ھاضمو

هاضمو وڏن اڻ حل ٿيندڙ خوراڪ جي مرڪبن کي ننڍين، پاڻي ۾ حل ٿيندڙ جزن ۾ ٽوڙڻ جو عمل آهي تہ جيئن اهي رت جي پلازما ۾ جذب ٿي سگهن. ڪجهہ جاندارن ۾ اهي ننڍا جزا ننڍي آنڊن ذريعي رت ۾ جذب ٿين ٿا. هاضمو هڪ قسم جو ڪيٽابولزم آهي، جيڪو عام طور تي ٻن مرحلن ۾ ورهايل آهي: مشيني هاضمو ۽ ڪيميائي هاضمو.

مشيني هاضمي جو مطلب خوراڪ جي وڏن ٽڪرڙن کي ننڍن ٽڪرڙن ۾ جسماني طور تي ٽوڙڻ آهي، جن کي بعد ۾ هاضمي واري انزائمز ذريعي عمل ڪيو وڃي ٿو. مشيني هاضمو وات ۾ چٻائڻ (جوڙڻ) ۽ ننڍي آنڊن ۾ سيگمينٽيشن ڪنٽريڪشنز ذريعي ٿيندو آهي. ڪيميائي هاضمي ۾ انزائمز خوراڪ کي ننڍن مرڪبن ۾ ٽوڙين ٿا، جيڪي جسم استعمال ڪري سگهي ٿو.

انساني هاضمي واري نظام ۾، خوراڪ وات ۾ داخل ٿيندي آهي، جتي چٻائڻ (مشيني هاضمو) ۽ لوڻ واري رابطي سان لعاب جي عمل ذريعي هاضمي جو عمل شروع ٿئي ٿو. لعاب، جيڪو ٿوڪ جي غدودن طرفان خارج ڪيو ويندو آهي، ان ۾ ٿوڪ امائيليز شامل آهي، جيڪو خوراڪ ۾ موجود نشاستي (starch) جي هاضمي شروع ڪري ٿو. لعاب ۾ ميوڪس پڻ شامل آهي، جيڪو خوراڪ کي نرم بڻائي ٿو؛ ۽ هائيڊروجن ڪاربونيٽ (HCO−3)، جيڪو امائيليز لاءِ مناسب پي ايڇ مهيا ڪري ٿو، گڏوگڏ ٻيا اليڪٽرو لائٽس (Na+, K+, Cl−). وات ۾ 30٪ نشاستو ڊائي سيڪريڊ ۾ ٽوڙيو وڃي ٿو.

چٻائڻ ۽ نشاستي جي هاضمي کان پوءِ، خوراڪ بولس (bolus) جي شڪل ۾ اچي ٿي، جيڪو غذائي نلي (esophagus) ذريعي معدي ڏانهن منتقل ٿئي ٿو. معدي ۾، گيسٽرڪ جوس پروٽين جي هاضمي شروع ڪري ٿو. گيسٽرڪ جوس ۾ بنيادي طور تي هائيڊروڪلورڪ ايسڊ ۽ پيپسن شامل آهن. ٻارن ۾، رينن پڻ موجود هوندو آهي، جيڪو کير جي پروٽين کي هضم ڪري ٿو. معدي جي اندر، مشيني ملائڻ پيرياسٽالسس جي ذريعي ٿئي ٿو، جيڪو خوراڪ کي وڌيڪ ملائي ٿو. پيپسن پروٽين کي پپٽائڊز ۽ پروٽيوزس ۾ ٽوڙيندو آهي، جيڪي ننڍي آنڊن ۾ وڌيڪ ٽوڙجي ڊائيپپٽائڊز ۽ امينو اسيڊز ۾ تبديل ٿين ٿا.

پائلورڪ اسپنڪٽر کليل ٿيڻ کان پوءِ، جزوي طور تي هضم ٿيل خوراڪ (چائيم) ڊيوڊينم ۾ داخل ٿئي ٿو، جتي اها جگر جي بائل جوس ۽ لبلبي جي انزائمز سان گڏجي وڌيڪ هضم ٿئي ٿي. ننڍي آنڊن ۾ 95٪ غذائي جزا جذب ٿين ٿا. وڏي آنڊن ۾ پاڻي ۽ معدنيات واپس رت ۾ جذب ٿين ٿا، جتي پي ايڇ ٿورو تيزابي (5.6 ~ 6.9) هوندو آهي. ڪجهه وٽامن جهڙوڪ بايوٽن ۽ وٽامن ڪي، جيڪي آنڊن ۾ بيڪٽيريا پيدا ڪندا آهن، پڻ جذب ٿين ٿا. فضول مواد (فضلو) آخر ۾ مقعد (rectum) مان خارج ڪيو وڃي ٿو.