وڪيپيڊيا

مشعال خان جو قتل

مشعال خان ( انگريزي ٻولي: Lynching of Mashal Khan ) عبدالولي خان يونيورسٽي مردان جو هڪ شاگرد هو، جنهن کي 13 اپريل 2017 تي يونيورسٽي جي احاطي ۾ هڪ مشتعل هجوم پاران ، آن لائين توهين آميز مواد پوسٽ ڪرڻ جي الزام ۾ قتل ڪيو ويو. [1] [2] جاچ کانپوءِ، انسپيڪٽر جنرل پوليس چيو ته ”اسان کي ڪو به ٺوس ثبوت نه مليو جنهن تحت مشعال، عبدالله يا زبير جي خلاف [توهين رسالت] جي جاچ يا قانوني ڪارروائي شروع ڪري سگهجي. [3] مشعال جي دوست عبدالله پوليس کي لکت ۾ ٻڌايو ته مشعال ۽ عبدالله ٻئي مسلمان هئا، پر يونيورسٽي جي بدانتظامي جي خلاف ڀرپور مذمت ڪري رهيا هئا ۽ ان خلاف اڳ به احتجاج ڪري چڪا هئا. تنهن ڪري سزا ملي.

مشعال خان جو قتل
جڳهه مردان, خيبر مختونخواه, Pakistan
تاريخ اپريل 13, 2017؛ 7 سال اَڳُ (2017-04-13)

مشعال خان جي موت کان پوء، گهٽ ۾ گهٽ 61 شڪي ماڻهن جي سڃاڻپ ڪئي وئي. 61 شڪي ماڻهن مان 57 کي گرفتار ڪيو ويو ۽ گرفتار ڪيل سڀني ڏوهارين کي 7 فيبروري 2018 تي سزا ڏني وئي. هڪ جوابدار کي موت جي سزا، پنجن کي عمر قيد ۽ 25 کي 4 سال قيد جي سزا ٻڌائي وئي. ڪيس ۾ 26 جوابدارن کي ثبوت نه هجڻ سبب بري ڪيو ويو. 4 جوابدار فرار ٿي ويا، جن بعد ۾ پنهنجي پاڻ کي جون 2018ع ۾ پوليس حوالي ڪيو. [4] [5] 21 مارچ 2019 تي دهشتگردي واري عدالت (اي ٽي سي) مشعال خان ڪيس ۾ وڌيڪ ٻن جوابدارن کي عمر قيد جي سزا ٻڌائي هئي. [6] [7] 21 مارچ 2019ع تي ميڊيا سان ڳالهائيندي مشعال خان جي والد دعويٰ ڪئي ته هو دهشتگردي ٽوڙ عدالت (اي ٽي سي) جي فيصلي مان مطمئن آهي. [4]

بابت

سنواريو

مشعال خان پنهنجي ڪاليج انسٽيٽيوٽ آف ڪمپيوٽر اينڊ مئنيجمينٽ سائنسز ۾ هڪ اسڪالرشپ تي مڪمل ڪيو ۽ سٺا مارڪ حاصل ڪيا. [8]

ان کان پوءِ هن کي روس جي هڪ يونيورسٽي ۾ پڙهڻ لاءِ اسڪالرشپ ملي [9] جتي هن هڪ سال انجنيئرنگ پڙهيو. ان کان پوءِ خاندان جي محدود مالي وسيلن جي ڪري هو پڙهائي مڪمل ڪرڻ کان سواءِ ئي پاڪستان موٽي آيو [9] . [10] پاڪستان واپسيءَ تي هن عبدالولي خان يونيورسٽي مردان ۾ صحافت جي شعبي ۾ داخلا ورتي [9] ۽ ماس ميڊيا ۽ جرنلزم ۾ ماسٽرس ڪرڻ جي منصوبابندي ڪري رهيو هو ۽ سول سروسز جي امتحانن جي به تياري ڪري رهيو هو. [8]

سندس والد ڊان کي ٻڌايو ”مشعال پنهنجي پڙهائيءَ جي حساب سان ڏاڍو هوشيار نوجوان هيو ۽ روزانو 15 ڪلاڪ پڙهندو هو. هو سمجهندو هو ته تعليم پوري زندگي لاءِ ضروري آهي ۽ پنهنجي ڀائرن ۽ ڀينرن کي به پڙهائڻ لاءِ همٿائيندو هو. سندس پيءُ وڌيڪ چيو ته مشعال هڪ ”پرامن، شريف ماڻهو هو. “ [10] ۽ اهو ته هن پشتو ۾ پڻ شاعري ڪئي. [9] مشعال کي هڪ ڀاءُ ۽ ٻه ڀينر هئا [9] ۽ قتل ٿيڻ وقت سندس عمر 23 سال هئي. [11] [12] جيو نيوز مطابق سندس استاد ٻڌايو. ”مشال [13] انسان دوست هو، هو [14] تصوف ۽ سوشلزم ۾ هوشيار ۽ جستجو رکندڙ نوجوان هو. هميشه ملڪ جي سياسي نظام جي شڪايت ڪندو رهيو، پر مون کيس [15] مذهب جي خلاف ڪا به تڪراري ڳالهه ڪندي نه ٻڌو.

