سوڊان
سوڊان(انگريزي: Sudan ) جو سرڪاري نالو جمهوريه سوڊان آهي[9]. اوڀر فريڪا ۾ واقع ھن ملڪ جون سرحدون اتر ۾ مصر ، اتر-اولھ ۾ لبيا، اولھ ۾ چاڊ، ڏکڻ-اولھ ۾ سينٽرل آفريڪن ريپبلڪ، ڏکڻ ۾ ڏکڻ سوڊان، ڏکڻ-اوڀر ۾ ايٿوپيا، اوڀر ۾ ايريٽيريا ۽ اتر-اوڀر ۾ ڳاڙهي سمنڊ سان ملن ٿيون. 2018 ۾ ھن ملڪ جي آبادي 43000000 ھئي[10]. ملڪ جي پکيڙ 1886068 چورس ڪلوميٽر آهي ۽ ھي ملڪ عرب دنيا جو ٽيون وڏو ملڪ آهي. 9 جولاء 2011 ۾ ڏکڻ سوڊان جي ڌار ٿيڻ کان اڳ گڏيل سوڊان عرب دنيا کو پکيڙ ۾ سڀ کان وڏو ملڪ ھيو[11] سوڊان جو اڪثريتي مذھب اسلام آھي [12] ملڪ جي سرڪاري ٻولي عربي ۽ انگريزي اھي. گادي جو هنڌ خرطوم آهي جيڪو نيري نيل درياء ۽ اڇي نيل درياء جي سنگم تي واقع آهي.
ريپبلڪ آف سوڊان جمهورية السودان | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
شُعار: 'النصر لنا "سوڀ اسانجي آھي " | |||||
_highlighted.svg) تيز سائي رنگ ۾ سوڊان ۽ ھلڪي سائي رنگ ۾ تڪراري علائقو | |||||
_-_SDN_-_UNOCHA.svg) | |||||
| گادي جو هنڌ | خرطوم 15°38′N 032°32′E / 15.633°N 32.533°E | ||||
| دفتري ٻوليون | |||||
| قومي ٻولي | عربي[a] | ||||
| مذهب | اسلام 97%
عيسائيت 2% سوڊان جا ٻيا مذھب 1% | ||||
| مقامي آبادي | سوڊاني يا سوڊنيز | ||||
| حڪومت | وفاقي پارلياماني ريپبلڪ | ||||
| عبدالفتاح البرھان | |||||
• وزيراعظم |
عبدالله ھمدوڪ | ||||
| مقننه | ليجسليٽو ڪائونسل | ||||
| سوڊان جي تاريخ | |||||
• اينگلو ايجپشن سوڊان بيٺڪيت |
1899 | ||||
• اينگلو ايجپشن حاڪميت کان آزادي |
1 جنوري 1956 | ||||
• ڏکڻ سوڊان جو جنم |
9 جولاء 2011 | ||||
| 11 اپريل 2019 | |||||
| 4 آگسٽ 2019 | |||||
| پکيڙ | |||||
• جملي |
1٬886٬068 km2 (728٬215 sq mi) (15th) | ||||
| آبادي | |||||
• June 2019 اندازو |
41,592,539 [2] (34th) | ||||
• 2008 مردم شماري |
30,894,000 (disputed) [3] | ||||
• گھاٽائي |
21.3 /km2 (55.2 /sq mi) | ||||
| جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد ) | 2018 لڳ ڀڳ | ||||
• ڪل |
$177.678 ارب ڊالر [4] | ||||
• في سيڪڙو |
$4,232[5] | ||||
| جِي. ڊي. پي (رڳو نالي ۾ ) | 2018 لڳ ڀڳ | ||||
• ڪل |
$33.903 ارب ڊالر | ||||
تاريخ سنواريو
سوڊان جي تاريخ مصر جي فرعونن جي دور. ھن علائقي ڪيرما واري بادشاھت(2500 –1500 ق م)، مصر جي نئين بادشاھت(1500–1070)، ڪوش جي بادشاھت (785 ق م–350ع) ڏٺيون. ڪوش جي زوال کان پوء نوبيونين جون ٽي عيسائي بادشاھتون قائم ٿيون جن ۾ نوبيتيا، مڪوريا ۽ الوديا شامل ھيون. جن مان پويون ٻئي بادشاھتون 1500ع تائين قائم رھيون. چوڏھين ۽ پندرھين صدي عيسويءَ دوران عرب بدوي قبيلا اتي آباد ٿي ويا. سورھين کان اوڻوھين صدي تائين اتي ان جي اوڀر ۽ وچين حصي ۾ فونج جي سلطنت جو غلبو رھيو ۽ ان جي اولھ ۾ دارفور جي سلطنت ۽ آخري اتر واري حصي ۾ عثماني خلافت جو غلبو رھيو. ان دور م ھي ملڪ عرب ۽ اسلامي تھذيب جي عروج طرف وڌيو. 1820 کان 1874 تائين سمورو سوڊان محمد علي خاندان جي حاڪميت ھيٺ رھيو. 1881 کان 1885 تائين واري سختي واري مصري حاڪميت جو مھدي انقلاب