ٻاڦ وارو انجڻ
the railway engine جي لاءِ steam locomotive ڏسو. ٻين استعمالن لاءِ the steam turbine steam turbine ڏسو.باڦ واري انجڻ (Steam Engine) ھڪ گرمي انجڻ آھي جيڪا ٻاڦ کي پنھنجي ڪم ڪندڙ سيال طور استعمال ڪندي مشيني ڪم انجام ڏئي ٿي. ٻاڦ واري انجڻ ٻاڦ جي دٻاءَ ذريعي پيدا ٿيندڙ قوت کي استعمال ڪندي پسٽن کي سلنڈر اندر اڳتي ۽ پوئتي ڌڪيندي آهي. هي زور ڏيڻ واري قوت، ڪم لاءِ گردشي قوت ۾، ڳنڍيندڙ راڊ ۽ ڪرانڪ ذريعي، تبديل ٿي سگهي ٿي. اصطلاح ”اسٽيم انجڻ“ جو استعمال عام طور تي استعمال ٿيندڙ انجڻن تي ڪيو ويندو آهي جيئن صرف بيان ڪيو ويو آهي، جيتوڻيڪ ڪجهه اختيارين ٻاڦ واري ٽربائن ۽ ڊوائيسز جهڙوڪ هيرو جي ايولوپائل کي ”اسٽيم انجڻ“ به چيو آهي. ٻاڦ واري انجڻ جي بنيادي خصوصيت اها آهي ته اهي خارجي ڪمبسشن انجڻ آهن،[1] جتي ڪم ڪندڙ مايع کي باهه جي شين کان الڳ ڪيو ويندو آهي. مثالي ٿرموڊائنامڪ چڪر جیکو هن عمل جو تجزيو ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي رینکائن چڪر سڏيو ويندو آهي. عام استعمال ۾، اصطلاح ٻاڦ واري انجڻ جو حوالو ڏئي سگھي ٿو يا ته مڪمل ٻاڦ وارا پلانٽ (بشمول بوائلر وغيره)، جهڙوڪ ريلوي اسٽيم انجڻ ۽ پورٽبل انجڻ، يا ٿي سگهي ٿو اڪيلي پسٽن يا ٽربائن مشينري ڏانهن، جيئن بيم انجڻ ۽ اسٽيشنري ٻاڦ انجڻ ۾ نوٽ ڪيو ويو آهي.
ٻاڦ تي هلندڙ ڊوائيسز جهڙوڪ ايولوپائل پهرين صدي عيسوي ۾ سڃاتل هئا، ۽ 16ھین صدي عيسويء ۾ ڪجهه ٻيا استعمال رڪارڊ ڪيا ويا. 1606ع ۾ جيرونيمو ڊي ايانز يو بيومونٽ، کان جي مٽيءَ کي ڪڍڻ لاءِ پنهنجي ايجاد کي پيٽنٽ ڪيو جيڪو پهرين ٻاڦ تي هلندڙ واٽر پمپ ھو.[2]
ٿامس سيوري کي پهريون تجارتي طور تي استعمال ٿيندڙ ٻاڦ تي هلندڙ ڊوائيس جو موجد سمجهيو وڃي ٿو، هڪ ٻاڦ پمپ جيڪو پاڻي تي سڌو سنئون اسٽيم پريشر استعمال ڪندو آهي. پهرين تجارتي طور تي ڪامياب انجڻ جيڪا مسلسل طاقت کي مشين ڏانهن منتقل ڪري سگهي ٿي 1712 ۾ ٿامس نيوڪومن پاران ٺاهي وئي. جيمس واٽ سال 1764ع ۾ هڪ نازڪ سڌارو ڪيو، خرچ ٿيل ٻاڦ کي ڪنڊينسيشن لاءِ الڳ برتن ۾ هٽائي، استعمال ٿيل ٻارڻ جي في يونٽ حاصل ڪيل ڪم جي مقدار کي تمام گهڻو بهتر بڻايو. 