واقعو

سنواريو

پس منظر

سنواريو
قومي سياست ۽ توهين مذهب

مارچ 2017 ۾، پاڪستان جي وزيراعظم نواز شريف سوشل ميڊيا تي پوسٽ ڪيل توهين آميز مواد جي خلاف ڪريڪ ڊائون جي حمايت ڪئي ۽ توهين رسالت کي ”ناقابل معافي جرم“ قرار ڏنو. [16] [17]

مشعال خان پاران اي ڊبليو ڪي يونيورسٽي جي منتظمين تي تنقيد

قتل ٿيڻ کان اڳ مشعال خان عبدالولي خان يونيورسٽي تي تنقيد ڪئي هئي پر سندس ڪنهن به تبصري ۾ مذهب جو ذڪر نه هو ۽ نه ئي توهين رسالت جو ذڪر هو. هن انڪشاف ڪيو ته وائيس چانسلر ڪڏهن به يونيورسٽي ۾ نه آيو ۽ شاگرد غير يقيني صورتحال ۾ پڙهن تي مجبور آهن ته کين اهي ڊگريون ملنديون يا نه جن لاءِ هو پڙهي رهيا آهن. هن استادن تي تنقيد ڪندي مٿن بيوروڪريسي جا الزام هنيا ۽ چيو ته هڪ فيڪلٽي ميمبر ڪيترن ئي ذميوارين جو انچارج آهي. هن جي مطابق، "هتي موجوده اداري ۾ ۾ هرڪو چور آهي." يونيورسٽي پاران شاگردن جا بقايا رقم واپس ڏيڻ واري طريقي تي پڻ تنقيد ڪئي وئي ڇاڪاڻ ته يونيورسٽي شاگردن کان 25,000 رپيا وصول ڪيا، جڏهن ته ٻين يونيورسٽين صرف رپيا گڏ ڪيا. 5,000. [18]

ميڙ ۽ قتل

سنواريو
فائل:April 13, 2017, Assistant Registrar, Abdul Wali Khan University Mardan.jpg
13 اپريل جو اعلان، جيئن عبدالولي خان يونيورسٽي مردان [19] پاران پنهنجي اپريل 2017 جي آن لائن بورڊ تي شايع ڪيو ويو آهي. [20] اعلان بعد ۾ تبديل ڪيو ويو ۽ 14 اپريل تي ٻيهر شايع ڪيو ويو، ڳاڙهي "WITHDRAWN" اسٽيمپ سان، ويب پيج بعد ۾ 25 اپريل تي ختم ڪيو ويو.

13 اپريل 2017 تي، اسسٽنٽ رجسٽرار آن لائن بورڊ تي هڪ سرڪاري نوٽيس پوسٽ ڪيو جنهن ۾ اعلان ڪيو ويو ته ٽن شاگردن کان توهين آميز سرگرمين جي جاچ هيٺ هئي، ۽ انهن کي معطل ڪيو ويو آهي: [19]

مون کي اها اختيارين پاران اطلاع ڏيڻ لاءِ چيو ويو آهي ته هيٺين انڪوائري ڪميٽي کي ٺاهڻ جو فيصلو ڪيو ويو آهي ته جيئن صحافت جي شعبي جي شاگردن، جن ۾ مسٽر عبداللہ، مسٽر مشعال، ۽ مسٽر زبير شامل آهن، جي طرفان ٿيندڙ توهين آميز سرگرمين جي جانچ ڪري سگهجي. ان کان علاوه، مذڪوره شاگردن کي فوري طور تي معطل ڪيو وڃي ٿو ۽ انهن جي يونيورسٽي جي حاضري (سڀني ڪيئنپس) ۾ داخل ٿيڻ تي پابندي لڳائي وئي آهي، جيستائين ٻي حڪم نه ٿين.

— اپريل 2017، اسسٽنٽ رجسٽرار، عبدالولي خان يونيورسٽي مردان 13

شاگردن جو هڪ وڏو جٿو هڪ ميڙ ۾ شامل ٿيو، انهن شاگردن تي الزام لڳايو ته اهي فيس بڪ پيج هلائي رهيا آهن جتي مشال مبينه طور تي توهين آميز مواد شايع ڪري رهيو هو. [19] مشال کي عبدالولي خان يونيورسٽي مردان جي احاطي اندر قتل ڪيو ويو جتي هو ماس ڪميونيڪيشن جو شاگرد هو. [21] [22] [23] [24] مشعال خان جي قتل کي موبائل فون ذريعي ڦهلايو ويو ۽ سوشل ميڊيا تي شيئر ڪيو ويو. [25] جڏهن مشعال خان کي قتل ڪيو ويو ته يونيورسٽي جي احاطي ۾ گهٽ ۾ گهٽ 25 پوليس اهلڪار موجود هئا. [26]

هو يونيورسٽيءَ جي هاسٽل ۾ موجود هو [21] ته شاگردن جي هڪ ٽولي کيس ننگو ڪري بيحد ماريو ۽ پوءِ گوليون هنيون. هو زخمن جا سور نه سهندي فوت ٿي ويو. [21] [27] لنچنگ واري وڊيو فوٽيج ۾ ڏيکاريو ويو ته مشعال فرش تي ليٽيل هو؛ هن جي جسم تي سخت تشدد جا نشان هئا ۽ هو چُري به ڪون پئي سگهيو. هجوم کي ڏٺو ويو ته هن جي بي جان جسم کي لتن ۽ ڪاٺ جي تختن سان ماري رهيا هئا. کيس عمارت جي ٻي منزل تان به اڇلايو ويو. [21] بعد ۾ ڪيتريون ئي وڊيوز سامهون آيون، جن ۾ کيس زنده ڏيکاريو ويو ۽ هجوم بي رحميءَ سان مٿس حملو ڪري رهيو هو. پوليس جي ڊپٽي انسپيڪٽر جنرل چيو ته ميڙ مشعال خان جي لاش کي مارڻ کانپوءِ ساڙڻ چاهي ٿي. [21] [28] [29]

ٻڌايو پيو وڃي ته شاگرد تنظيم جا ڪجهه اڳواڻ ان ٽولي جو حصو هئا جن مشعال خان تي حملو ڪيو. [30] هڪ سينيئر پوليس آفيسر جو چوڻ هو ته ”سوين ماڻهو ملوث هئا ۽ مشعال خان کي سخت تشدد جو نشانو بنايو ويو، کيس گولين سان ماريو ويو، لٺين ۽ سرن سان ماريو ويو. [16]