ذريعي خاتمو ٿيو جنھن سان مھدي محمد احمد اتي ام درمان واري خلافت قائم ڪئي. 1898ع ۾ برطانوي حملي م لڳ ڀڳ سموري رياست تباھ ٿي چڪي ھئي ۽ پوء اينگلو ايجپشن سوڊان قائم ٿي. ويھين صديءَ ۾ ھتي سوڊاني قومپرستي جو آغاز ٿيو. 1953ع برطانيا سوڊان کي آزاد ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پھرين جنوري 1956ع ۾ سوڊان جي آزادي جو اعلان ٿيو. آزادي بعد سوڊان ۾ لاڳاتار ڪمزور پارلياماني ۽ فوجي حڪومتون ۽ قائم ٿينديون رھيون. 1983ع ۾ جعفر محمد نميري شرعي نظام لاڳو ڪيو.[13] جنھن ڪري اسلامي اتر سوڊان ۽ عيسائين واري ڏکڻ سوڊان جي وچ ۾ دوريون ٿي ويون ۽ نيشنل اسلامڪ فرنٽ جي زير اثر سرڪاري فوج ۽ ڏکڻ جي سوڊان پيپلز لبريشن آرمي ۽ ٻين گروپن وچ ۾ گھرو ويڙھ کي جنم ڏنو [14] 1989ع کان 2019 تائين سوڊان عمر البشير جي فوجي آمريت جو ھڪ ڊگھو دؤر ڏٺو. 2003 ۾ دارفور واري جنگ ڇڙي وئي جنھن م سن تي نسل ڪشي جو الزام لڳندو رھيو. اٽڪل ٽي کان چار لک ماڻھو مارجي ويا. 2018 جي آخر م عمر البشير جي خلاف احتجاجي عومي تحريڪ جو آغاز ٿيو جنھن جي نتيجي م 11اپريل 2019 تي فوجي انقلاب آيو ۽ ان جي حڪومت جو خاتمو ٿيو[15].
حوالا سنواريو
- ↑ "Sudan forms 11-member sovereign council, headed by al-Burhan". Al Jazeera. 20 August 2019. https://www.aljazeera.com/news/2019/08/sudan-forms-11-member-sovereign-council-headed-al-burhan-190820204821614.html. Retrieved 24 August 2019.
- ↑ "Population". Official population clock.
- ↑ "Discontent over Sudan census". News24. Agence France-Presse (Cape Town). 21 May 2009. http://www.news24.com/World/News/Discontent-over-Sudan-census-20090521. Retrieved 8 July 2011.
- ↑ "Sudan". International Monetary Fund.
- ↑ "Sudan". International Monetary Fund.
- ↑ "Sudan". International Monetary Fund.
- ↑ "Gini Index". World Bank. حاصل ڪيل 2 March 2011.
- ↑ "Human Development Report 2019" (PDF). United Nations Development Programme. حاصل ڪيل 10 December 2019.
- ↑ "The World Factbook: Sudan". The World Factbook (U.S. Central Intelligence Agency). ISSN 1553-8133. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/su.html. Retrieved 10 July 2011.
- ↑ "The World Factbook – Central Intelligence Agency". www.cia.gov.
- ↑ "The World Factbook – Central Intelligence Agency". www.cia.gov.
- ↑ Davison, Roderic H. (1960). "Where is the Middle East?". Foreign Affairs 38 (4): 665–675. doi:. https://semanticscholar.org/paper/b0f99025d232494803f84f1a4578d7a11dcf1be2.
- ↑ "Archived copy". وقت 2 September 2013 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 14 July 2017. Unknown parameter
|url-status=ignored (مدد) - ↑ Collins, Robert O. (2008). A History of Modern Sudan. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85820-5.
- ↑ https://www.cnn.com/2012/12/10/world/africa/omar-al-bashir---fast-facts/index.html