي وقت ۽ زندگي جي شروعاتي سالن ۾ ڪيترائي اهڙا واقعا پيش آيا جنهن مان ظاهر ٿيندو هو ته نانڪ کي خدا پنهنجي رحم و ڪرم سان نوازيو ويو آهي. ان وقت جي تاريخدانن مطابق، هو ننڍي عمر کان هي ڳن حقيقت خان پوري طرح واقف هئا. پنجن سالن جي عمر ۾ نانڪ کي پاڪ(مقدس) پيغامن تي مشتمل آواز ٻڌڻ ۾ اچڻ لڳا. ستن سالن جي عمر ۾ هن کي هن جي پيءُ انهيءَ وقت جي رواج مطابق ڳوٺ جي پاٺشالا/مدرسي  ۾ ويهاريو. ريت مطابق ننڍڙي نانِڪَ حرف تحجي جي پهرين حرف ۾، جو حصاب ڪتاب ۾ 1 عدد سان مشاهبت رکي ٿو ، جنهن ما خدا جي وحدانيت يا هيڪڙائي ظاهر ٿيندي آهي ، رمز (مطلب/ارٿ) بيان ڪري پهنجي استاد کي حيران ڪري ڇڏيائين. انهن جي ننڍپڻ جو ٻيون ڳالهيون به گرو نانڪ مطعلق حيرت انگيز ۽ معجزاتي قصا بيان ڪن ٿيون، مثال راءِ بولر کان ٻڌل هڪ قصي مطابق ننڍڙو نانڪ جڏهن سمهيو پيو هو ته ان کي تيز اُسَ کان بچائڻ لاءِ  هڪ زهريلو نانگ ان تي ڇانوَ ڪري بيٺو رهيو.

24 سيپٽمبر 1487ء تي نانڪ مول چند ۽ چندو راني جي ڌيءَ ماتا سُلَڇڻي ديوي سان بٽالا ۾ شادي ڪئي ، جنهن مان هنن کي ٻه بار ٿيا ، سري چند (8 سيپٽمبر 1494ء - 13 جنوري 1629ء)، ۽ لکمي چند (12 فيبروري 1497ء - 9 اپريل 1555ء) سري چند کي گُرو نانڪ جا تعليم مان روشني ملي ۽ اڳتي هلي انهن اُداسي فرقي جو بُنياد وڌو.

جيون چريتر

ڀائي ماني سِنگھ

گُرو نانڪ جي زندگي سان تعلق رکندڙ  ابتدائي واقعيا هاڻ جنم ساکي جي صورت ۾ موجود آهن. گرنٿ صاحب لکڻ واري ڀائي گرداس به پنهنجي  پنهنجي لکڻين م  نانڪ جي زندگي بابت لکيو آهي . جڏهن ته اهي ٻئي نانڪ جي زندگي کان ڪجه عرصي بعد لکيا ويا هئا، پر انهن ۾ جنم ساکي جي مقابلي ۾ گٽ ڄاڻ ڏنل آهي. جنم ساکي ۾ گرو نانڪ جي ڄمڻ کان وٺي هر هڪ گھڙي جو احوال ڏنل آهي .

گيان-رتناولي کي ڀائي ماني سنگھ سان مخاطب ڪيو ويندو آهي جنهن گرو نانڪ جي زندگي بابت غلط قصن کي صحيح طرح بيان ڪرڻ خاطر هن کي لکيو . ڀائي ماني سنگھ گرو گوبند جا سک هئا جنهن کي ڪجھ سکن عرض ڪيو هو ته انهن کي گرو نانڪ جي زندگي بابت هڪ صحيح سوانح عمري(جيون چريتر/جنم ساکي) تيار ڪرڻ گھرجي. بائي ماني سنگھ لکن ٿا : "جنهن طرح تارو(تيراڪ) درياھـ ۾ ڪُنڊا لڳايندا آهن ته جيئن اڻواقف ماڻهون به ان مان پار ٿي وڃن، ساڳي طرح مان ڀائي گرداس جي ورس جي پيروي ڪندس ۽ ان مطابق ، ۽ جيڪي واقعا مون ڏهين مالڪ جي بارگاھ ۾ رهندي هوندي ٻڌا انهن کي ڌيان ۾ رکندي جيڪو ڪجھ منهنجي عاجز دماغ کان ٿي سگھيو ان کي توهان سان ونڊيندس. " جنم ساڪي جي آخر ۾ هڪ ، هڪ اختتام موجود آهي جنهن مطابق سڄو ڪم گرو گوبند سنگھ جي خدمت ۾ پيش ڪيو ويو ته جيعن هو ان جي تصديقي  مُهر هڻن . گرو صاحبن ان تي صحيح ڪري ۽ ان سک قائدي جي  مطابق علم حاصل ڪرڻ جو ظريعو قرار ڏنو. 