واقعي جي جاءِ تي موجود هڪ اکين ڏٺي شاهدن جو چوڻ آهي ته مشعال خان تي حملو ان ڪري ڪيو ويو ڇاڪاڻ ته هو فيس بوڪ تي احمدين جي مذهب کي پروموٽ ڪري رهيو هو. رپورٽن جو چوڻ آهي ته هڪ يونيورسٽي جو منتظم ۽ يونيورسٽي جي شاگردن جي تنظيم جا ڪيترائي اڳواڻ حملي ڪندڙ ميڙ جو حصو هئا. [21] [31] يونيورسٽي ۾ هڪ نامعلوم آفيسر چيو ته "مشعال کي ٻين شاگردن پاران سندس لبرل ۽ سيڪيولر خيالن جي ڪري ناپسند ڪيو ويندو هو." [16] اهلڪار واقعي واري هنڌ موجود هئا، پر اهي صورتحال تي ضابطو آڻڻ ۾ ناڪام رهيا. [21] هن جي قتل کان پوءِ يونيورسٽي ڪيمپس بند ڪيو ويو ۽ وڳوڙ کان بچڻ لاءِ ان هاسٽل کي خالي ڪيو ويو. [21]

مشال خان جي جنازي نماز

سنواريو

ٻئي ڏينهن (14 اپريل) مشعال خان جي جنازي جي اڳواڻي سندس والد مقامي شاعر ڪئي. گھڻا پاڙيسري جنازي کان پري رھيا، ڇو ته اڳ ۾ ئي ھڪڙي مقامي ماڻهون طرفان ڌمڪيون ڏنيون ويون ته ڪير به شرڪت نه ڪري جنهن ڪري ماڻهون مذهبي حملن جي ڪري خوفزده ٿي ويا. [32] ڪجھ بزرگ ان جي باوجود شامل ٿيا، پاڙيسرين کي سڏڻ لاء مدد گهري وئي ۽ ڪجھ درجن ماڻھو آخرڪار جنازي ۾ شامل ٿيا. [32] ايندڙ ڏينهن ۾، جيئن معلومات ۽ عوامي حمايت سامهون آئي، پاڙيسرين مشعال جي حفاظت نه ڪرڻ تي افسوس جو اظهار ڪيو ۽ نه ئي جنازي واري ڏينهن مشعال جي وڌيڪ مدد ڪئي. [33]

جاچ ۽ گرفتاريون

سنواريو

مشعال خان جي موت کان پوء، گهٽ ۾ گهٽ 61 ماڻهن کي گرفتار ڪيا ويا. [4]

ابتدائي تحقيق

سنواريو

پوليس جي جاچ موجب مشال خان ڪا به توهين جي ڪارروائي نه ڪئي ڪئي. انسپيڪٽر جنرل پوليس جو چوڻ هو ته ”اسان کي ڪو به ٺوس ثبوت نه مليو آهي جنهن تحت مشعال، عبدالله يا زبير خلاف جاچ يا قانوني ڪارروائي ڪئي وڃي“. [3]

عبدالله موجب، AWK يونيورسٽي جي انتظاميا کيس ماس ڪميونيڪيشن جي چيئرمين جي آفيس ۾ طلب ڪيو، جتي هنن مشعال تي توهين رسالت جو الزام هڻڻ لاءِ دٻاءُ وڌو. [3] جڏهن عبدالله انڪار ڪيو ته ”نه مشال ۽ نه مون ڪا توهين ڪئي آهي“، انتظاميا آن لائن نوٽيفڪيشن جاري ڪيو، پوءِ عبدالله کي مارڻ ۽ مشعال کي لنچ ڪري سزا ڏيڻ لاءِ چيو ويو. [3]

پوليس پاران گڏ ڪيل مکيه جوابدارن مان هڪ وجاهت الله جي شاهدي موجب 15 کان 20 ماڻهو چيئرمين جي آفيس ۾ موجود هئا ته ٽن شاگردن جي تڪراري خيالن تي بحث ڪيو ويو، جڏهن مشعال جي ڪلاسميٽ ساٿي شاگرد مدثر بشير کي يونيورسٽي نمائندي طرفان سڏيو ويو. [34] ليڪچرار ضياءُ الله همدرد، پير اسفند يار، ڪلارڪ انيس، سعيد ۽ ادريس ۽ سپرنٽينڊنٽ ارشد به پيش ٿيا. ڪلاس جي سي آر مدثر بشير کيس مبينه توهين رسالت جو شاهد بڻجڻ لاءِ چيو، جڏهن ته ڪلرڪ ادريس اي ڊبليو ڪي يونيورسٽي ۾ ڪميونسٽ هجڻ جي مخالفت ڪئي. [34] انڪوائري ڪميٽي ٺاهڻ جي تجويز جي ڪلارڪ ادريس ۽ ڪلاس ليڊر بشير پاران مخالفت ڪئي وئي، جڏهن ته سڪيورٽي انچارج بلال بخش معاملي کي جلد حل ڪرڻ جي خواهش جو اظهار ڪيو، شاگرد کي مارڻ جو به اظهار ڪيو ويو. [34] وڳوڙي مشعال جي هاسٽل ڏانهن وڌيا، ٻين شاگردن کي شامل ٿيڻ لاءِ سڏيو ويو ۽ مهم کي هڪ موب ميڙ ۾ تبديل ڪيو. [3]

