دٻاءُ (حياتياتي)

دٻاءُ (Stress)، جسماني، حياتياتي يا نفسياتي، بیروني دٻاءُ، جهڙوڪ ماحولياتي حالت، جي خلاف هڪ عضوي (جسماني) ردعمل آهي.^[1] جڏهن حالت تي زور ڀريو وڃي ٿو جيڪو هڪ عضوي جي ماحول کي تبديل ڪري ٿو، ڪيترائي سسٽم سڄي جسم ۾ جواب ڏين ٿا.^[2] انسانن ۽ اڪثر چوپائن ۾، خودمختيار نروس سسٽم (ANS) ۽ هائيپوٿیلامڪ پيٽيوٽري ايڊرينل (HPA) محور ٻه اهم نظام آهن جيڪي دٻاءُ جو جواب ڏين ٿا.^[3] ٻه مشهور هارمون جيڪي انسانن جي دٻاء واري حالتن ۾ پيدا ٿین ٿا، ايڊرنالائن ۽ ڪورٽيسول آهن.^[4]

سمپیٿو ايڊرنل میڈولاری sympathoadrenal medullary (SAM) محور، سمپیٿیٽڪ اعصابی نظام sympathetic) nervous system) جي ذريعي جنگ-يا-فرار جواب کي چالو ڪري سگھي ٿو، جيڪو دٻاءَ جي شديد مدافعت لاءِ توانائي کي وڌيڪ لاڳاپيل جسماني نظامن لاءِ وقف ڪري ٿو، جڏهن ته پيراسيمپيٽيڪل نروس سسٽم جسم کي هوميوسٽاسس ڏانهن موٽائي ٿو.

ٻيو وڏو جسماني دٻاءُ جو جواب ڏيڻ وارو مرڪز، هائيپو ٿالامڪ پيٽيوٽري ايڊرينل محور، ڪورٽيسول جي ڇڏڻ کي منظم ڪري ٿو، جيڪو ڪيترن ئي جسماني ڪمن جهڙوڪ ميٽابولزم، نفسياتي ۽ امیونولوجيڪل ڪمن کي متاثر ڪري ٿو. سمپیٿو ايڊرنل میڈولاری ۽ هائيپوٿالامڪ پيٽيوٽري ايڊرينل محور ڪيترن ئي دماغي علائقن پاران منظم ڪيا ويا آهن، جن ۾ ليمبڪ سسٽم، پريفرنٽل ڪارٽيڪس، ايمگدالا، هائيپوٿامامس، ۽ اسٽريا ٽرمينل شامل آهن. انهن ميکانيزم ذريعي، دٻاء ياداشت جي ڪارڪردگي، مدافعتي فنڪشن، ميٽابولزم ۽ بيمارين جي حساسيت کي تبديل ڪري سگهي ٿو. بيمارين جو خطرو خاص طور تي ذهني بيمارين سان لاڳاپيل آهي، جتي دائمي يا سخت دٻاء ڪيترن ئي ذهني بيمارين لاء هڪ عام خطري جو عنصر رهي ٿو.^[5]^[6]

نفسيات

اصطلاح ۽ تاريخي استعمال

توازن لاءِ حياتياتي ضرورت

حياتياتي پس منظر

دٻاء جي حياتيات

دائمي دٻاء جا اثر

نفسياتي تصور

تشخيص

تحقيق جي تاريخ

پڻ ڏسو

خودمختيار اعصابي نظام
مدافعتي جسمانيات
ٻوٽن م دٻاء جو ماپ
ٽريئر سماجي دٻاء جو ٽيسٽ
ابتدائي ننڍپڻ ۾ دٻاء
موسمياتي مفروضو

خارجي لنڪس

stress جي لغوي معنائن جي لاءِ وڪي لغت ۾ ڏسو

علامتون

ننڊ جو گھٽ اچڻ

ذهني دٻاءُ ڪارڻ انسان کي ننڊ جا مسئلا پيش ايندا آهن جنھن ڪارڻ انکي ننڊ ناهي ايندي ۽ نہ ئي سڪون يا آرام ڪري سگھبو آهي انڪري گھڻي ذهني دٻاءُ جو ڪارڻ هڪ نشاني ننڊ جو نہ اچڻ بہ آهي.