هڪ بئي معروف جنم ساکي جي باري ۾ دعو'ي ڪئي ويندي آهي ته ان جي تحرير گرو جي هڪ ٻئي ساٿي ڀائي ٻالي ڪئي ـ جڏهن ته ان جي تحريرن(لکڻين) جو انداز ۽ اڳين عالمن جهڙو آهي ، جيئن ميڪس آرٿر مڪاليف، کي يقين آهي ته هي ان جي موت کان پوءِ ترتيب ڏني وئي آهي. عالمن جي مطابق ، هن دعو'ي ڪرڻ ۾ شق جي گنجائش آهي ته ان جو منصف گرو نانڪ جو قريبي ساٿي هو ۽ ان گھڻي سفر ۾ انهن سان گڏ رهيو.     

”

جس طرح تیراک دریا میں سرکنڈے نصب کرتے ہیں تاکہ راستے سے ناواقف لوگ بھی اسے عبور کرسکیں، اسی طرح میں بھائی گرداس کی وار کو بنیاد بناؤں گا اور اسی کے مطابق، اور جو واقعات میں نے دسویں مالک کی بارگاہ میں رہتے ہوئے سنے انھیں پیش نظر رکھتے ہوئے، جو کچھ میرے عاجز دماغ سے بن پڑا، اسے آپ تک بیان کروں گا۔

“

سک ڌرم

مقامی زمیندار، رائے بولر ۽ نانڪ جي ڀيڻ، ديوي نانڪي، ننڍي نانڪ ۾ مقدس خاصيتون سڃاڻڻ وارا  پهريان فرد هئا۔ انھن نانڪ کي مطالعو کرڻ ۽ سفر کرڻ جي ہمت ٻڌائي۔ سکھ روايت جي مطابق 1499ء جي لڳ ڀڳ، 30 سال جي عمر میں انهن کي هڪ الحام ٿيو، جنهن بعد هو سنان(وِهِنجي) کري واپس نه وريا ۽ انهن جا  ڪپڙا ڪالي بين نالي مقامي چشمي جي کناري تي مليا۔ ڳوٺ جي ماڻهن کي ايئن لڳو ته هو درياھ ۾ ٻڏي ويا؛ دولت خان پنهنجي سپاهين جي مدد سان دریاھ جو ترو ڪيو ، پر انهن جو پتو نه پيو۔ گم ٿيڻ جي ٽن ڏينهن بعد نانڪ ٻيهر ظاہر ٿيا ، پر خاموشي اختیار ڪيائون ۔

گرو نانڪ کي اخراج تعزيم پيش ڪندي.

جنهن ڏينهن انهن ڳالهايو ته انهن اعلان ڪيو:

نانڪ چيو ته هن کي خدا جي  بارگاہ(درٻار) ۾  نِيو ويو هو۔ وہاں اتي انهن کي  امرت سان ڀريل هڪ پيالو مليو ۽ حڪم ٿيو ته 

ان واقعي کان پوءِ ،نانڪ کي گرو (استاد) چيو ويو ۽ گیا  سک ڌرم  جنم ورتو۔

سکھ مت کا بنیادہ عقیدہ انتقام اور کینہ پروری کی بجائے رحم دلی، اور امن کا پیغام پھیلانا ہے۔ سکھ مت حالیہ ترین قائم شدہ مذاہب میں سے ایک ہے۔ سکھ گرنتھ صاحب کی تعلیمات کی پیروی کرتے ہیں؛ یہ مقدس کتاب سکھ مت کے دس میں سے چھ گروؤں کے علاوہ بعض دیگر بزرگوں اور عقیدت مندوں کی تعلیمات پر مشتمل ہیں۔ گرنتھ صاحب کو سکھ مت میں سب سے زیادہ بالادستی حاصل ہے اور اسے سکھ مت کا گیارھواں اور آخری گرو تصور کیا جاتا ہے۔ سکھ مت کے پہلے گرو کی حیثیت سے، گرو نانک کے اس کتاب میں کل 974 بھجن شامل ہیں۔

تعليم

گرو نانڪ جو نقش

گرو نانڪ جي تعليم سکن جي ڪتاب ۾ موجود آهن جيڪو گُرمکي ۾ لکيل شعرن جو مجموعو آهي .

ٻاهريان رابطا

[[زمرو:پنجابي شخصيتون]]