گرفتاريون

سنواريو

21 اپريل تي AWKUM جي سپرنٽينڊنٽ ۽ آفيس جي اسسٽنٽ کي جڊيشل رمانڊ تي جيل موڪليو ويو. [35] ڪجهه جوابدارن کي دهشتگردي واري عدالت (اي ٽي سي) ڏانهن اماڻيو ويو. [35] بلال بخش، جيڪو يونيورسٽي ۾ ڪمپيوٽر آپريٽر آهي، تي الزام لڳايو ويو هو ته هو نعرا هڻي رهيو ويو ۽ مشعال خان جي چوڌاري ميڙ ٺاهي کيس ان قتل ڪيو. [36] ٻئي جوابدار کي اي ٽي سي حوالي ڪيو ويو. [37] 25 اپريل تي ٻين ٻن جوابدارن کي اي ٽي سي حوالي ڪيو ويو. [38]

اهو ٻڌايو ويو ته يونيورسٽي جي انتظاميه، 13 اپريل 2017 جي هڪ نوٽيفڪيشن ذريعي، مشعال خان کي يونيورسٽي مان ڪڍي ڇڏيو ۽ مشعال خان کي "توهين آميز سرگرمي" جي الزام ۾ جاچ ڪرڻ جو فيصلو ڪيو. يونيورسٽي جي هڪ پرووسٽ چيو ته نوٽيفڪيشن مشعال جي وفات کانپوءِ جاري ڪيو ويو. [39]

جي آءِ ٽي رپورٽ

سنواريو

سپريم ڪورٽ آف پاڪستان پاران لنچنگ جي جواب ۾ جوڙيل 13 رڪني گڏيل جاچ ٽيم (جي آءِ ٽي) پنهنجي حتمي رپورٽ 3 جون 2017ع تي ڏني. رپورٽ ۾ مشال کي توهين رسالت جي سمورن الزامن کان بري ڪيو ويو ۽ سندس لنچ ڪرڻ کي شاگرد تنظيم ۽ يونيورسٽي انتظاميا جي ڪجهه شرپسند عنصرن پاران ڪيل اڳواٽ قتل قرار ڏنو ويو. رپورٽ ۾ مشعال جي ٻن دوستن عبدالله ۽ زبير کي به توهين رسالت کان بري ڪيو ويو، جڏهن ته واقعي تي مردان پوليس جي جوابي ڪارروائي تي به سوال اٿاريا ويا. [40] [41] [42]

رپورٽ موجب لنچنگ جي ٻن مکيه جوابدارن ۾ پشتون اسٽوڊنٽس فيڊريشن جو صدر صابر ميئر ۽ يونيورسٽي جي ملازم يونين جو صدر اجمل خان شامل آهن. اجمل اعتراف ڪيو ته لنچنگ کان هڪ مهينو اڳ، صابر، يونيورسٽي جي ملازم اسد ڪٽلانگ سان گڏ سندس آفيس ۾ آيو ۽ کيس چيو ته کين ”مشال مان جان ڇڏائڻو پوندو“ ڇاڪاڻ ته هو ”پارٽي لاءِ خطرو“ آهي. پارٽيءَ کي کاٻي ڌر جي سياسي پارٽي، عوامي نيشنل پارٽي سمجهيو وڃي ٿو، جيڪو اسٽوڊنٽ فيڊريشن صابر سنڀاليندو هيو). ان کان پوءِ ٽنهي گڏجي مشعال جي قتل جو منصوبو جوڙيو. [40]

رپورٽ ۾ چيو ويو آهي ته مشعال جي قتل جو بنيادي سبب يونيورسٽي جي انتظاميه تي مسلسل تنقيد هئي. هن جي لنچنگ کان هڪ مهينو اڳ، هن هڪ علائقائي نيوز چينل AVT خيبر کي هڪ ٽيليويزن انٽرويو ڏنو، جنهن ۾ هن الزام لڳايو ته يونيورسٽي جي هاسٽل ۾ غير قانوني ۽ مجرمانه سرگرميون جاري آهن ۽ يونيورسٽي ۾ شاگردياڻين جو پڻ استحصال ڪيو ويو آهي. [41]

وڌيڪ اهو به معلوم ٿيو ته يونيورسٽي ۾ انتظاميا جا سنگين مسئلا هئا، جتي اعليٰ عهدن تي سياسي وابستگي سبب ڏوهاري پس منظر وارن ماڻهن کي ڀرتي ڪيو ويو هو. رپورٽ ۾ تجويز ڏني وئي آهي ته رجسٽرار شير عالم، ڊائريڪٽر ايڊمنسٽريشن پير اسفند يار، چيف سيڪيورٽي آفيسر عنايت الله آفريدي، پرووسٽ فياض علي شاهه، چيف پراڪٽر پروفيسر ادريس، ڊائريڪٽر اسپورٽس پروفيسر فاروق ۽ اسسٽنٽ رجسٽرار همايون خلاف سخت ڊپارٽمينٽل ايڪشن ورتو وڃي. [40]

ان جي نتيجي ۾، رپورٽ، جيڪا سپريم ڪورٽ ۽ دهشتگردي واري عدالت (ATC) جي دائري ۾ اچي ٿي، ڏوهن ۾ ملوث يونيورسٽي جي ملازمن ۽ شاگردن کي سخت سزا ڏيڻ جي تجويز ڏني وئي آهي. [40]

دهشتگردي ٽوڙ عدالت جي ڪارروائي

سنواريو

7 فيبروري 2018ع تي دهشتگردي ٽوڙ عدالت اهم جوابدار عمران علي کي موت جي سزا ٻڌائي هئي. عمران علي اعتراف ڪيو ته هُن مشعال خان کي گوليون هنيون هيون. ٻين 5 جوابدارن بلال بخش، فضل رازق، مجيب الله، اشفاق خان ۽ مدثر بشير کي عمر قيد جي سزا ٻڌائي وئي. 25 ٻين جوابدارن کي چار سال قيد جي سزا ٻڌائي وئي. [5] 4 ٻيا جوابدار فرار ٿي ويا جن بعد ۾ جون 2018 ۾ پنهنجي پاڻ کي پوليس حوالي ڪيو. انهن جي ٽرائل 21 مارچ 2019 تي ٿي. مشال خان قتل ڪيس ۾ ٻن جوابدارن عارف خان ۽ اسد خان کي عمر قيد جي سزا ٻڌائي وئي. [6] [7] جڏهن ته ٻن جوابدارن صابر مايار ۽ اظهر الله کي ثبوت نه ملڻ تي بري ڪيو ويو. [43] مشال خان جي والد دهشتگردي ٽوڙ عدالت جي فيصلي تي اطمينان جو اظهار ڪيو. بهرحال، هن دعويٰ ڪئي ته هو ٻن جوابدارن جي بريت کي چئلينج ڪندو. [4]

