مائي چاڳلي
| هي هڪ يتيم صفحو آهي جنهن کي ٻين صفحن مان ڳنڍڻو نه ملي رهيو آهي۔ براه ڪرم مقالن ۾ ان جو ڳنڍڻو داخل ڪرڻ ۾ مدد ڪريو۔ |
چاڳلي (مائي چاڳلي) پنهنجي وقت جي سڄاڻ ۽ بهادر عورت ٿي گذري آهي. مائي چاڳلي ڪوهستان جي رهواسڻ هئي.[1]
شادي سنواريو
لسٻيلي جي حڪمران پاهڙ خان سان سندس شادي ٿي. پاهڙ خان جي وفات بعد پڳ سندس پٽ عزت خان کي ٻڌائي وئي، جيڪو ان وقت صغير هو. جنهنڪري لسٻيلي رياست جي حڪومت مائي چاڳليءَ جي هٿ ۾ آئي. مائي چاڳليءَ حڪومت نهايت دانائيءَ سان هلائي. پورالي نديءَ جي پاڻيءَ جو انتظام ڪري زراعت ۽ آباديءَ کي وڌايائين. اهڙي سهڻي انتظام ۽ نظام سبب سندس علائقي ۾ خوشحالي آئي ۽ خزاني ۾ ڪافي اضافو ٿيو. مائي چاڳلي خودمختيار ٿي حڪومت هلائڻ لڳي، جنهنڪري مثال مشهور ٿيو تہ: پورالي اٿس پار، تڏهن چاڳلي ٿي چاڳ ڪري.[1]
حڪومت سنواريو
مائي چاڳليءَ جي خودمختيار حڪومت سبب ڪن پاڙيسري سردارن کي حسد ٿيڻ لڳو ۽ ڪاوڙ وچان چوڻ لڳا ته، ”ڏاڙهي ڪانهي ڏيهه ۾، تڏهن چاڳلي ٿي چاڳ ڪري“. مائي چاڳليءَ جي حڪومت جو ڪاروبار اڪثر رونجھن جي معرفت هلندڙ هو. ان وقت ’ڪنراچ‘ علائقي ۾ ڄاموٽ قبيلي جي سردار ڄام عالي کٿوريي جي سرداري هئي. سندس ڀاءُ ڄام ڊگھار کي رونجهن، ٻيلي جي ويجھو ’نانگ ڊيهه‘ وٽ نماز پڙهندي شهيد ڪري ڇڏيو. انهيءَ خون جي بدلي ۾ ڄام عاليءَ، چاڳلي مائيءَ کي ٻيلي مان بي دخل ڪري، حڪومت جي واڳ سنڀالڻ جو ارادو ڪيو. ڄام عاليءَ ۽ ٻين ڄاموٽن ڏٺو ته قلات جو حاڪم مير محبت خان به ملڪه چاڳليءَ کان ناراض آهي. سو وفد ڪري محبت خان وٽ پهتا ۽ دانهن ڏنائونس. مير محبت خان کانئن پڇيو ته ”ٻيلي جي حڪومت ڪيئن وٺجي؟“ ڄاموٽن چيو ته اوهان مهرباني ڪري ’وَڍ‘ اچو ته اسان چاڳليءَ کي بيخبريءَ ۾ شهر کان ٻاهر ڪڍي ’لسٻيلو‘ اوهان جي حوالي ڪريون. آخرڪار مير محبت خان صلاح ڪري آخوند محمد حيات کي لشڪر ڏئي روانو ڪيو، جنهن سان گڏجي ڄام عاليءَ پنهنجي ڄاموٽن جي لشڪر سميت ٻارڻ جبل ٽپي، لسٻيلي جي حد ۾ داخل ٿيو ۽ صبح ساڻ اوچتو لسٻيلي جي شهر تي حملو ڪيو. سندس اوچتي حملي سبب مائي چاڳليءَ جي هار ٿي ۽ ڄام عالي، لسٻيلي کي فتح ڪري، مائي چاڳليءَ کي شهر مان نيڪالي ڏئي ڪڍيو. ان بعد آخوند محمد حيات اچي ڇانوڻي ٺاهي. اهو سال 1155ھ/ 1742ع هو. مائي چاڳلي هارائجڻ بعد پنهنجي صغير پٽ عزت خان کي ساڻ ڪري ڪوهستان ڏانهن رواني ٿي ۽ باقي حياتيءَ جا ڏينهن گوشي نشينيءَ ۾ گذاريائين.[1]
وفات سنواريو
چاڳلي مائيءَ 1214ھ/ 1799ع ڌاري وفات ڪئي. سندس قبر گورنمينٽ ڊگري ڪاليج ڪوٽڙيءَ ڀرسان ڄامن/ مَلڪن جي قبرستان ۾ آهي.[1]
حوالا سنواريو
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 ڪتاب: انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا، جلد چوٿون، ڇپيندڙ: سنڌي لئنگئيج اٿارٽي (ISBN 978-969-9098-80-2) سال: 2012