فطرتي سائنس

فطري سائنس (Natural Science) سائنس جي هڪ شاخ آهي جيڪا فطري رجحان جي وضاحت، مشاهدي ۽ تجربن مان تجرباتي ثبوتن جي بنياد تي سمجھڻ ۽ اڳڪٿي ڪرڻ سان لاڳاپيل آهي. ميکانيزم جهڙوڪ ماھرن جو جائزو ۽ نتيجن جي ورجائي قابليت کي سائنسي پيش رفت جي صحيحيت کي يقيني بڻائڻ جي ڪوشش ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي.

نيچرل سائنس اسان کي ٻڌائي ٿي تہ دنيا ۽ ڪائنات اسان جي چوڌاري ڪيئن ھلن پيون.ان جون پنج مکيہ شاخون ھر ھڪ ڪئميسٽري، آسٽرانامي، زمين جي سائنس، فزڪس ۽ بائيولاجي

فطري سائنس کي ٻن مکيه شاخن ۾ ورهائي سگهجي ٿو: حياتياتي سائنس ۽ طبعي سائنس. حياتياتي سائنس کي متبادل طور تي حياتيات جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو ۽ طبعي سائنس کي شاخن ۾ ورهايو ويو آهي: طبيعيات، علم ڪيميا، زمیني سائنس ۽ فلڪيات. فطري سائنس جي انهن شاخن کي وڌيڪ خاص شاخن ۾ ورهائي سگهجي ٿو (جنهن کي فيلڊ پڻ سڏيو ويندو آهي). تجرباتي سائنسن جي طور تي، فطري سائنس رسمي سائنسن مان اوزار استعمال ڪن ٿا، جهڙوڪ رياضي ۽ منطق، فطرت بابت معلومات کي ماپ ۾ تبديل ڪري ٿو، جن کي "فطرت جي قانون" جي واضح بيانن جي وضاحت ڪري سگهجي ٿو. جديد قدرتي سائنس قدرتي فلسفي ڏانهن وڌيڪ ڪلاسيڪل طريقن سان ڪامياب ٿي. گليلو، ڪيپلر، ڊيڪارٽ، بيڪن ۽ نيوٽن انهن طريقن جي استعمال جي فائدن تي بحث ڪيو جيڪي وڌيڪ رياضياتي ۽ وڌيڪ تجرباتي طريقي سان هئا.

اڃا تائين، فلسفياتي نقطه نظر، گمان ۽ مفروضا، اڪثر نظر انداز ڪيا ويا آهن جيڪا فطري سائنس ۾ ضروري آهن. سسٽماتي ڊيٽا گڏ ڪرڻ، بشمول دريافت سائنس، ڪامياب ٿي قدرتي تاريخ، جيڪا 16 صدي عيسويء ۾ ٻوٽن، جانورن، معدنيات، وغيره جي وضاحت ۽ درجه بندي ڪندي ظاهر ٿي. اڄڪلهه، "قدرتي تاريخ" مشاهدي جي وضاحت پيش ڪري ٿي جنهن جو مقصد مشهور سامعين لاءِ آهي.

تشريح

نيچرل سائنس سائنس جي اھا شاخ آھي جيڪا تجربي ۽ مشاهدي واري شھادت جي بنياد تي اڳڪٿي ۽ بيان ذريعي قدرتي مظھرن کي سمجھڻ ۾ مدد ڪري. نيچرل سائنس ٻن حصن ۾ ورھايل آهي؛ 1. بائيولاجيڪل سائنس؛ 2.فزيڪل سائنس. فزيڪل سائنس جون شاخون آهن ھر ھڪ ؛ فزڪس اسپيس سائنس؛ ڪيمسٽري؛ ۽ ارٿ سائنس. اھي شاخون به وڌيڪ شاخن ۾ ورھايل آھن جن کي اسپيشل فيلڊ چيو ويندو آهي.

