ٻوٽا

نباتات يا ٻوٽا (Plants) گهڻ گھرڙي وارا جاندار، يوڪئريوٽس (eukaryotes) آهن، جيڪا ٻوٽن جي بادشاهي (Kingdom) پلانٽائي (Plantae) ٺاهيندا آهن. اها اڪثر ڪري خوراڪ لاء ڦوٽوسنٿيسز (Photosynthesis) جو عمل استعمال ڪندا آهن، يعني پنهنجي توانائي سج جي روشني مان، اينڊوسمبايوسس (Endosymbiosis) مان نڪتل ڪلوروپلاسٽ استعمال ڪندي ۽ سائي رنگ جو ڪلوروفل استعمال ڪندي، سيانو بيڪٽيريا (cyanobacteria) ذريعي ڪاربن ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ پاڻي مان کنڊ (sugar) پيدا ڪندي، حاصل ڪن ٿا. استثنا طفيلي يا پرازي (Parasitic) ٻوٽا آهن، جيڪي ڪلوروفل ۽ ڦوٽوسنٿيسز لاءِ جينز وڃائي ويٺا آهن ۽ پنهنجي توانائي ٻين ٻوٽن يا فنگس مان حاصل ڪن ٿا. اڪثر ٻوٽا، سواءِ ڪجھ سائي الجي جي، گھڻ-گھرڙن وارا جاندار آھن.

ٻوٽا Plants
Angiosperm Charophyte Moss Glaucophyte Conifer Red alga Fern Lycophyte

Dicksonia antarctica, a species of tree fern

ارسطو جي حياتيات ۾، ٻوٽن جي ڪنگڊم ۾ سڀني جاندار شين، جيڪا جانور نه هئا، کي شامل ڪيو ويو ۽ الجي ۽ فنگس کي شامل ڪيو ويو، پر هي وصفون ان وقت کان تنگ ٿي ويون ۽ موجوده وصفن ۾ فنگس ۽ ڪجهه الجي شامل نه آهن. موجوده وصفن جي مطابق، ٻوٽا ڪلئڊ، ويريڊيپلانٽائي (Viridiplantae) ٺاهيندا آهن، جيڪو سائي الجي ۽ ايمبريوفائٽ گرين يا زميني ٻوٽن (هارن وورٽ، ليور وورٽ، سينور mosses، ليڪوفائٽ، برسيان ferns، ڪونيفر، گل واري ٻوٽن Angiosperm ۽ بغير گل جي ٻوٽي Gymnosperm) تي مشتمل آهي. هڪ ٻئي تعريف جيڪا جينوم جي بنياد تي آهي، سائي ٻوٽن (Viridiplantae) سان گڏ ڳاڙهي الجي ۽ گلوڪوفائٽ (glaucophytes) کي ڪلئڊ، آرڪيپلاسٽڊا (Archaeplastida) ۾ رکيو آهي.

ٻوٽن جا اٽڪل 3,80,000 ڄاتل سڃاتل نوع (species) آهن، جن مان اڪثريت، يعني 2،60،000، ٻج پيدا ڪن ٿا. اهي سائيز ۾ هڪ- گھرڙي وارن کان وٺي ڊگهي وڻن تائين آهن. سائي رنگ جا ٻوٽا دنيا جي ماليڪيولر آڪسيجن جو هڪ وڏو حصو مهيا ڪن ٿا؛ ۽ کنڊ (sugar) جيڪا هن پيدا ڪن ٿا، ڌرتيءَ جي اڪثر ماحولياتي نظامن ۽ ٻين جاندارن لاءِ، توانائي فراهم ڪن ٿا. جن ۾ جانور به شامل آهن، جيڪا سڌو سنئون ٻوٽا کائيندا آهن يا ٻيي جاندارن، جيڪا پنهنجي غذا لاء ٻوٽا استعمال ڪن ٿا، تي انحصار ڪندا آهن.

اناج، ميوا ۽ ڀاڄيون بنيادي انساني کاڌا آهن ۽ صدين کان پوکيا ويا آهن. ماڻهو ٻوٽن کي ڪيترن ئي مقصدن، جهڙوڪ عمارت سازي، زيور سازي، لکڻ جو مواد ۽ وڏي قسم ۾، دوائن لاءِ استعمال ڪندا آهن. ٻوٽن جي سائنسي مطالعي کي علم نباتات يا نباتاتيات (Botany)، حياتيات جي هڪ شاخ، جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو.

ٻوٽا

تعريف

ٻوٽا گھڻ گھرڙيائي يوڪيريوٽڪ ۽ ڪلوروفل رکندڙ جاندار آھن. جنھن ۾ گھرڙي جي ڀت سيليلوز جي ٺھيل ۽ زائگوٽ وري ايمبريو ۾ واڌ ويجھ وٺي ٿو. ٻوٽا ڏينھن جو روشنائيءَ جِي ترڪيب وسيلي ڪاربوھائيڊريٽس ٺاھيندا آھن.

ٻوٽن جا فائلا

ويريديپلانٽائي جا فائلا:

• ڪلوروفائٽا: سائي الجي، (ڪلوروفائٽس)
• ڪروفائٽا: سائي الجي، ڊيسميدا ۽ اسٽون ورٽ
• برايوفائٽا: مرچنٽيوفائٽا، ليور وورٽ
• انٿوسيروٽوفائٽا: هارن ورت
• برائيوفائٽا: سينور (Moss)
• پيتريڊوفائٽس
• لائيڪوپوڊيوفائٽا: ڪلب موس
• پوليپوڊيوفائٽا: فرن، وِسِڪ فرن ۽ هارس ٽيل
• اسپرماتوفائٽس: ٻج وارا ٻوٽا
• سائيڪاڊوفائٽا: سائڪڊس
• جِنڪوفائٽا: جينڪو
• پائنوفائٽا: ڪونيفير
• گنيٽوفائٽا: گنيٽوفائٽ
• اينجيواسپرما: گلن وارا ٻوٽا

ٻاهريان ڳنڍڻا

• Index Nominum Algarum
• Interactive Cronquist classification. Archived 10 February 2006.
• Plant Resources of Tropical Africa. Archived 11 June 2010.
• Tree of Life. آرڪائيو ڪيا ويا 9 March 2022 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين..

Botanical and vegetation databases

• African Plants Initiative database
• Australia
• Chilean plants at Chilebosque
• e-Floras (Flora of China, Flora of North America and others). آرڪائيو ڪيا ويا 19 February 2022 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين..
• Flora Europaea
• Flora of Central Europe (in جرمن)
• Flora of North America. آرڪائيو ڪيا ويا 19 February 2022 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين..
• List of Japanese Wild Plants Online. آرڪائيو ڪيا ويا 16 March 2022 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين..
• Meet the Plants-National Tropical Botanical Garden. Archived 16 June 2007.
• Lady Bird Johnson Wildflower Center – Native Plant Information Network at University of Texas, Austin
• United States Department of Agriculture not limited to continental US species.