ويرومل بيگراج
مھاشه ويرومل بيگراج(انگريزي: Veeru Mal Baigraj) سرييت ويرومل، 24 جنوري 1874ع تي رات جو نائين بجي سکر ۾، سوامي هيمنداس جي ٽڪاڻي جي ڀر واري پنهنجي گهر ۾ جنم ورتو[1].
| ويرومل بيگراج | |
|---|---|
| صحافي، سياسي ڪارڪن ۽ سماج سڌارڪ | |
| ذاتي تفصيل | |
| پيدائش | 24 جنوري 1874 سکر |
| وفات | 16 جولاءِ 1956 (82 سال) شڪارپور |
| سياسي جماعت | انڊين نيشنل ڪانگريس، ھندو مھا سڀا |
تعليم سنواريو
سنڌيءَ جا ٽي درجا شڪارپور ۾ ماستر ڄيٺانند وٽ، ۽ چوٿون درجو سکر ۾ ماستر هريسنگهه وٽ پڙهيو. انگريزي پنج درجا سکر ۾ پڙهيائين، ۽ ڇهون ستون درجو شڪارپور ۾ پڙهيائين. پوءِ سيڪنڊ گريڊ پبلڪ سروس جو امتحان پاس ڪيائين.[1].
صحافت سنواريو
18 مئي 1893ع تي، سکر اَلبرٽ پريس ۾ نوڪريءَ تي چڙهيو، جتي ٽن ورهين کانپوءِ پنجويهه روپين پگهار تي پھتو.[1].1901ع ۾ شري ويرومل پنهنجي پريس چالو ڪئي. ابتدا ۾ ان جو نالو "ايڊورڊ پريس" رکيائين، جو پوءِ بدلائي "تلڪ پريس" ڪيائين. اتان "سنڌي" نالي هفتيوار اخبار ڪڍندو رهيو، جا تقريبن جا چاليهه سال کن هلندي رهي. صحافت جي دنيا ۾ به سندس نالو مشهور هو.[1].
سماجي خدمتون ۽ سياسي زندگي سنواريو
هو شري گوڪلداس جي صحبت ۾، 1895ع ۾ شروع ڪيل "سڌار سڀا" ۾ حصو وٺڻ لڳو، ۽ "ڪنيا پاٺشالا" ۾ ماستر ٿي ڪم ڪيائين. 1897ع ۾ پليگ جي بيماري پيئي جنھن ۾ ساڌو گوڪلداس 2- اپريل 1897ع تي وفات ڪئي جنھن بعد "سڌار سڀا" جو سمورو ڪم ھن سنڀاليو. سندس ڪوشش سان، "سڌار سڀا" جي عاليشان جاءِ تيار ٿي، جتي رام- ليلا ۽ پرهلاد- ليلا جا ناٽڪ ٿيندا رهيا، جن ۾ پاڻ بہ حصو ورتائين..[1] سکر ۾ پهرين راڄنيتي ڪانفرنس، سيٺ هرچندراءِ وشنداس جي صدارت هيٺ، 1908ع ۾ ڪٺي ٿي. ٻي پنگتي ڪانفرنس راءِ بهادر ڪـَـوڙيمل جي صدارت هيٺ ڪٺي ٿي. شري ويرومل ٻنهي ڪانفرنسن جي سڏائڻ جو انتظام ڪيو، ۽ سيڪريٽري ٿي ڪم ڪيائين. ٻئي سال، 1909ع ۾، ساڳئي قسم جي ڪانفرنس حيدرآباد سنڌ ۾ ڪوٺائي ويئي، جتي سوديشي لاءِ شري ويرومل جو ڇپايل ڪتاب شايع ڪيو ويو. ان تي شري ويرومل ۽ سيٺ چيٽومل کي ٽي ٽي سال شهر کان جلاوطني ۽ پنجاهه رپيا ڏنڊ پيو، ۽ مهراج گورڌنداس کي پنج سال جيل جي سزا ملي. سنڌ ۾ سياسي ڏوهن ۾ سزائن ڪاٽڻ جو اهو پهريون دفعو هو. 30- جون 1912ع تي آزاد ٿيو. شري ويرومل صوفي منش ماڻهو هو. سن 1917ع ۾، حيدرآباد ۾، صوفي سميلن ڪانفرنس ڪٺي ٿي هئي، تنهن جو کيس صدر چونڊيو ويو هو. سکر ۾ "سرو سڀا منڊل"، مسٽر اڌارام مير چنداڻيءَ جي ڪوشش سان برپا ٿيو: مهاشيه ويرومل کي ان جو پهريون صدر چونڊيو ويو.