19ھین صدي عيسويء تائين، اسٽيشنري ٻاڦ واري انجڻ صنعتي انقلاب جي ڪارخانن کي طاقت ڏني. ٻاڦ واري انجڻين پيڊل اسٽيمرن تي ٻيڙين لاءِ سيلن کي تبديل ڪيو ۽ اسٽيم انجڻ ريل گاڏين تي هلندا هئا. 20هين صدي جي شروعات تائين پسٽن قسم جي ٻاڦ واري انجڻ طاقت جو مکيه ذريعو هيون. اسٽيشنري ٻاڦ واري انجڻ جي ڪارڪردگيءَ ۾ 1922ع تائين ڊرامائي طور تي اضافو ٿيو.[3] سال 1921ع ۽ 1928ع ۾ سڀ کان وڌيڪ رينڪائن سائيڪل جي ڪارڪردگي %91 ۽ سال 1921ع ۽ 1928ع ۾ گڏيل تجارتي استعمال ۾ ٻاڦ واري انجڻ جي تدريجي متبادل حرارتي ڪارڪردگيءَ جو %31 ڏيکاريو ء شايع ڪيو ويو.[4] ٻاڦ واري ٽربائن کي، گهٽ قيمت، اعلي آپريٽنگ رفتار ۽ اعلي ڪارڪردگي جي ڪري، متبادل انجڻين کي بجلي جي پيداوار ۾ تبديل ڪيو ويو. ياد رهي ته ننڍي پيماني تي ٻاڦ واري ٽربائنون وڏين ٽربائنن جي ڀيٽ ۾ تمام گهٽ ڪارائتو آهن.[5]
2023ع تائين، جرمني ۾ وڏي موٽڻ واري پسٽن ٻاڦ واري انجڻ اڃا تائين ٺاهي رهيا آهن.[6]
تاريخ
سنواريوپاڻي جي وانپ کي استعمال ڪرڻ جي خيال کي متحرڪ طاقت پيدا ڪرڻ جي باري ۾ 2000 سالن جي ڊگهي تاريخ آهي. پر اٽڪل 300 سال اڳ تائين، ٻاڦ واري مشين مشيني طاقت جي پيداوار ۾ اهم ڪردار ادا نه ڪيو. تيز دٻاءُ واري ٻاڦ جي استعمال جي ترقي ۽ انهن کي خطي ۽ گردشي قوتن ۾ تبديلي ڪيترن ئي پيداواري مشينن جي گهربل طاقت پيدا ڪرڻ جي قابل هئي. اها ڊیوائس ڪٿي به استعمال ڪري سگهجن ٿيون جتي پاڻي ۽ ٻارڻ (fuel) جهڙوڪ ڪوئلي يا ڪاٺ موجود آهن. ٻاڦ وارا انجڻ شروعاتي آمد و رفت کي ممڪن بڻايو، جهڙوڪ ٻاڦ وارا ٽريڪٽر ۽ ٻاڦ واري موٽر. اڄ، جديد ٻاڦ واري ٽربائن دنيا ۾ پيدا ٿيندڙ بجلي جو 80 سيڪڙو مختلف ايندھن استعمال ڪندي پيدا ڪرن ٿا.
ڪجهه يورپي ملڪن خاص ڪري انگلينڊ جي ڪالونين مان حاصل ڪيل دولت، صنعتي پيداوار ۾ واڌ، مارڪيٽ ۾ مصنوعات وڪڻڻ جي ضرورت، ڪوئلي جي کاڻ جي ترقي، مزدورن جي اجرت ۾ واڌ ۽ ٻين لاڳاپيل عنصرن يورپي سائنسدانن کي ٻاڦ واري انجڻ کي مڪمل ڪرڻ ۽ ترقي ڪرڻ لاءِ ڪافي حوصلو ڏنو.
