ڊائريا

اسهال يا ڊائيريا (Diarrhea)، هڪ ڏينهن ۾ گهٽ ۾ گهٽ ٽي ٿلها، مائع يا پاڻيءَ واري جلاب جي حالت آهي. اهو اڪثر ڪري ڪجهه ڏينهن تائين رهي ٿو ۽ پاڻي جي ضايع ٿيڻ جي ڪري پاڻيء جي گھٽتائي (dehydration) جو نتيجو ٿي سگهي ٿو. ڊيهائيڊريشن جون نشانيون اڪثر ڪري چمڙيءَ جي عام لچائي جي نقصان ۽ جلن واري رويي سان شروع ٿينديون آهن. اهو پيشاب جي گھٽتائي، چمڙي جي رنگ جي پيلو پوڻ، دل جي ڍرڪن جي تيز شرح ۽ ردعمل ۾ گهٽتائي ٿي سگھي ٿو جيئن اهو وڌيڪ شديد ٿي وڃي. جن ٻارن کي خاص طور تي ماء جو کير پياريو وڃي ٿو انهن ۾ ٿلهو پر غير پاڻي وارو جلاب معمولي ڳالهه آهي، جن کان ڪو خطرو نه آهي.

جلاب يا ڊائريا Diarrhea
Synonyms	Diarrhoea (or diarrhœa)
روٽا وائرس جو هڪ اليڪٽرانڪ مائڪروگراف، پنجن سالن کان گهٽ عمر وارن ٻارن ۾ اسهال جي لڳ ڀڳ 40 سيڪڙو اسپتالن ۾ داخلا جو سبب آهي
مھارت	* انفيڪشن واري بيماريون گيسٽرو اينٽرولوجي
آثار	بار بار آنڊن جي حرڪت (جلاب)، پاڻي جي کوٽ (dehydration)
ڪارڻ	عام طور تي انفيڪشن (وائرس، بيڪٽيريا، پئراسائٽن ذريعي)
خطري جي گنجائش	آلوده کاڌو يا پاڻي
پرھيز	هٿ ڌوئڻ، روٽا وائرس جي ويڪسينيشن، ٻارن کي ماء جو کير پيارڻ
علاج	اورل ريهائيڊريشن محلول (ORS)، زنڪ اضافي خوراڪ
ورجاء	≈2 ارب چاليهه ڪروڙ (2015)
موت	15 لک 30 هزار (2019)

What is diarrhea, how is it caused, treated and prevented (see also script).

Bristol stool scale

The most common cause is an infection of the intestines due to a virus, bacterium, or parasite—a condition also known as gastroenteritis. These infections are often acquired from food or water that has been contaminated by feces, or directly from another person who is infected. The three types of diarrhea are: short duration watery diarrhea, short duration bloody diarrhea, and persistent diarrhea (lasting more than two weeks, which can be either watery or bloody). The short duration watery diarrhea may be due to cholera, although this is rare in the developed world. If blood is present, it is also known as dysentery. A number of non-infectious causes can result in diarrhea. These include lactose intolerance, irritable bowel syndrome, non-celiac gluten sensitivity, celiac disease, inflammatory bowel disease such as ulcerative colitis, hyperthyroidism, bile acid diarrhea, and a number of medications. In most cases, stool cultures to confirm the exact cause are not required.

Diarrhea can be prevented by improved sanitation, clean drinking water, and hand washing with soap. Breastfeeding for at least six months and vaccination against rotavirus is also recommended. Oral rehydration solution (ORS)—clean water with modest amounts of salts and sugar—is the treatment of choice. Zinc tablets are also recommended. These treatments have been estimated to have saved 50 million children in the past 25 years. When people have diarrhea it is recommended that they continue to eat healthy food, and babies continue to be breastfed. If commercial ORS is not available, homemade solutions may be used. In those with severe dehydration, intravenous fluids may be required. Most cases, however, can be managed well with fluids by mouth. Antibiotics, while rarely used, may be recommended in a few cases such as those who have bloody diarrhea and a high fever, those with severe diarrhea following travelling, and those who grow specific bacteria or parasites in their stool. Loperamide may help decrease the number of bowel movements but is not recommended in those with severe disease.

About 1.7 to 5 billion cases of diarrhea occur per year. It is most common in developing countries, where young children get diarrhea on average three times a year. Total deaths from diarrhea are estimated at 1.53 million in 2019—down from 2.9 million in 1990. In 2012, it was the second most common cause of deaths in children younger than five (0.76 million or 11%). Frequent episodes of diarrhea are also a common cause of malnutrition and the most common cause in those younger than five years of age. Other long term problems that can result include stunted growth and poor intellectual development.