[1]. انهن ڏينهن ۾ سندس اهڙو اثر هو جو جڏهن "تلڪ سوراج فند" لاءِ اپيل ڪيائين، ته سکر جي شهر مان پنجن ڏينهن ۾ پنجٽيهه هزار روپيا ڪٺا ٿي ويا. سکر ان وقت راڄنيتي هلچل جو مکيه مرڪز هوندو هو. ٽڪريءَ تي، ليوڪس پارڪ واريءَ جاءِ تي، پبلڪ مينٽنگون ٿينديون هيون، جن ۾ هزارين ماڻهو شرڪت ڪندا هئا. صوبه سنڌ ڪانگريس ڪاميٽيءَ جو دفتر انهن ڏينهن ۾ سکر ۾ هوندو هو. شري ويرومل ان جو صدر هوندو هو. 1916ع ۾ مهاتما گانڌي سکر آيو، ته مهاشيه ويرومل جي ڪوشش سان سندس وڏو پروگرام رٿيو ويو هيو هو. لوڪمانيه تلڪ سکر ۾ آيو، ته سندس وڏي آجيان ڪئي ويئي. ان کانپوءِ ڀائي هيمنداس جي ٽڪاڻي تي "تلڪ هال" نالو رکيو ويو. 1922ع ۾، مٽيءَ مٽڪ واري ڪيس ۾، مهاشيه ويرومل کي ٻه سال سزا ملي. اتان آزاد ٿيڻ تي سکر واسين سندس نهايت وڏي آجيان ڪئي. سکر ضلعي ۾، 1930ع ۾، فرقيوار فساد ٿيا ۽ ٻوڏون ٿيون. ان وقت هن سهائتا- ڪاميٽيءَ جو چيئرمين ٿي، 88 هزار رپيا ڪٺا ڪري ضلعي ۾ ورهايا. شري ويرومل سکر ميونسپالٽيءَ جو ڪيترن سالن تائين مکيه ميمبر رهندو آيو. ان جي جدا جدا ڪاميٽين جو چيئرمين به رهيو. سدائين پهرئين تڪ مان چونڊبو ايندو هو، ۽ کيس اڪثري "ميمبر ميڪر" ڪري سڏيو ويندو هو.[1]. 1931ع ۾ جڏهن آل انڊيا ڪانگريس جو اجلاس ڪراچيءَ ۾ گڏ ٿيو، ته ان وقت هن سنڌ جي بمبئي پرڳڻي کان جدائيءَ خلاف ڪانگريس ليڊرن سان بحث ڪيو. جڏهن الهه آباد ۾ آل پارٽيز ڪانفرنس ڪٺي ٿي، ته ان ۾ مهاشيه ويرومل سنڌ جي جي جدائيءَ جي سخت مخالفت ڪئي. ان کانپوءِ هن ڪانفريس کان جدا ٿي، سنڌ ۾ "هندو مهاسڀا" قائم ڪئي، جنهن جو ورهين جا ورهيه هو صوبائي پريزيڊنٽ رهندو آيو. سکر ۾ هندو- مسلم فساد ٿيا، ۽ جنهن وقت سڀ ڌريون جوش ۾ هيون، هن صاحب جو دماغ توازن ۾ هو. سندس ڪوشش سان مسلم ليگ ۽ هندن جي ٻنهي پارٽين جي وچ ۾ ٺاهه ٿيو ۽ مير بنده علي خان جي هٿ هيٺ وزارت ٺهي. جڏهن ملڪ جو ورهاڱو ٿيو ته سڀ هندو لڏپلاڻ ۾ لڳي ويا. ڪانگريس جا مکيه ڪارڪن ملڪ ڇڏي ويا، پر ھن سنڌ ۾ رھڻ کي ترجيح ڏني.[1].
موت سنواريو
1941ع ۾ کيس اڌرنگ جي بيماريءَ جي چپيٽ آئي، پر وري چاڪ ٿي ويو. 16 جولاءِ 1956ع تي، شام جو، شڪارپور ۾، پنهنجي فرزند مسٽر رامچند جي ڪوهنور پريس مٿان جڳهه ۾، ٻياسي ورهين جي ڄمار ۾ وفات ڪيائين. سندس پٽ رامچند شڪارپور ۾ رھيو.[1].