رد عمل

سنواريو

حڪومت

سنواريو
  • وزيراعظم نوازشريف مشعال خان جي لنچنگ جي مذمت ڪندي چيو ته مان مردان جي ولي خان يونيورسٽي ۾ نوجوان شاگرد مشعال خان جي قتل جي نتيجي ۾ تحريڪ انصاف جي ان بي حسي تي حيران ۽ پريشان آهيان. هن جرم جي مذمت ڪرڻ ۽ سماج ۾ رواداري ۽ قانون جي حڪمراني کي فروغ ڏيڻ لاءِ متحد ٿيڻ گهرجي. [44] هن هدايت ڪئي ته جوابدارن کي گرفتار ڪري انهن خلاف ڪارروائي ڪئي وڃي. [44] [45]
  • پاڪستان جي قومي اسيمبلي جي ميمبرن عمران خان جي قتل جي مذمت لاءِ متفقه ٺهراءُ پاس ڪيو. [46]
  • سينيٽ آف پاڪستان جي ميمبرن قتل جي مذمت ڪندي توهين رسالت جي قانون ۾ ترميم جي تجويز ڏني ته جيئن ٻين تي توهين رسالت جا ڪوڙا الزام لڳائيندڙن کي سزا ملي سگهي. [47]
  • بلوچستان جي صوبائي اسيمبلي جي ميمبرن عمران خان جي قتل جي مذمت ڪئي. [48]
  • خيبرپختونخواهه جي وڏي وزير پرويز خٽڪ چيو آهي ته مشعال خان صاحب توهين رسالت جو ڪو به ثبوت نه مليو آهي. [49]
  • هڪ سينيئر پوليس آفيسر، جيڪو پنهنجو نالو ظاهر نه ڪرڻ تي چيو ته ”پوليس، پراسيڪيوشن سروس ۽ عدليه جا ڪيترائي ميمبر حملي آورن سان همدردي رکن ٿا ۽ هن کي ڪنهن به ڏوهه جي فيصلي جي اميد نه هئي“ ۽ وڌيڪ چيو ته ”منهنجي فورس ۾ سوين همدرد آهن ۽ جيڪڏهن مان ڪيس ۾ گهڻي دلچسپي وٺندس ته شايد مون کي به ماريو وڃي“. [50]

فرد

سنواريو
22-24 جولاءِ لنڊن ۾ بين الاقوامي ڪانفرنس ۾ پرويز هود ڀائي، پاڪستاني ائٽمي فزڪس، رياضي دان ۽ سرگرم ڪارڪن جو يڪجهتي جو پيغام. هود ڀائي مشعال خان جي ڳالهه ڪري ٿو، جنهن کي سندس يونيورسٽي ۾ هڪ هجوم پاران توهين رسالت جي الزام ۾ قتل ڪيو ويو هو.
  • عمران خان به مذمت جو اظهار ڪندي چيو ته جهنگ جو قانون غالب نٿو ٿي سگهي. [51] [52] ۽ ”جيتوڻيڪ مشاعل خان تي توهين رسالت جو الزام هو ته به کيس دفاع جو حق ڏنو وڃي ها“ [53] هن چيو ته ”مان مشعال خان جي والدين کي يقين ڏيارڻ چاهيان ٿو ته مان سندس قتل جو انصاف ضرور ڪندس، جيڪڏهن جوابدار پي ٽي آءِ جا هجن ته به کين سزا ڏني ويندي." [54]
  • ملالا يوسفزئي مشعال جي قتل جي مذمت ڪندي چيو آهي ته ”اسان پنهنجا قدر وساري ويٺا آهيون، اسان حقيقي اسلام جي نمائندگي نه ڪري رهيا آهيون، ڪو به توهان جي ملڪ يا مذهب جي نالي کي بدنام نه ڪري رهيو آهي، اسان پاڻ پنهنجي ملڪ ۽ مذهب جو نالو بدنام ڪري رهيا آهيون. جيڪڏهن اسان هڪ ٻئي کي اهڙيءَ طرح ماريندا رهياسين ته پوءِ ڪو به محفوظ نه رهي سگهندو“ [55] [56]
  • شيخ صالح الطالب جيڪو واقعي جي وقت پاڪستان ۾ موجود هو، چيو ته ”جڏهن ڪنهن تي توهين رسالت جو الزام لڳائڻ جي ڳالهه اچي ٿي ته اتي ٻه قسم جا ماڻهو هوندا آهن، اهي جيڪي اڻ پڙهيل هوندا آهن ۽ اهي جيڪي اسلام کي ذاتي فائدن لاءِ [57] استعمال ڪندا آهن.
  • عوامي نيشنل پارٽي (اي اين پي) جي صدر اسفند يار ولي خان چيو آهي ته ڪو به مجرم چاهي اهو ڪير به هجي، کيس سزا کان بچڻ گهرجي. منهنجي پٽ کي به ڦاهي ڏيو جيڪڏهن هو مشعال جي قتل ۾ ملوث آهي. [58]
  • پاڙيسري. مشال خان جي اباڻي ڳوٺ زيده جا رهواسي مشعال خان جي قبر تي گڏ ٿيا ۽ مقتول ۽ سندس گهروارن کان ڏک ۾ ساڻن گڏ نه بيهڻ تي معافي گهري. ڳوٺاڻن اعتراف ڪيو ته هنن شروعاتي طور تي خاندان سان گڏ نه بيهڻ ڪري غلطي ڪئي. بعد ۾ ماڻهن شاگرد جي قبر تي گلن جي چادر چاڙهي ۽ فاتحه خواني ڪئي. هنن شاگردياڻي جي وارثن کي قاتلن ۽ ساٿين کي سزا ڏئي انصاف فراهم ڪرڻ لاءِ احتجاجي مظاهرو پڻ ڪيو. [33]

