چمپا
چمپا (Plumeria /Temple Tree) هڪ سدا بهار ٻوٽو آهي، جنهن کي چنپئو، چنپيو، سن، چمپڪ وغيره به سڏيو وڃي ٿو. هن جا گل خوشبودار ۽ خوبصورت ٿيندا آهن.
| چمپا | |
|---|---|
 Plumeria sp. |
ٻوٽو
سنواريوهن جا گل نارنگي رنگ جا ٿيندا آهن. هن ٻوٽي جون ڪاٺيون اڇيون ٿينديون آهن. هن جا گُل دِل کي فرحت ۽ سرور بخشيندا آهن. انهن مان عطر به ڪڍيو ويندو آهي. چمپا جا ڇوڏا واري جي تپ لاءِ سفوف طور ڪتب آندا وڃن ٿا ۽ هن جا گونچ پاڻيءَ ۾ پُسائي، اکين جي بيماريءَ لاءِ استعمال ڪرائيندا آهن. هن جي پاڙ ڦَٽَن ۽ ڳڙن تي لڳائڻ سان آرام اچي وڃي ٿو.
قسم
سنواريوچـمـپـا جـا پـنج قـسـم ٿـيـن ٿـا:
- (1) ’ڀـونءِ چـمـپا‘
- (2) ’نـاگ چـمـپـا‘
- (3) ’سلطان چمپا‘
- (4) ’هار چمپا‘
- (5) خيرسون چمپا‘.
عطرسازي
سنواريوانـگـريــزيءَ ۾ چمپا کي ’پلوميريا‘ چوندا آهن. سترهين صديءَ جي مشهور ماهر حيات چارلس چمپا ۽ ٻين گلن ۽ ٻوٽن تي نمايان ڪــم ڪـيـو هــو. فرانس ۾ چمپا مان ’چمپا پرفيم‘ ٺاهي وڃي ٿي. چمپا ڏکڻ ۽ ڏکڻ اوڀر ايشيا جو مشهور ٻوٽو آهي. هندستاني ۽ ملائي قديم ادب ۾ چمپا جو ڪارج اهو بيان ڪيو ويو آهي ته ان جي پنن جي خوشبوءِ سان جن ڀوت ڀڄي ويندا آهن. چمپا جا گل هندن ۽ ٻڌن جي مندرن ۽ وهارن ۾ مذهبي رسمن ادا ڪرڻ لاءِ ڪم ايندا آهن. چمپا جي گل ۾ رنگ، خوبصورتي ۽ هٻڪار ٽي خوبيون آهن، پر عجب آهي هن تي ماکيءَ جون مکيون نه ويهنديون آهن.[3]
طب
سنواريونالا: عربي - فاغرو، هندي ۽ اردو - چمپا، سنسڪرت- چمپڪا، بنگالي- چانپا، انگريزي- (Michelia Champaca). سڃاڻپ: هي هڪ سدا بهار ٻوٽو آهي، جنهن جا گل خوشبودار ۽ خوبصورت ٿيندا آهن. رنگ: گل نارنگي، ڇوڏا - خاڪستري، ڪاٺيون - اڇيون،. ذائقو: گل ڦڪا، ڇوڏا ڪوڙا. مزاج: ڇوڏا ٻئي درجي ۾ گرم خشڪ ۽ گل سرد تر. مقدار خوراڪ: ڇوڏا پنجن کان پنڌرهن رتين تائين. پيدائش: هماليه جي وچولي ڀاڱي، نيپال، بنگال، آسام ۽ برما وغيره ۾ ٿئي ٿي. خاصيت: هن جا گل دل جي فرحت ۽ سـُـرور لاءِ عجيب آهن، جن مان عطر به ڪڍيو ويندو آهي. ڇوڏا نوبتي وغيره بخار لاءِ سفوف طور ڪتب آندا وڃن ٿا. اکين جي تقويت لاءِ هن جا گونچ پاڻيءَ ۾ پسائي اکين لاءِ استعمال ڪرائيندا آهن. هن جي پاڙ ڏهيءَ ۾ ملائي ڦٽن ۽ ڳڙهن تي لڳائجي ته آرام اچي وڃي ٿو.[4]،
حوالا
سنواريو- ↑ "Genus: Plumeria L.". Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. حاصل ڪيل 2010-09-08.
- ↑ "World Checklist of Selected Plant Families". حاصل ڪيل May 18, 2014.
- ↑ ڪتاب: انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا، جلد چوٿون، ڇپيندڙ: سنڌي لئنگئيج اٿارٽي (ISBN 978-969-9098-80-2) سال: 2012
- ↑ ڪتاب فرھنگ جعفري :؛ ليکڪ: حڪيم محمد جعفر؛ايڊيشن: 2007؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو