شاھ عبداللطيف ڀٽائي: جي ورجائن ۾ تفاوت

شاهه عبداللطيف ڀٽائي سنہ [[1689]]ع ۾ [[حيدرآباد]] ضلعي جي [[هاڻوڪي ٽنڊي آدم تعلقي جي هڪ ڳوٺ سُئي ڪنڌر]، [[هالا حويلي]] ۾ ڄائو. شاههشاهہ عبداللطيف [[حبيب شاھشاھہ]] جو پٽ، [[عبدالقدوس شاھ]] جو پوٽو، [[جمال شاھشاھہ]] جو پڙپوٽو ۽ جمال شاھشاھہ [[شاھشاھہ عبدالڪريم]] بلڙي واري جو ٽيون پٽ هو. شاھہ تاڃيءَ پيٽي [[سيد]] هو. سندس والده ڏيرن فقيرن منجهان هئي. [[سندن ڳوٺ]] ڀٽ کان ٿورو ئي پنڌ آهي،اڃان تائين ان ڳوٺ ۾ شاھشاھہ جا ڪنڊا نالي ديھہ آهي.

شاهشاهہ صاحب سان اڪثر ٽي ڪتاب ساڻ هوندا هئا: [[قرآن شريف]]، [[مولانا جلال الدين رومي]]ءَ جي [[مثنوي]]، [[شاه عبدالڪريم بلڙيءَ واري جو ڪلام]]. انهن ڪتابن تي ڪنهن بهبہ هنڌ ڪجههڪجهہ بهبہ لکيل ناهي جنهن کي شاه جو دستخط چئجي. مير [[علي شير قانع ٺٽوي]]، جيڪو '''عبداللطيف''' جو معتقد هو سندس ئي زماني ۾ رهندو هو، سو پنهنجي ڪتاب [[تحفه الڪرام]] ۾ لکي ٿو اگرچه عبداللطيف اڻ پڙهيل هو ته به ساري عالم جو علم دل جي لڪيل تختيءَ تي لکيل هو. [[تحفه ڪرام]] شاهشاهہ صاحب جي وفات کان صرف سورنهن سال پوءِ يعني [[1786]] ۾ لکيل آهي انهي ڪري ڪي علام ان کي هڪ اهم سند سمجهن ٿاحقيقت ۾ [[عارفن اوليائن]] جو ذڪر ڪندي [[مير علي شير قانع]] وڃي ڪرامتن ۽ معجزن جي عشق ۾ گرفتار ٿيو آهي. سندس [[دفتر]] مان ڪو ّخاص تاريخي يا شخصي احوال خير ٿو ملي.

هڪ ڏينهن شاهہ اوچتو ئي اوچتو بنا ڪنهن کي ٻڌائڻ جي [[جوڳي|جوڳين]] جي سنگ م [[هنگلاج]] ڏانهن هليو ويو. ڏسجي ٿو تہ هو ساڻن [[گنجي ٽڪر]] واري واٽ وٺي ويو هو ۽ سندن صحبت ۾ ٽي ورهيه [[سفر]] ۽ [[سياحت]] ۾ رهيو. جوڳين جي صحبت ۾ جيءَ کي انيڪ جفائون ڏنائون. جهاني تجربا پرايائين ۽ اَملههاَملهہ اتمڪ خزانا هٿ ڪيائين. [[هنگلاج]] ڏانهن ويندي ويندي جيڪي هنڌ ۽ مڪان ڏٺائين تن جو ذڪر سسئي وارن سرن سر کاهوڙي، سر رامڪلي وغيره ۾ ڪيو اٿس. [[هنگلاج]] کان موٽندي شايد ٺٽي کان سنڌو نديءَ وارو پتڻ اڪري [[مغلڀين]]، [[لکپت]]، [[هالار]]، [[دوارڪا]]، [[پور بندر]]، [[جهونا گڙهه]] [[گرنار]] ۽ [[کنڀات]] گهميو. چون ٿا تہ ٺٽي ۾ [[مخدوم معين]] ۽ ٻين عالمن فاضلن سان به رهاڻون ڪيائين. [[مخدوم معين]] کي [[مخدوم تارو]] بہ چوندا آهن. وطن ڏانهن ورندي [[جيسلمير]] ۽ ٿر بہ گهمندو آيو ٿو ڏسجي، سر مارئي ۾ ٿر جي نظارن ۽ ٿرين جي جي زندگيءَ جو اکين ڏٺو احوال ڏنو اٿس. ممڪن آهي تہ [[جيسلمير]] کان پنج ڪوهہ پري لڊاڻو ٽڪري ۽ ان سان لڳل ڪاڪ ڪنڌي به ڏسي آيو هجي سر مومل راڻو اهڙي شاهدي ڏئي ٿو،