عوامي

سنواريو

مشعال خان جي قتل کانپوءِ پاڪستان جي مختلف علائقن ۾ مشعال جي قتل خلاف احتجاجي مظاهرا ڪيا ويا. [59] صوابي ۾ مشعال جي ڳوٺ ۾ ماڻهن جو وڏو انگ روڊن تي نڪري آيا. DAWN ٻڌايو ته ”شايد اهو پهريون ڀيرو هو جو عورتن جي وڏي انگ علائقي ۾ ماتمي جلوس ۾ شرڪت ڪئي. [60] ترقي پسند شاگردن ۽ نوجوانن ان وحشياڻي قتل خلاف سڄي ملڪ جي ڪيترن ئي شهرن ۾ احتجاجي مظاهرا ۽ جلسا منعقد ڪيا. [61] ان سڄي ملڪ اندر احتجاج ۽ سڄي دنيا ۾ يڪجهتي جي مهم ۾ مطالبو ڪيو ويو ته پاڪستاني رياست تي دٻاءُ وڌو وڃي ته هو قاتلن خلاف ڪارروائي ڪري. انهن احتجاجن جي ڪري ڪيترن ئي عالمن کي مشعال کي شهيد قرار ڏيڻو پيو، جنهن مان ظاهر ٿئي ٿو ته هن قتل تي عوامي ڪاوڙ جي شدت ڪيتري هئي. [62] مشعال خان جي قتل جي 40هين ڏينهن تي سندس ڳوٺ ۾ عوامي ميٽنگ ٿي جنهن ۾ شاگردن ۽ سياسي ڪارڪنن وڏي انگ ۾ شرڪت ڪئي ۽ مطالبو ڪيو ته مشعال جي قاتلن کي عبرتناڪ سزا ڏني وڃي. ان موقعي تي قائداعظم يونيورسٽي اسلام آباد، پشاور يونيورسٽي ۽ مالاڪنڊ يونيورسٽي جي شاگردن سميت مختلف سياسي پارٽين جي اڳواڻن خطاب ڪيو. آخر ۾ مشعال جي والد اقبال خان ميٽنگ کي خطاب ڪندي چيو ته اچو ته يونيورسٽين ۽ ٻين تعليمي ادارن کي پرامن بڻايون ته جيئن مستقبل ۾ ڪو به شاگرد منهنجي پٽ وانگر وڳوڙين جي حملن جو شڪار نه ٿئي. [63]