موت ۽ خودڪشي ۾ دلچسپي وٺڻ

ذهني دٻاءُ ڪارڻ خودڪشي جو رجحان وڌي ويندو آهي جنھن سان انسان کي پنھنجي زندگي ۾ ڪا دلچسپي ناهي رهندي جنھن سان اهو هر وقت پنھنجي زندگي کي ختم ڪرڻ جو سوچيندو آهي.

کاڌي کائڻ کان پاسو ڪرڻ

ڇوجو انسان مڪمل مايوسي جو شڪار ٿي ويندو آهي انڪري انجي کاڌو پيتي جي روعي ۾ بہ انجو اثر پوندو آهي جنھن جي وجہ سان انسان کاڌو پيتو گهٽ ۽ بلڪل ختم ڪري ڇڏيندو آهي.

دلچسپي ڇڏي ڏيڻ

ذهني دٻاءُ جو انسان مزاج تہ بہ گھڻو اثر پوندو آهي انجي وجہ سان انسان پنھنجي پاڻ کي ھر ڪنھن کان پري رکندو آهي ۽ ڪنھن ڪم ڪار ۾ پڻ دلچسپي وٺڻ پسند ناهي ڪندو.

همٿ ختم ٿيڻ

ذهني دٻاءُ جي وجهہ سان انسان جي همٿ گھٽ ٿي ويندو آهي انسان هر وقت پاڻ کي ٿڪاوٽ جو شڪار محسوس ڪندو آهي ۽ ائين لڳندو آهي انسان جي همٿ واري سگھ جواب ڏئي ڇڏي ٿي.

اداسي ۽ ڪمزوري

ذهني دٻاءُ ڪارڻ انسان مايوسي ۽ اداسي جو شڪار رهندو آهي جنھن ڪارڻ انسان کي هر وقت ڪمزوري ۽ ٿڪاوٽ محسوس ٿيندي رهندي آهي.

روئڻ

ذهني دٻاءُ انسان کي مايوسن ۽ نااميدي جي اونڌاهي ۾ وٺي ويندي آهي جنھن ڪارڻ انسان ننڍڙي ننڍڙي ڳالھ تہ بہ روئڻ شروع ڪري ڏيندو آهي.

نااميدي

ڇوجو انسان ذهني دٻاءُ جي وجهہ سان بلڪل بہ همٿ ڇڏي ڏيندو آهي انڪري انکي ائين لڳندو آهي تہ هاڻ اهو بلڪل اڪليو ۽ لاچار بہ يارو مددگار آهي ۽ ٻي ڪنھن مان اميد رکن پڻ ڇڏي ڏيندو آهي.

ڌيان توجہ ۽ فيصلو ڪرڻ ۾ ڏوکائي

انسان مايوسي جو ايترو شڪار ٿي ويندو آهي جو ڪنھن بہ شي تہ ڌيان ناهي ڏئي سگھندو جنھن ڪارڻ انکي فيصلي ڪرڻ ۾ ڏوکائي پيش ايندي آهي.

بک ۽ وزن

ذهني دٻاءُ مختلف ماڻھن تي مختلف طريقن سان اثر وجھندو آهي ڪجهه ماڻھن جي ان وجہ سان بک ۽ وزن گهٽ ٿي ويندو آهي جڏهن تہ ڪجهہ ماڻھن جي بک ۽ وزن پڻ وڌي ويندي آهي.