نيچرل سائنس جون شاخون

حیاتیات

ڊي.اين.اي. جا ذرا - ڪيميائي ترتيب جيڪا زندگي کي ھلائي پئي۔

حياتيات (Biology) يا زندگي جي باري ۾ سائنس جي ھيء شاخ آرگنزم يا زنده وجود جي مظھرن کي جاچڻ لاءِ قائدن جي مجموعي تي مشتمل علم آھي.اھو آرگنزم يا زنده وجود جي خصوصيتن، سائنسي درجابندين ۽ ورتاء جو علم آھي جيڪو ٻڌائي ٿو تہ جنسون ڪيئن ٺھن ٿيون ۽ انھن جو باھمي ۽ بائيوفزيڪل ماحول سان تعلق ڪيئن رھي ٿو. ان علم جي وسعت حیاتي طبيعيات جي ننڍڙي جزي کان وٺي پيچيده ماحولیات تائين آھي.

علم ڪيميا

This structural formula for molecule caffeineجيڪو ائٽمن جي گرافيڪل صورت ڏيکاري ٿو

علم ڪيميا (Chemistry) بنيادي طور تي ايٽمي ۽ ماليڪيولر پيماني تي مادي جي سائنسي مطالعي کي ترتيب ڏيڻ، ائٽم جي مجموعن سان تعلق رکي ٿي، جهڙوڪ گيس، ماليڪيول، ڪرسٽل ۽ ڌاتو. انهن مواد جي جوڙجڪ، شمارياتي ملڪيت، تبديليون ۽ رد عمل جو اڀياس ڪيو ويو آهي. علم ڪيميا ۾ انفرادي ائٽم ۽ ماليڪيولز جي خاصیتن ۽ تعامل کي سمجھڻ وڏي پيماني تي ايپليڪيشنن ۾ استعمال لاءِ پڻ شامل آھي. اڪثر ڪيميائي عملن کي، مواد کي هٿي وٺائڻ لاءِ (اڪثر چڱي طرح آزمايل) ٽيڪنڪن جو هڪ سلسلو استعمال ڪندي، انهي سان گڏ بنيادي عملن جي سمجھڻ لاءِ سڌو ليبارٽري ۾ اڀياس ڪري سگهجي ٿو. علم ڪيميا کي اڪثر، ان جي ٻين قدرتي سائنسن کي ڳنڍڻ ۾ ڪردار لاءِ "مرڪزي سائنس" سڏيو ويندو آهي. ڪيميا ۾ ابتدائي تجربن جون پاڙون ڪيميا جي سرشتي ۾ هيون، عقيدن جو هڪ مجموعو جيڪو تصوف کي جسماني تجربن سان گڏ ڪري ٿو. ڪيميا جي سائنس جي شروعات رابرٽ بوائل جي ڪم سان شروع ٿي، گيس جي دريافت ڪندڙ، ۽ انتوني ليوازئير، جن ڪميت (Mass) جي تحفظ جو نظريو تيار ڪيو. ڪيميائي عنصرن جي دريافت ۽ ايٽمي نظريي هن سائنس کي منظم ڪرڻ شروع ڪيو، ۽ محققن مادي جي رياستن، آئنز، ڪيميائي بانڊن ۽ ڪيميائي رد عمل جي بنيادي ڄاڻ کي ترقي ڪئي. هن سائنس جي ڪاميابي هڪ مڪمل ڪيميائي صنعت جي اڳواڻي ڪئي جيڪا هاڻي عالمي معيشت ۾ اهم ڪردار ادا ڪري ٿي.

طبیعیات

هائيڊروجن ايٽم جا مدار هڪ پروٽان سان جڙيل اليڪٽران جي امڪاني تقسيم جا تفصيل آهن. انهن جي رياضياتي وضاحتون ڪوانٽم ميڪانڪس، طبیعیات جي هڪ اهم شاخ ۾ معياري مسئلا آهن.

