گهاٽاڻ

نظر ھيٺ مضمون mass density تي آهي. ٻين استعمالن جي لاءِ گهاٽاڻ (سلجھائپ) ڏسو.

ڪثافت (Density) يا حجم جي ڪميتي ڪثافت يا مخصوص ڪثافت، هڪ مادي جي ڪميت في اڪائي حجم جي مقدار آهي. علامت، ρ (هيٺيون صورت ۾ يوناني اکر rho) اڪثر ڪري ڪثافت لاءِ استعمال ٿئي ٿي، جيتوڻيڪ لاطيني اکر، D پڻ استعمال ڪري سگھجي ٿو. رياضياتي طور تي، ڪثافت جي وضاحت، ڪميت جي مقدار کي حجم سان ورهايل؛$$\rho ={\frac {m}{V}},$$سان ڪيو ويندو آهي. جتي ρ ڪثافت، m ڪميت ۽ V حجم آهي. ڪجهه حالتن ۾ (مثال طور، آمريڪا جي تيل ۽ گئس جي صنعت ۾)، ڪثافت کي واضح طور تي ان جي وزن في اڪائي حجم جي مقدار جي طور تي بيان ڪيو ويو آهي، جيتوڻيڪ اهو سائنسي طور تي غلط آهي؛ هن مقدار کي صحيح طور تي مخصوص وزن سڏيو ويندو کپي.

ڪثافت Density
A test tube holding four non-miscible colored liquids with different densities
عام نشانيون	ρ, D
ايس آئي يونٽ	kg/m3
Extensive?	No
Intensive?	Yes
Conserved?	No
Derivations from other quantities	$\rho ={\frac {m}{V}}$
Dimension	${\mathsf {L}}^{-3}{\mathsf {M}}$

هڪ خالص مادي لاءِ ڪثافت ان جي ڪميت جي ارتڪاز (Mass Concentration) جي برابر عددي قدر هوندي آهي. مختلف مواد ۾ عام طور تي مختلف ڪثافت هونديون آهن ۽ ڪثافت شايد اڇال، پاڪائي ۽ پيڪنگ سان لاڳاپيل هجي. اوسميم (Osmium) گرمي پد ۽ دٻاء جي معياري حالتن ۾ سڀ کان وڌيڪ ڪثيف ڄاڻايل عنصر آهي.

اڪائين جي مختلف نظامن ۾ ڪثافت جي مقابلي کي آسان ڪرڻ لاءِ، ڪڏهن ڪڏهن ان کي بغير طول و عرض جي مقدار "نسبتي ڪثافت" يا "مخصوص ڪشش ثقل" سان تبديل ڪيو ويندو آهي، يعني مواد جي ڪثافت جو تناسب هڪ معياري مواد، عام طور تي پاڻي، جي ڪثافت سان نسبت. اهڙيءَ طرح پاڻيءَ جي نسبت هڪ شي جي گهٽ نسبتي ڪثافت جو مطلب آهي ته اها شي پاڻيءَ مٿان تري سگهجي ٿي.

مواد جي کثافت گرمي پد ۽ دٻاء سان مختلف ٿي ويندي آهي. هي تغير عام طور تي جامد (Solids) ۽ مائع لاءِ ننڍو هوندو آهي پر گئسن لاءِ تمام گهڻو هوندو آهي. ڪنهن به شئي تي دٻاءُ وڌڻ سان ان جو حجم گهٽجي ٿو ۽ ان ڪري ان جي ڪثافت وڌي ٿي. ڪنهن به شيءِ جي گرمي پد کي وڌائڻ سان (ڪجهه استثنا سان) ان جو حجم وڌ ٿي ويندو آهي جيڪا ڪثافت کي گھٽائي ٿو. اڪثر مواد ۾، ڪنهن رطوبت جي تري کي گرم ڪرڻ جي نتيجي ۾ گرميءَ جي تري کان مٿي تائين منتقلي ٿيندي آهي، جنهن جي ڪري گرم ٿيل رطوبت جي ڪثافت ۾ گهٽتائي ايندي آهي، جنهن جي ڪري گرمي ٿلهي غير گرم مواد جي نسبت سان اڀرندي آهي.

ڪنهن به مادي جي کثافت جو بالعڪس لاڳاپو ڪڏهن ڪڏهن ان جو مخصوص حجم، هڪ اصطلاح جيڪي ڪڏهن ڪڏهن ٿرموڊائنامڪس ۾ استعمال ٿيندي آهي، سڏيو ويندو آهي. ڪثافت هڪ عمدي خاصيت (Intensive Property) آهي، ڇو ته مادي جي مقدار کي وڌائڻ سان ان جي ڪثافت نه وڌندي آهي، بلڪ ان جي ڪميت وڌندي آهي.

ٻيون تصوراتي لحاظ کان نسبتي مقدارن يا نسبتن ۾ مخصوص ڪثافت، نسبتي ڪثافت (مخصوص ڪشش ثقل) ۽ مخصوص وزن شامل آهن.

خارجي لنڪس

• Video: Density Experiment with Oil and Alcohol
• Video: Density Experiment with Whiskey and Water
• Glass Density Calculation – Calculation of the density of glass at room temperature and of glass melts at 1000 – 1400°C
• List of Elements of the Periodic Table – Sorted by Density
• Calculation of saturated liquid densities for some components
• Field density test آرڪائيو ڪيا ويا December 15, 2010, حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
• Water – Density and specific weight
• Temperature dependence of the density of water – Conversions of density units
• A delicious density experiment آرڪائيو ڪيا ويا July 18, 2015, حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
• Water density calculator آرڪائيو ڪيا ويا July 13, 2011, حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. Water density for a given salinity and temperature.
• Liquid density calculator Select a liquid from the list and calculate density as a function of temperature.
• Gas density calculator Calculate density of a gas for as a function of temperature and pressure.
• Densities of various materials. آرڪائيو ڪيا ويا 2023-06-27 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
• Determination of Density of Solid, instructions for performing classroom experiment.
• "A model for calculating the density of aqueous multicomponent electrolyte solutions". Journal of the Chilean Chemical Society 53 (1): 1393–8. 2008. doi:10.4067/S0717-97072008000100015. 
• "Derived thermodynamic properties of alcohol+ cyclohexylamine mixtures". Journal of the Serbian Chemical Society 75 (2): 283–293. 2010. doi:10.2298/JSC1002283R.