دار چيني
نظر ھيٺ مضمون the spice تي آهي. the genus of trees where cinnamon originates جي لاءِ Cinnamomum ڏسو. ٻين استعمالن لاءِ other uses دار چيني (سلجھائپ) ڏسو.دارچيني يا تج (Cinnamon) هڪ مصالحو آهي جيڪو سنامومم (Cinnamomum) جي ڪيترن ئي قسمن جي وڻن جي اندروني ڇنڊن مان حاصل ڪيو ويندو آهي. دارچینی خاص طور تي مختلف قسم جي کاڌن، مٺي ۽ لذيذ کاڌن، ناشتي جي اناج، ناشتي جي خوراڪ، چانهه، گرم چاڪليٽ ۽ روايتي کاڌي ۾ هڪ خوشبودار مصالحو ۽ اضافي ذائقي طور استعمال ڪيو ويندو آهي. دار چینی جي خوشبو ۽ ذائقو ان جي ضروري تيل ۽ جزو، سناملڊيهائيڊ (cinnamaldehyde)، ۽ گڏوگڏ ڪيترن ئي ٻين جزن سميت يوگينول مان نڪتل آهي.
دارچيني هتي پوکڻ ۾ نه ايندي آهي. واپار جي شين وانگي ٻاهرين ملڪن کان ايندي آهي. خوشبوءِ جي لاءِ پلاءَ ۾ يا کاڌي جي ڪن ٻين قسمن ۾ وجهبي آهي، شربت به هن جو ٺاهيندا آهن. هيءَ وڻ جو ڇوڏو آھي. انهيءَ جي پنن ۾ به اهڙي خوشبوءِ ٿيندي آهي مگر سندس گلن ۾ خراب باس ٿيندي آهي. اهي گل ننڍڙا اڇڙا ٿيندا آهن. دار چينيءَ کي انگريزيءَ ۾ سنامن چون ٿا.[1]
دارچینی وڻن جي ڪيترن ئي قسمن ۽ تجارتي مصالحن جي شين جو نالو آهي جيڪي انهن مان ڪجهه پيدا ڪن ٿا. سڀئي خاندان، لوراسيا (Lauraceae) ۾ سناموم (Cinnamomum) نسل جا ميمبر آهن. صرف چند سنامومم قسمون تجارتي طور تي مصالحن لاء پوکيا ويا آهن. سنامومم ويرم (متبادل طور تي، سي. زيلئنيڪم C. zeylanicum)، جيڪو سري لنڪا (اڳوڻو، سيلون) ۾ پيدا ٿيڻ کان پوءِ "سيلون دارچینی" جي نالي سان مشهور آهي ۽ "سچو دارچینی" سمجهيو ويندو آهي،[2] پر بين الاقوامي واپار ۾ اڪثر دارچینی چئن ٻين قسمن مان نڪتل آهي، عام طور تي ۽ وڌيڪ صحيح طور تي "ڪيسيا" طور حوالو ڏنو ويو آهي: سي. برمنني (انڊونيشي دارچینی يا پدانگ ڪاسيا)، سي. ڪيشيا (چيني دارچینی يا چيني ڪيسيا)، سي. لووريروئي (سائيگون دارچینی يا ويٽنامي ڪيسيا) ۽ گهٽ عام سي. سٽريوڊورم ( مالابار دارچینی) آهي.[3][4][5] سال2021ع ۾، دار چینی جي عالمي پيداوار 2,26,753 ٽن هئي، جن ۾ چين جو حصو 43 سيڪڙو هو.[6]
طب
سنواريو- نالا: عربي: دارصيني، فارسي: دارچيني، هندي: فيمونيا، مرسلون ۽ سهرين، گجراتي: تج
- اثر: گرم خشڪ
- نقصان: مثاني کي
- ميل: آسارون ۽ ڪتيرو،
- عيوض: ڪباب چيني،
- وزن: هڪ کان ٽي ماسا
- سڃاڻپ: گهاٽي ڳاڙهي رنگ تي ويڙهيل سڪل ڇوڏا ٿين ٿا، جيڪي ذائقي ۾ مٺا ۽ تيز ٿيندا آهن.
- خاصيت: دل ۽ دماغ کي خوش ڪن ٿا، حيض ۽ پيشاب کي جاري ڪن ٿا، حمل ڪيرائي ٿي. وائي باديءَ کي تحليل ڪري ٿي. کنگهه، خفقان، جلندر چريائي، وسواس، جگر جي سدن، ٻرهل، گردي جي سور لاءِ مفيد آهي. آواز کي صفا ڪري ٿي. وات جي خوشبوءِ پيدا ڪري ٿي. دماغ جي رطوبت کي سڪائي ٿي، قوت باهه ۽ مني وڌائي ٿي، سرد مزاج وارن کي مفيد آهي، ٻنڌين ۽ اکين جي بيمارين ۾ فائدو ڪري ٿي.[7]
حوالا
سنواريو- ↑ ڪتاب: باغ ۽ باغباني؛ ليکڪ: مرزا قليچ بيگ؛ ايڊيشن:1960ع؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ، ڄامشورو.
- ↑ "Encyclopaedia Britannica article on Cinnamon, plant and spice". وقت 18 August 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 10 July 2022. Unknown parameter
|url-status=ignored (مدد) - ↑ "Encyclopaedia Britannica article on Cinnamon, plant and spice". وقت 18 August 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 10 July 2022. Unknown parameter
|url-status=ignored (مدد) - ↑ Iqbal, Mohammed. "International trade in non-wood forest products: An overview". FO: Misc/93/11 – Working Paper. Food and Agriculture Organization of the United Nations. وقت 16 March 2019 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 12 November 2012. Unknown parameter
|url-status=ignored (مدد) - ↑ Bell, Maguelonne Toussaint-Samat (2009). A history of food (New expanded ed.). Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1405181198. https://books.google.com/books?id=QmevzbQ0AsIC. "Cassia, also known as cinnamon or Chinese cinnamon is a tree that has bark similar to that of cinnamon but with a rather pungent odour"
- ↑ حوالي جي چڪ: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedfaostat - ↑ ڪتاب: فرھنگ جعفري؛ ليکڪ: حڪيم محمد جعفر؛ ايڊيشن: 2007ع؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ، ڄامشورو.