طبیعیات (Physics) ڪائنات جي بنيادي جزن جي مطالعي، انهن قوتن ۽ ڳالهين جو اهي هڪ ٻئي تي اثر انداز ڪن ٿا، ۽ انهن ڳالهين مان پيدا ٿيندڙ نتيجن کي ظاهر ڪري ٿو. عام طور تي، طبیعیات کي بنيادي سائنس سمجهيو ويندو آهي، ڇاڪاڻ ته ٻيا سڀئي فطري سائنس استعمال ڪن ٿا ۽ فيلڊ جي اصولن ۽ قانونن جي تابعداري ڪن ٿا. فزڪس گهڻو ڪري رياضيات تي، جيئن اصولن کي ترتيب ڏيڻ ۽ مقدار کي ترتيب ڏيڻ لاءِ منطقي فريم ورڪ، ڀاڙي ٿو. ڪائنات جي اصولن جي مطالعي جي هڪ ڊگهي تاريخ آهي ۽ گهڻو ڪري سڌو سنئون مشاهدو ۽ تجربن مان نڪتل آهي. ڪائنات جي حڪمراني قانونن بابت نظريات جو ٺهڻ شروع کان ئي فزڪس جي مطالعي ۾ مرڪزي حيثيت رکي ٿو، فلسفو تدريجي طور تي منظم، مقداري تجرباتي جاچ ۽ مشاهدي کي تصديق جو ذريعو بڻائي ٿو. فزڪس ۾ اهم تاريخي ترقيات شامل آهن آئزڪ نيوٽن جي آفاقي ڪشش ثقل جو نظريو ۽ ڪلاسيڪل ميڪانڪس، بجليءَ جي سمجھ ۽ مقناطيسيت سان ان جو تعلق، آئن اسٽائن جا اسپيشل ۽ جنرل ريٽليٽيٽي جا نظريا، حر حرڪیات (thermodynamics) جي ترقي، ۽ ائٽمي ۽ سباٽومڪ جو ڪوانٽم ميڪينڪل ماڊل. طبیعیات جو شعبو تمام وسيع آهي ۽ ان ۾ شامل ٿي سگھي ٿو اهڙا متنوع مطالعو جيئن ڪوانٽم ميڪنڪس ۽ نظرياتي فزڪس، اپلائيڊ فزڪس ۽ نظرياتي. جديد فزڪس تيزي سان خاص ٿي رهيو آهي، جتي محقق هڪ خاص علائقي تي ڌيان ڏيڻ بجاءِ ”عالمگيريت پسند“ جهڙوڪ آئزڪ نيوٽن، البرٽ آئنسٽائن ۽ ليو لينڊو، جن ڪيترن ئي علائقن ۾ ڪم ڪيو.

ڌرتي سائنس

ڌرتي سائنس (Earth Science)، جنهن کي جيو سائنس پڻ چيو ويندو آهي، ڌرتيءَ جي ڌرتيءَ سان لاڳاپيل سائنسن لاءِ هڪ تمام ڳنڍيندڙ اصطلاح آهي، جنهن ۾ ارضيات، جاگرافي، جيو فزڪس، جيو ڪيمسٽري، ڪلائميٽولوجي، گليشيالوجي، هائڊرولوجي، موسميات ۽ سامونڊي سائنس شامل آهن. جيتوڻيڪ کان کني ۽ قيمتي پٿر تمدن جي تاريخ ۾ انساني مفادن جي حيثيت رکي ٿو، اقتصادي ارضيات ۽ معدنيات جي لاڳاپيل سائنسن جي ترقي 18ھین صدي تائين نه ٿي سگهي. زمين جو مطالعو، خاص طور تي پيلينٽولوجي، 19ھین صدي عيسويء ۾ ڦوڪيو. 20ھین صدي ۾ ٻين شعبن جي ترقي، جهڙوڪ جيو فزڪس، 1960ع جي ڏهاڪي ۾ پليٽ ٽيڪٽونڪس جي نظريي جي ترقي جو سبب بڻيو، جنهن جو اثر ڌرتيء جي سائنس تي پڻ ساڳيو اثر پيو جيئن ارتقاء جي نظريي جو حياتيات تي. ڌرتي سائنس اڄ پيٽروليم ۽ معدني وسيلن، آبهوا جي تحقيق ۽ ماحولياتي تشخيص ۽ علاج سان ويجهي ڳنڍيل آهن.

فلڪيات

اڻڄاتل ۽ عملدار خلائي جهاز مشن شمسي نظام جي اندر دور دراز هنڌن جي تصوير ڏيڻ لاءِ استعمال ڪيا ويا آهن، جهڙوڪ چنڊ جي پري پاسي ڊيڊيلس ڪریٽر جو هي اپولو 11 نظارو.