ماهرن موجب گرمي جو موسم اچڻ سان ئي گھڻي گرمي سبب پيٽ ۾ سور ۽ پيٽ جي مختلف مرضن ۾ واڌارو ٿيڻ شروع ٿي ويندو آهي. ڊائريا جي نشاني ھڪ وقت الٽي ۽ دست اچڻ آھي جنھن ڪري ڊائريا جي پکڙجڻ جا امڪان رھن ٿا.

طبي ماهرن جو چوڻ آهي تہ ڊائريا کان محفوظ رهڻ لاءِ بازاري تريل شين ۔ سڙيل ميون ۔ شربتن ۽ گرم شين کان پرهيز ڪجي. گرمي ۾ بيسڻ مان تيار ٿيندڙ شين کائڻ کان پرھيز ڪجي ڇوجو اھي شيون نقصان ڏئي سگهن ٿيون. گھڻو پگھر نڪرڻ جي صورت ۾ ٿڌو پاڻي پيئڻ ۽ منجھند جي کاڌي ۾ ھلڪين غذائن سان گڏوگڏ ڏهي جو استعمال ڪجي ۽ رات جي ماني ۾ ڪڪڙ کائڻ کان پرهيز ڪجي.

طبي ماهرن موجب گرمي ۾ سڀ کان وڌيڪ ڊائريا جا مرض متاثر ٿيندا آهن. ڊائريا جا مرض اڻ صحت وارن کاڌن پيتن وارين شين مان جنم وٺندا آهن. گرم موسم ۾ گھڻو کائڻ کان بہ پرهيز ڪجي جنھن سان آنڊن جا مسئلا بہ جنم وٺندا آهن.

گھڻي گرم موسم ۾ کائڻ پيئڻ ۾ لاپرواهي سان ڊائريا جو مرض جنم وٺندو آهي ۔ جسم ۾ پاڻي جي کوٽ سان ڊي هائيڊريشن ٿيندي آهي ۽ جسم ۾ پاڻي جي کوٽ سان چڪر پڻ اچڻ شروع ٿيندا آهن.

سبب

ڊائريا جو وڏي ۾ وڏو سبب گدلو پاڻي استعمال ڪرڻ آھي.

طبي ماهرن مطابق گدلو پاڻي پيئڻ سان ماڻهو نورو وائرس جو شڪار ٿي سگهن ٿا. ڊريڪسل يونيورسٽي جي تحقيق موجب اتر آمريڪا ۽ برطانيا ۾ ڊائريا ۽ معدي جي مرضن ۾ ورتل ماڻهن تي تحقيق ۾ اها ڳالھ سامهون آئي تہ انهن مرضن جو سبب گدلو پاڻي هو. 10 کان وڌيڪ تحقيقن موجب معدي ۽ آنڊن جي بيماري جو واسطو گدلي پاڻي سان هوندو آهي، جنهن کي نورو وائرس چيو ويندو آهي. ماهرن موجب گدلو پاڻي معدي کي ڪمزور ڪندو آهي، جنھن سبب الٽي، دست ۽ ڊائريا جي شڪايت پيدا  ٿي ويندي آهي. پاڻي گهڻي قدر نڙي ۽ پائيپ لائين جي ڪري گدلو ٿي ويندو آهي يا وري تيز مينهن ۾ بہ پاڻي صاف ناهي رهندو. گهڻي دير تائين بوتل ۾ رکيل پاڻي پيئڻ بہ صحت لاءِ هاڃيڪار آهي ڇو تہ ان ۾ خطرناڪ گئس پيدا ٿي ويندي آهي جيڪا ڊائريا جو سبب بنجي ٿي. تحقيق مطابق پاڻي اُٻاري پيئڻ سان ان مان زهريلا جراثيم ختم ٿي ويندا آهن. پاڻي جو خراب هجڻ ان ڳالھ جي نشاندهي ڪندو آهي تہ ان ۾ مٽي ۽ ٻين جيوڙن جا ذرا موجود آهن.

اپاء

جڏھن بہ ڪنھن کي ڊائريا ٿئي ان سڄي پاڙي کي اٻريل پاڻي استعمال ڪرڻ کپي جيئن ڊائريا پکڙجي نہ سگهي.

گھڻي گرم موسم ۾ غيرضروري ٻاهر نڪرڻ کان پرهيز ڪجي.

اس ۾ ڪم ڪار ڪندڙ مٿي تي لٽو رکي ڪري ڪم ڪن.

گرمي ۾ گھڻو پگھر نڪرڻ سان جسم ۾ نمڪيات جي گهٽتائي ٿي ويندي آهي جنھن ڪري جسم مان جيترو پگھر نڪري اوترو پاڻي پيئڻ گهرجي.

گرم موسم ۾ ڏينھن ۾ پندرهن کن گلاس پاڻي لازمي پيئجن. والدين پنھنجي اسڪول ويندڙ ٻارن کي ٿڌي پاڻي جي بوتل لازمي ڏين.