پهرين ٻاڦ واري انجڻ ڊيني پيپن سال 1690ع ۾ ايجاد ڪئي. سلينڊر ۽ پسٽن مان ٺهيل ھڪ ننڍي مشين جيڪا پيپن ٺاهي هئي. سلنڈر اندر پاڻي ٻاڦ ۾ تبديل ٿي ويندو ھو جیڪا پسٽن تي دباء دیندو ھو. جيئن اهي پسٽن اڀرندو هو، انهن سلنڈر جي مٿين حصي ۾ هوا کي دٻائيندو هو. هاڻي جيڪڏهن پسٽن جي هيٺان پاڻيءَ جو بخار اوچتو ٿڌو ٿي وڃي ۽ پاڻيءَ ۾ بدلجي وڃي ته سلينڊر جي مٿئين حصي ۾ دٻيل هوا پسٽن کي زور سان هيٺ دٻائي ٿي، ۽ پسٽن جي اها حرڪت، مثال طور، هڪ ڦيٿي جي حرڪت جو سبب بڻجي سگهي ٿي.
پيپن کان پوءِ، ڪجهه ماڻهن سندس ڪم کي وڌايو، پر گهڻو نتيجو نه نڪتو، جيستائين پهرين استعمال لائق انجڻ سال 1697ع ۾ ٿامس سيوري ۽ 1712ع ۾ ٿامس نيوڪومین ٺاهيا، جنهن کي معدنيات جی کان مان پاڻي ڪڍڻ ۽ پاڻيءَ جي ڦيڻن کي ڦيرائڻ لاءِ استعمال ڪيو ويو.اهي انجڻ تمام سست ۽ غير موثر هئا، پر انهن نئين علم جي پکيڙ لاء رستو کولي ڇڏيو.
آخرڪار، اسڪاٽش انجینئر، جيمس واٽ ، پنهنجي زال مارگريٽ ميلو، ڊاڪٽر جان روبڪ ۽ ميٿيو بولٽن نالي هڪ امير ڪارخاني جي مالڪ جي سهڪار سان، پهريون ڪمرشل اسٽيم انجڻ ايجاد ڪري انگريزي صنعتن ۾ سڀ کان وڏو انقلاب برپا ڪيو.
ٻاڦ واري انجڻ جا اجزاء ۽ لوازمات
سنواريوانجڻ جي ٺاھ جوڙ
سنواريوموٽر يونٽن جا قسم
سنواريوحفاظت
سنواريوٻاڦ واري چڪر
سنواريوڪارڪردگي
سنواريوپڻ ڏسو
سنواريوخارجي ربط
سنواريو| وڪيميڊيا العام ۾ ٻاڦ وارو انجڻ سان لاڳاپيل ابلاغي مواد ڏسو. |
| وڪي قول ۾ ٻاڦ وارو انجڻ جي متعلق قول موجود آھي۔ |
| ٻاڦ وارو انجڻ جي لغوي معنائن جي لاءِ وڪي لغت ۾ ڏسو |
- Animated engines – Illustrates a variety of engines
- Howstuffworks – "How Steam Engines Work"
- Video of the 1900 steam engine aboard paddle steamer Unterwalden
سانچو:Heat engines سانچو:Steam engine configurations سانچو:Steam engine applications
حوالا
سنواريو- ↑ American Heritage Dictionary of the English Language (4th ed.). Houghton Mifflin Company. 2000. https://archive.org/details/americanheritage0000unse_a1o7.
- ↑ "Who Invented the Steam Engine?". Live Science.
- ↑ Mierisch, Robert Charles (May 2018). "The History and Future of High Efficiency Steam Engines". EHA Magazine 2 (8): 24–25. https://www.engineersaustralia.org.au/sites/default/files/resource-files/2018-06/EHA_Magazine_Vol2_No8_May_2018_0.pdf.
- ↑ Gebhardt, G.F. (1928) (English ۾). Steam Power Plant Engineering (6th ed.). USA: John Wiley and Sons, Inc.. pp. 405.
- ↑ Green, Don (1997) (English ۾). Perry's Chemical Engineers' Handbook (7th ed.). USA: McGraw-Hill. pp. 29–24. ISBN 0-07-049841-5.
- ↑ "Spilling Products". www.spilling.de. حاصل ڪيل 2023-10-05.