حوالو

سنواريو
  1. ↑ "Pakistan 'blasphemy killing': murdered student 'devoted to Islam'". euronews. 14 April 2017. http://www.euronews.com/2017/04/14/pakistan-blasphemy-killing-murdered-student-devoted-to-islam. 
  2. ↑ "Pakistan journalism student latest victim of blasphemy vigilantes" (en ۾). DW.COM. http://www.dw.com/en/pakistan-journalism-student-latest-victim-of-blasphemy-vigilantes/a-38433834. 
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 Bangash, Anwar, IG says no evidence against Mashal, his friends 
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "Mashal Khan father satisfied with ATC verdict in lynching case". ARY News.  حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; name "wiki12" defined multiple times with different content
  5. ↑ 5.0 5.1 "Mashal Khan case: Shooter Imran Ali sentenced to death, 5 given life imprisonment". Dawn News.  حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; name "wiki13" defined multiple times with different content
  6. ↑ 6.0 6.1 "Pakistan convicts two over Mashal Khan blasphemy lynching case". Al Jazeera.  حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; name "wiki14" defined multiple times with different content
  7. ↑ 7.0 7.1 "Pakistan court award life sentence to two in Mashal Khan lynching case". Times of India.  حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; name "wiki15" defined multiple times with different content
  8. ↑ 8.0 8.1 Shah, Hurmat Ali (18 April 2017). "Only memories are left of Mashal, the idealist who always wanted to learn more" (en ۾). DAWN.COM. https://www.dawn.com/news/1327566/only-memories-are-left-of-mashal-the-idealist-who-always-wanted-to-learn-more. 
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 "Mardan lynching: Mashal's father wants killers tried in army court - The Express Tribune". The Express Tribune. 17 April 2017. https://tribune.com.pk/story/1385477/mardan-lynching-mashals-father-wants-killers-tried-army-court/. 
  10. ↑ 10.0 10.1 "'There is a Mashal in every home': Father of Mardan student calls for unity, tolerance" (en ۾). DAWN.COM. 16 April 2017. https://www.dawn.com/news/1327346. 
  11. ↑ Shah, Sadia Qasim (15 April 2017). "Of indifference and empathy" (en ۾). DAWN.COM. https://www.dawn.com/news/1327118/of-indifference-and-empathy. 
  12. ↑ "Mobsters lynch Mardan student over 'blasphemy'" (en ۾). dailytimes.com.pk. http://dailytimes.com.pk/pakistan/14-Apr-17/mobsters-lynch-mardan-student-over-blasphemy. 
  13. ↑ "Teacher says Mashal was not given chance to prove his innocence". www.geo.tv. https://www.geo.tv/latest/138460-Teacher-resigns-apologises-to-nation-for-failure-to-save-Mashal. 
  14. ↑ "'University admin responsible for lynching,' says Mashal Khan's teacher". The Nation. http://nation.com.pk/national/18-Apr-2017/university-admin-responsible-for-lynching-says-mashal-khan-s-teacher. 
  15. ↑ Metro.co.uk, Jimmy Nsubuga for (13 April 2017). "Students 'beat fellow pupil to death after accusing him of blasphemy'". Metro. http://metro.co.uk/2017/04/13/students-beat-fellow-pupil-to-death-after-accusing-him-of-blasphemy-6574197/. 
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 "Pakistan student killed over 'blasphemy' on university campus". BBC News. 13 April 2017. https://www.bbc.com/news/world-asia-39593302. 
  17. ↑ "Pakistani student accused of blasphemy beaten to death on campus". Reuters. 13 April 2017. https://www.reuters.com/article/us-pakistan-blasphemy-idUSKBN17F1ZL. 
  18. ↑ "Mashal Khan Revealed Shocking Details About His University In An Interview Before His Death!". https://www.parhlo.com/mashal-khan-interview/. 
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 Mackey, Robert, Students at Pakistani university lynch classmate falsely accused of blasphemy  حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; name "Mackey0414" defined multiple times with different content
  20. ↑ "AWKUM News Archive for the Month of April 2017". 
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 21.3 21.4 21.5 21.6 21.7 Farhan, Reuters | Ali Akbar | Hassan (13 April 2017). "Mardan university student lynched by mob over alleged blasphemy: police" (en ۾). DAWN.COM. https://www.dawn.com/news/1326729/mardan-university-student-lynched-by-mob-over-alleged-blasphemy-police. 
  22. ↑ Correspondent, Sana Jamal (14 April 2017). "Pakistan university student beaten to death over alleged blasphemy". GulfNews. http://gulfnews.com/news/asia/pakistan/pakistan-university-student-beaten-to-death-over-alleged-blasphemy-1.2011396. 
  23. ↑ Kishore, Divya (14 April 2017). "Pakistani student beaten to death over blasphemous content on social media". International Business Times UK. http://www.ibtimes.co.uk/pakistani-student-beaten-death-over-blasphemous-content-social-media-1616988. 
  24. ↑ "Abdul Wali Khan professor: Student killed by Pakistani mob 'didn't understand the environment'". The Washington Times. http://www.washingtontimes.com/news/2017/apr/14/abdul-wali-khan-professor-student-killed-by-pakist/. 
  25. ↑ "Student lynched over "blasphemy"". euronews. 14 April 2017. http://www.euronews.com/2017/04/14/student-lynched-over-blasphemy. 
  26. ↑ Zaidi, Mubashir. "Pakistani student killed over alleged blasphemy" (en ۾). The Hindu. http://www.thehindu.com/news/international/pakistani-student-killed-over-alleged-blasphemy/article17992006.ece. 
  27. ↑ "Pakistan: Eight charged for journalism student's murder". www.aljazeera.com. http://www.aljazeera.com/news/2017/04/pakistan-charged-journalism-student-murder-170415104542323.html. 
  28. ↑ "Pakistan university closes after journalism student lynched for 'blasphemy'" (en ۾). www.hindustantimes.com/. 14 April 2017. http://www.hindustantimes.com/world-news/pak-university-closes-after-journalism-student-lynched-for-blasphemy/story-s5VyKbV1tF5lwCAFW8gBxL.html. 
  29. ↑ "Student murdered by mob over "blasphemy" at Pakistan university" (tr-TR ۾). TRT World. Archived from the original on 14 April 2017. https://web.archive.org/web/20170414204844/http://www.trtworld.com/asia/student-murdered-by-mob-over-blasphemy-at-pakistan-university-336109. Retrieved 26 September 2024. 
  30. ↑ "'Blasphemy': Journalism student killed in Pakistan for Facebook posts". http://english.alarabiya.net/en/media/digital/2017/04/13/-Blasphemy-Journalism-student-killed-in-Pakistan-for-Facebook-posts.html. 