فلڪيات (Astronomy) هڪ فطري سائنس آهي جيڪا آسماني شين ۽ واقعن جو مطالعو ڪري ٿي. دلچسپي جي شين ۾ سيارو، چنڊ، تارا، نيبولا، ڪهڪشان ۽ ڪميٽ شامل آهن. فلڪيات ڌرتيء جي ماحول کان ٻاهر ڪائنات ۾ هر شيء جو مطالعو آهي. ان ۾ اهي شيون شامل آهن جيڪي اسان پنهنجي ننگي اکين سان ڏسي سگهون ٿا. فلڪيات قديم ترين سائنسن مان هڪ آهي. شروعاتي تمدن جي فلڪيات دان رات جي آسمان جو طريقي سان مشاهدو ڪيو ۽ فلڪيات جي آثارن کي گهڻو اڳئين دورن کان مليو آهي. فلڪيات جا ٻه قسم آهن: مشاهداتي فلڪيات ۽ نظرياتي فلڪيات. مشاهداتي فلڪيات جو دارومدار ڊيٽا حاصل ڪرڻ ۽ تجزيو ڪرڻ تي آهي، خاص طور تي طبیعیات جا بنيادي اصول استعمال ڪندي جڏهن ته نظرياتي فلڪيات ڪمپيوٽر يا تجزياتي ماڊلز جي ترقيءَ جي طرف مبني آهي ته جيئن فلڪيات جي شين ۽ واقعن کي بيان ڪري سگهجي.

هي شعبو آسماني شين ۽ واقعن جو سائنس آهي جيڪي ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر پيدا ٿين ٿا. اهو ارتقاء، فزڪس، علم ڪيميا، موسميات، ارضيات ۽ آسماني شين جي حرڪت سان، انهي سان گڏ ڪائنات جي ٺهڻ ۽ ترقي سان لاڳاپيل آهي. فلڪيات ۾ ستارن، سيٽن، دومدارن جو امتحان، مطالعو ۽ ماڊلنگ شامل آهي. فلڪيات دان جي استعمال ڪيل معلومات جو گهڻو حصو ريموٽ مشاهدي ذريعي گڏ ڪيو ويو آهي، جيتوڻيڪ ڪي ليبارٽري ۾ فلڪيات جي رجحان جي پيداوار ڪئي وئي آهي (جهڙوڪ بين الاقوامي وچولي جي ماليڪيولر ڪيميا). طبیعیات ۽ زمين جي سائنس جي ڪجهه علائقن ۾ ڪافي اوورليپ آهي. اتي پڻ بين الاقوامي شعبا آهن جهڙوڪ فلڪياتی طبیعیات (Astrophysics)، سیارن جی سائنس (Planetary Sciences) ۽ ڪوسمولوجی (cosmology)، گڏوگڏ لاڳاپيل شعبن جهڙوڪ خلائي طبیعیات (Space Physics) ۽ فلڪياتی ڪيميا (Astrochemistry). جڏهن ته آسماني خاصيتن ۽ واقعن جي مطالعي جي شروعات قديم دور ۾ ٿي سگهي ٿي، هن فيلڊ جي سائنسي طريقي سان 17 صدي جي وچ ڌاري ترقي ڪرڻ شروع ڪيو. هڪ اهم عنصر گليلو جي دوربين جو تعارف هو رات جي آسمان کي وڌيڪ تفصيل سان جانچڻ لاءِ. فلڪيات جو رياضياتي علاج نيوٽن جي فلڪياتی ميڪانڪس جي ترقي ۽ ڪشش ثقل جي قانونن سان شروع ٿيو، جيتوڻيڪ اهو ڪيپلر وانگر فلڪيات جي ماهرن جي اڳوڻي ڪم جي ڪري شروع ڪيو ويو. 19ھین صدي عيسويءَ تائين، فلڪيات باضابطه سائنس ۾ تبديل ٿي چڪي هئي، جنهن ۾ اوزارن جهڙوڪ اسپيڪٽرو اسڪوپ ۽ فوٽوگرافي جي شروعات ٿي، ان سان گڏ گهڻيون بهتر دوربينون ۽ پيشه ورانه رصدگاھن جي شروعات ٿي.