ننگر ٺٽي ڏانهن ورندي هڪ غار ۾ هڪ شخص کي ڏٺائين، تهتہ هي [[مصرع]] نهايت درد ناڪ [[نوع]] ۾ پيو چوي،

پڇڻ تي معلوم ٿيس ته هو هڪ جت هو. ۽ هالن جي ڀرسان لنگهندي [[فقير|فقيرن]] جي واتان اِها مصرع ٻڌي هيائين. شاهشاهہ چيس تهتہ جي چاهين تهتہ بيت جون باقي ٻهٻہ مصرعون به ٻڌايانءِ انهيءَ تي جت خوشي ڏيکاري. شاهشاهہ تنهن تي ٻي [[مصرع]] چئي ٻڌايس،

شاه جو بيت ختم ڪرڻ ۽ جت جو فوت ٿيڻ. شاه جي ارمان ۽ عجب جي هد نه رهي پوءِ جت کي اتي دفن ڪيائين. انهيءَ [[جت]] جي قبر اڃا تائين واٽهرن کي ڏسڻ ۾ ايندي آهي شاهشاهہ اڪثر چوندو هو تهتہ انهي جت جهڙو درد وارو انسان مون ڪڏهن ڪونه ڏٺو آهي.(اهي ڳالهيون هاڻي نِروار ٿيون آهن ۽ انهن کي ڏند ڪٿا سمجهڻ هجي انهن جو حقيقت سان ڪو واسطو نهنہ آهي.

[[شاهشاهہ حبيب]] پٽ جي فراق ۾ بيحال ٿي پيو، ران ڏينهن پيو ڌڻي در کي ٻاڏائندوٻاڏائيندو هو تهتہ سندس وري کيس سلامت اچي ملي.

[[مخدوم نوح]] جي درگاههدرگاهہ تي بهبہ هر اها دعا پنندو. هڪ ڏينهن اچتو ئي اچتو شاه شاهشاهہ عبداللطيف اچي پنهنجي گهر سهڙيو. پيءُ جون اکيون ٺري پيون ورهين جو وڇوڙو هڪ لحظي ۾ لهي ويو.

== شاهشاهہ جي شادي ==

شاه کي ڪو اولاد ڪونهڪو نہ ٿيو چون ٿا تهتہ بيبي صاحبه کي هڪوار اميد واري ٿي هئي. پر ڪهياء ٿي پيس انهيءَ جو ڪارڻ هن ريت ڄاڻايل آهي،

هڪ ڏينهن شاهشاهہ پنهنجي هڪ [[فقير]] کي پري کان سهڪندو ايندو ڏٺو پڇڻ تي معلوم ٿيس ته بيبي صاحبهصاحبہ کي پلي تي دل ٿي هئي ۽ اهو فقير ڊوڙي وڃي گهڻي پنڌ تان پلو هٿ ڪري آيو هو. اهو حال ڏسي شاهشاهہ چيو تهتہ اهڙو [[اولاد]] ئي گهوريو جو ڄمڻ کان اڳي ئي منهنجي فقيرن کي ٿو رلائي.اهو واقعو پڻ اعتبار جوڳو نهنہ آهي.

شاهشاهہ هميشههميشہ چوندو هو تهتہ هي فقير ئي منهنجو اولاد آهن جن جون دليون عشق کان گهايل آهن [[تحقيق]] [[درويش]] جا مريد سندن نوري پت آهن.