  31. ↑ "Blasphemy in Pakistan: In Pakistan, journalism student lynched by screaming mob for 'blasphemy' - Times of India". The Times of India. 14 April 2017. http://timesofindia.indiatimes.com/world/pakistan/in-pakistan-journalism-student-lynched-by-screaming-mob-for-blasphemy/articleshow/58175291.cms. 
  32. ↑ 32.0 32.1 Yousafzai, Sherin, I attended Mashal Khan's funeral prayer, when others refused: Sherin Yousafzai 
  33. ↑ 33.0 33.1 Khan, Muqaddam (21 April 2017). "Neighbours apologise to Mashal's family for indifference" (en ۾). DAWN.COM. https://www.dawn.com/news/1328261/neighbours-apologise-to-mashals-family-for-indifference. 
  34. ↑ 34.0 34.1 34.2 Ali, Arshad, Mardan University security incharge incited mob to murder Mashal: prime accused 
  35. ↑ 35.0 35.1 Khan, Farhan, MASHAL LYNCHING CASE: SUPERINTENDENT AWKUM SENT TO JAIL ON JUDICIAL REMAND 
  36. ↑ Khan, Farhan, AWKUM computer operator arrested in Mashal Khan murder case 
  37. ↑ Khan, Farhan, Mashal Khan murder case: ATC hands over two suspects to police on remand 
  38. ↑ Khan, Farhan, Two more key suspects arrested in Mashal Khan's lynching: DPO Mardan 
  39. ↑ Akbar Ali (14 April 2017). "Mardan university takes action against victims; launches probe into 'blasphemous activity'" (en ۾). DAWN.COM. https://www.dawn.com/news/1326944/mardan-university-takes-action-against-victims-launches-probe-into-blasphemous-activity. 
  40. ↑ 40.0 40.1 40.2 40.3 Firdous, Iftikhar. "Plot to 'get rid of' Mashal Khan was hatched a month before murder, concludes JIT". The Express Tribune.  حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; name "trib" defined multiple times with different content
  41. ↑ 41.0 41.1 "JIT finds a student group incited mob against Mashal". Pakistan Today.  حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; name "ptoday" defined multiple times with different content
  42. ↑ Akbar, Ali. "Mashal murder case: JIT finds group in university incited mob against student on pretext of blasphemy". Dawn.com. 
  43. ↑ "PTI councillor among two more men handed life in jail over lynching of Mashal Khan". Dawn News. 
  44. ↑ 44.0 44.1 "Nation must be united in condemning Mashal Khan's murder: PM Nawaz" (en ۾). DAWN.COM. 15 April 2017. https://www.dawn.com/news/1327160/nation-must-be-united-in-condemning-mashal-khans-murder-pm-nawaz. 
  45. ↑ "PM Nawaz urges nation to unite in condemning Mashal Khan's lynching - The Express Tribune". The Express Tribune. 15 April 2017. https://tribune.com.pk/story/1384572/pm-nawaz-urges-nation-unite-condemning-mashal-khans-lynching/. 
  46. ↑ Bilal, Muhammad (18 April 2017). "NA unanimously condemns Mashal's murder" (en ۾). DAWN.COM. https://www.dawn.com/news/1327743/na-unanimously-condemns-mashals-murder. 
  47. ↑ Khan, Iftikhar A. (18 April 2017). "Senators call for amending blasphemy law" (en ۾). DAWN.COM. https://www.dawn.com/news/1327674/senators-call-for-amending-blasphemy-law. 
  48. ↑ Correspondent, The Newspaper's Staff (18 April 2017). "Balochistan Assembly condemns Mashal's murder" (en ۾). DAWN.COM. https://www.dawn.com/news/1327679/balochistan-assembly-condemns-mashals-murder. 
  49. ↑ Farhan, Mohammad Ashfaq | Inamullah Khattak | Ali Akbar | Hassan (15 April 2017). "No evidence found to suggest Mashal Khan committed blasphemy: CM Khattak" (en ۾). DAWN.COM. https://www.dawn.com/news/1327151. 
  50. ↑ "No evidence to suggest Mashal Khan committed blasphemy: K-P IG". The Express Tribune. 17 April 2017. https://tribune.com.pk/story/1385975/no-evidence-suggest-mardan-university-students-committed-blasphemy-k-p-ig/. 
  51. ↑ Desk, Interactive (15 April 2017). "How did politicians condemn Mashal Khan's brutal killing?" (en ۾). DAWN.COM. https://www.dawn.com/news/1327161/how-did-politicians-condemn-mashal-khans-brutal-killing. 
  52. ↑ "DailyTimes | Imran Khan condemns Mashal Khan's murder" (en ۾). dailytimes.com.pk. http://dailytimes.com.pk/pakistan/14-Apr-17/imran-khan-condemns-mashal-khans-murder. 
  53. ↑ Raza, Syed Irfan (18 April 2017). "COAS agreed to help hold fair polls: Imran" (en ۾). DAWN.COM. https://www.dawn.com/news/1327683/coas-agreed-to-help-hold-fair-polls-imran. 
  54. ↑ "We will make sure no one misuses the blasphemy law again" (en ۾). DAWN.COM. 18 April 2017. https://www.dawn.com/news/1327745/we-will-make-sure-no-one-misuses-the-blasphemy-law-again. 
  55. ↑ "We're bringing a bad name to Islam ourselves: Malala condemns Mashal Khan's murder - The Express Tribune". The Express Tribune. 15 April 2017. https://tribune.com.pk/story/1384391/bringing-bad-name-islam-malala-condemns-mashal-khans-murder/. 
  56. ↑ "Malala condemns Mashal's murder, says we are bringing a bad name to Islam ourselves". www.geo.tv. https://www.geo.tv/latest/138125-Malala-strongly-criticizes-Mashals-killing-in-video-message. 
  57. ↑ "People who cast blasphemy accusations need to be educated, says Imam-i-Kaaba" (en ۾). DAWN.COM. 17 April 2017. https://www.dawn.com/news/1327427/people-who-cast-blasphemy-accusations-need-to-be-educated-says-imam-i-kaaba. 
  58. ↑ "Hang my son if he is involved in Mashal's lynching, says Asfandyar Wali | the Express Tribune". 
  59. ↑ "Protests in Pakistan against lynching of student Mashal Khan; accused of alleged blasphemy" (en ۾). Hindustan Times. 15 April 2017. http://www.hindustantimes.com/world-news/protests-in-pakistan-against-lynching-of-student-mashal-khan-accused-of-alleged-blasphemy/story-8a48N4KCDoNlHPMK1y7UEI.html. 
  60. ↑ Hoti, Jamal; Khan, Muqaddam (17 April 2017). "Men, women protest lynching, lay wreaths on Mashal's grave" (en ۾). Dawn. https://www.dawn.com/news/1327522/men-women-protest-lynching-lay-wreaths-on-mashals-grave. 
  61. ↑ "Student's lynching sparks rare uproar in Pakistan over blasphemy killings" (en ۾). The Guardian. 26 April 2017. https://www.theguardian.com/world/2017/apr/26/lynching-of-a-student-sparks-uproar-in-pakistan-against-blasphemy-laws. 
  62. ↑ "Ulema from all sects should unanimously condemn misuse of blasphemy law" (en ۾). Dawn. 15 April 2017. https://www.dawn.com/news/1327170. 
  63. ↑ Khan, Muqaddam (22 May 2017). "Political parties call for exemplary punishment to Mashal's killers" (en ۾). Dawn. https://www.dawn.com/news/1334676. 
"https://sd.wikipedia.org/w/index.php?title=مشعال_خان_جو_قتل&oldid=295936" تان ورتل