حوالا

↑ Nachiappan, Vasanthi; Muthukumar, Kannan (December 2010). "Cadmium-induced oxidative stress in Saccharomyces cerevisiae". Indian Journal of Biochemistry and Biophysics 47 (6): 383–387. ISSN 0975-0959. PMID 21355423. http://nopr.niscair.res.in/handle/123456789/10863. Retrieved 1 August 2019.
↑ Muthukumar, Kannan; Nachiappan, Vasanthi (2013-12-01). "Phosphatidylethanolamine from Phosphatidylserine Decarboxylase2 is Essential for Autophagy Under Cadmium Stress in Saccharomyces cerevisiae". Cell Biochemistry and Biophysics 67 (3): 1353–1363. doi:10.1007/s12013-013-9667-8. ISSN 1559-0283. PMID 23743710.
↑ Ulrich-Lai, Yvonne M.; Herman, James P. (7 February 2017). "Neural Regulation of Endocrine and Autonomic Stress Responses". Nature Reviews Neuroscience 10 (6): 397–409. doi:10.1038/nrn2647. ISSN 1471-003X. PMID 19469025.
↑ "Biology of stress". CESH / CSHS. حاصل ڪيل 2022-09-27.
↑ Notaras, Michael; van den Buuse, Maarten (2020-01-03). "Neurobiology of BDNF in fear memory, sensitivity to stress, and stress-related disorders" (en ۾). Molecular Psychiatry 25 (10): 2251–2274. doi:10.1038/s41380-019-0639-2. ISSN 1476-5578. PMID 31900428. https://www.nature.com/articles/s41380-019-0639-2.
↑ Segerstrom, Suzanne C.; Miller, Gregory E. (7 February 2017). "Psychological Stress and the Human Immune System: A Meta-Analytic Study of 30 Years of Inquiry". Psychological Bulletin 130 (4): 601–630. doi:10.1037/0033-2909.130.4.601. ISSN 0033-2909. PMID 15250815.

[1] Nachiappan, Vasanthi; Muthukumar, Kannan (December 2010). "Cadmium-induced oxidative stress in Saccharomyces cerevisiae". Indian Journal of Biochemistry and Biophysics 47 (6): 383–387. ISSN 0975-0959. PMID 21355423. http://nopr.niscair.res.in/handle/123456789/10863. Retrieved 1 August 2019.

[2] Muthukumar, Kannan; Nachiappan, Vasanthi (2013-12-01). "Phosphatidylethanolamine from Phosphatidylserine Decarboxylase2 is Essential for Autophagy Under Cadmium Stress in Saccharomyces cerevisiae". Cell Biochemistry and Biophysics 67 (3): 1353–1363. doi:10.1007/s12013-013-9667-8. ISSN 1559-0283. PMID 23743710.

[ReferenceD2-3] Ulrich-Lai, Yvonne M.; Herman, James P. (7 February 2017). "Neural Regulation of Endocrine and Autonomic Stress Responses". Nature Reviews Neuroscience 10 (6): 397–409. doi:10.1038/nrn2647. ISSN 1471-003X. PMID 19469025.

[4] "Biology of stress". CESH / CSHS. حاصل ڪيل 2022-09-27.

[notaras2-5] Notaras, Michael; van den Buuse, Maarten (2020-01-03). "Neurobiology of BDNF in fear memory, sensitivity to stress, and stress-related disorders" (en ۾). Molecular Psychiatry 25 (10): 2251–2274. doi:10.1038/s41380-019-0639-2. ISSN 1476-5578. PMID 31900428. https://www.nature.com/articles/s41380-019-0639-2.

[Suzanne_C_29092-6] Segerstrom, Suzanne C.; Miller, Gregory E. (7 February 2017). "Psychological Stress and the Human Immune System: A Meta-Analytic Study of 30 Years of Inquiry". Psychological Bulletin 130 (4): 601–630. doi:10.1037/0033-2909.130.4.601. ISSN 0033-2909. PMID 15250815.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]