== شاهشاهہ جا آخري ڏينهن ۽ وفات ==

شاهشاهہ صاحب پيءُ جي [[وفات]] کان پوءِ رڳو ڏههڏهہ ورههورهيہ زندههزندهہ رهيو پيءُ جي گذر ئي کان پوءِ اتالي سميت ڪوٽڙي ڇڏي وڄي ڀٽ تي رهيو. سندس [[هاڪ]] هينئر هنڌين ماڳين پکڙجي ويئي ۽ ڪٿان ڪٿان جا ماڻهو، وٽس سارو ڏينهن سرود ۽ سماع جاري رهندو هو دهلي جا ٻه مشهور گويا اَٽل ۽ چنچل به اچي سندس خدمت م حاَضر ٿيا. [[راڳ]] شاهشاهہ صاحب جي جان هو. موسيقي يا گانڪيڳائڪيءَ جو جو ڪامل ڄاڻو هو پاڻ بهبہ پنهنجو چيل ڪلام ڳائيندو هو. چون ٿا تهتہ وفات کان ٿورو اڳ گهڻو ڪري هيٺين ڪافي چوندو رهندو هو. اها ڪافي [[سر سهني]] جي پهرين داستان کان پوءِ اچي ٿي

اسان جو موجوده دؤر ”بين الاقواميت“ تي نازان آهي، حالانڪهحالانڪہ انهيءَ نظريي جو بنياد، ديني خواه قانوني طور، اڄ کان تقريباً چوڏهن سؤ سال اڳي رکيو ويو. پر انهيءَ هوندي به اسين مسلمانن اڄ به دل جو جان سان پڪا ”قوم پرست“ آهيون. عجب تهتہ اهو آهي جو خود قرآن کي به ”قومي نظريي“ ۾ تبديل ڪيو ويو آهي، جنهن جو لازمي نتيجو اهو نڪتو آهي جو هر معاملي ۾، ”منهنجو“ ۽ ”تنهنجو“ خيال ڪار فرما آهي ۽ انهيءَ ڪري هر ڪو ”پنهنجن“ شاعرن تي فخر ڪري ٿو. اهڙي خيال ۾ ڪو بهبہ حرج ڪونهي؛ بشرطيڪه ڪو صاحب محض ”پنهنجي“ کي چمڪائڻ خاطر ٻئي جي گهٽتائي نه ڪري. در حقيقت صحيح ذوق حسن مفقود آهي، انهيءَ ڪري ئي حسن کي انهيءَ لاءِ نٿو ساراهيو وڃي اهو حسن آهي، پر محض انهيءَ لاءِ ته اهو ”منهنجو“ آهي. تنهنڪري شاهه عبداللطيف متعلق ڪنهن به راءِ قائم ڪرڻ لاءِ اسان کيس انهيءَ ڪسوٽيءَ تي ڀيٽڻ نٿا گهرون، جا اسان جي پنهنجي دل چاهي ٿي؛ مگر ان لاءِ اسان اهي تنقيدي معيار مد نظر رکندا سون جي ٻاهرين غير جانبدار ماڻهو مقرر ڪيا آهن، ۽ جي اڄوڪي ادبي دنيا ۾ مسلم ۽ مروج آهن.

پهريون معيار: اٽڪل هڪ سؤ سال اڳ ڪارلائيل (Carlyle) نظم کي ڇڏ نثر اختيار ڪيو ۽ چيائين: ”جيڪڏهن ويد، انجيل ۽ قرآن بهبہ نثر ۾ آهن تهتہ منهنجي لاءِ بهبہ اهو ئي ڪافي آهيآهي“.“ نظم نويسن جي استفادي خاطر وڌيڪ هيئن بهبہ چيائين: جيڪڏهن اوهان جو نظم ڳائڻ جي لائق نهنہ آهي تهتہ ان کي ”شعر“ هرگز نٿو چئي سگهجي ۽ ان جو لکڻ ئي فضول آهي“.