انڊونيشيا
انڊونيشيا (انگريزي ٻولي: Indonesia) هن ملڪ جو سرڪاري نالو جمهوريه انڊونيشيا (Republic of Indonesia) آهي، جنهن جو پراڻو نالو نوسانتارا هو. هندي سمنڊ (Indian Ocean) جي نسبت سان کيس انڊونيشيا چيو ويو.
ريپبلڪ آف انڊونيشيا Republik Indonesia (ٻولي؟) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
شُعار: Bhinneka Tunggal Ika (Old Javanese) (English: "Unity in Diversity") 'National ideology: Pancasila[1][2] | |||||
.svg) سائي رنگ ۾ ڏيکاريل انڊونيشيا جي اختيار وارا علائقا | |||||
| گادي جو هنڌ | جڪارتہ 6°10.5′S 106°49.7′E / 6.1750°S 106.8283°E | ||||
| سڀ کان وڏو شهر | جڪارتہ | ||||
| سرڪاري ٻولي قومي ٻولي |
انڊونيشيائي ٻوليون | ||||
| تسليم شده ٻوليون | |||||
| نسلي گروھ (2010) | جاونائي 40.22% سندنائي 15.5% and باقي ٻيا نسلي گروهه 44.28%[4] | ||||
| مذهب (2010) |
| ||||
| مقامي آبادي | انڊونيشين | ||||
| حڪومت | يونيٽري پريزيڊينشل آئيني ريپبلڪ | ||||
• صدر |
جوڪو ودودو | ||||
• وائيس پريزيڊنٽ |
جوڏف ڪلا | ||||
• اسپيڪر آف پيپلز ريپرزنٽيٽو ڪائونسل |
بامبنگ سوئيستايو | ||||
• اسپيڪر ريجنل ريپرزنٽيٽو ڪائونسل |
عثمان سپاٽا اوڊنگ | ||||
• چيف جسٽس آف انڊونيشيا |
محمد حطا علي | ||||
| مقننه | پيپلز ڪنسلٽيٽو اسيمبلي (MPR) | ||||
| ريجنل ريپرزنٽيٽو ڪائونسل (DPD) | |||||
| پيپلز ريپريزنٽيٽو ڪائونسل (DPR) | |||||
| انڊونيشيا جي تاريخ | |||||
| 2nd century | |||||
| 13th century | |||||
| 20 March 1602 | |||||
| 1 January 1800 | |||||
| 9 March 1942 | |||||
| 17 August 1945 | |||||
• يونائيٽيڊ اسٽيٽس آف انڊونيشيا (USI) |
27 December 1949 | ||||
| 17 August 1950 | |||||
| پکيڙ | |||||
| [اوزا تبديل: invalid number] (14th) | |||||
| 4.85 | |||||
| آبادي | |||||
• اندازو |
261,115,456[7] | ||||
• مردم شماري |
237 | ||||
| جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد ) | 2018 لڳ ڀڳ | ||||
• في سيڪڙو |
$13,120[8] (96th) | ||||
| جِي. ڊي. پي (رڳو نالي ۾ ) | 2018 لڳ ڀڳ | ||||
• ڪل |
$1.092 trillion[8] (16th) | ||||
تعارف سنواريو
هي ڏکڻ اوڀر ايشيا جو اسلامي ملڪ آهي. هن جي اتر ۾ ملائيشيا ۽ ملاڪا سامونڊي لنگهه، ڏکڻ ۾ چيني سمنڊ، سليبيز سمنڊ ۽ فلپائن، اولهه ۾ پئسِفڪ سمنڊ، اوڀر ۾ پاپوآ نيو گني ۽ آرافورا سمنڊ، ڏکڻ اولهه ۾ هندي سمنڊ ۽ اتر- اولهه ۾ انڊيمان سمنڊ آهن. انڊونيشيا 13,677 ٻيٽن تي ٻڌل ٻيٽن جو ڳٽڪو آهي. جيڪي اوڀر کان اولهه تائين 5,150 ڪلوميٽر (3,200 چورس ميل) جي ڊيگھه ۽ اتر کان ڏکڻ تائين 1,930 ڪلوميٽرن (1,200 ميل) جي ويڪر ۾ پکڙيل آهن. انهن ٻيٽن جي پکيڙ آسٽريليا جي اتر تائين آهي. ملڪ جو اڌ حصو جابلو آهي، 65 سيڪڙو ايراضي ساوڪ ڀريل ٻيلن سان ڍڪيل آهي. انڊونيشيا جي ڪل پکيڙ 19,06,200 چورس ڪلوميٽر (7,35,800 چورس ميل) ۽ آبادي 22 ڪروڙ آهي. -انڊونيشيا جي گاديءَ جو هنڌ جڪارتا (Jakarta) آهي ۽ سڀ کان مٿانهون هنڌ يونيڪ جايا (بلندي 5,030 ميٽر) آهي. هتان جي سرڪاري ٻولي انڊونيشي آهي، جڏهن ته ملائي، جاوائي ۽ باتڪ پڻ ڳالهائجن ٿيون. هن ملڪ جي موسم خط استوا جي ويجھو هئڻ ۽ خط سرطان ۽ خط جدي جي وچ ۾ هئڻ ڪري گرم هوندي آهي. هتي برسات گھڻي پوندي آهي. انڊونيشيا جي مکيه زرعي پيداوار، چانور، مڪئي، پٽاٽا، ناريل، ڪمند، رٻڙ، کجور، کؤنر، گجر، چانهه، ڪافي ۽ مصالحا آهن. مکيه صنعتن ۾ ٽيڪسٽائيل، ڪاغذ، سيمنٽ، گاڏيون، سائيڪلون، ٽائر، رٻڙ جون شيون، پيٽروليم جون شيون، پلاءِ ووڊ اچي وڃن ٿيون. هتي جي مکيه معدنيات ۾ تيل، قدرتي گئس، ٽامو، نڪل، ايلومينم، قلعي، ڪوئلو، باڪسائيٽ، مينگانيز، تيزاب، ڪروميم، ٽين ۽ چاندي شامل آهن.
تاريخ سنواريو
انڊونيشيا جي تاريخ، تاريخ کان به اڳ جي آهي. عام انسانيات جي ماهرن جو خيال آهي ته بندري قد وارو قديم انساني نسل هتي آباد هو. جاوا مان نڪتل 5 لک سال پراڻا انساني ڍانچا مليا آهن. پٿر جي زماني ۾ هتي ڪاري نسل جا بندرا ماڻهو آباد ٿيا. جن جو مذهب مظاهر پرستي هو ۽ جيڪي وحشي قبيلن واري جيوت گذاريندا هئا ۽ اڄ به جابلو علائقن جي اندروني حصن ۾ آباد آهن. هتي ستين ۽ اٺين صديءَ ۾ دلينڊرا ۽ سري وجايا نالي وڏيون سلطنتون قائم ٿيون. يارهين صديءَ ۾ ڪيدري سلطنت جو اوج ٿيو. ان زماني ۾ هتي مسلمان واپاري اسلام جي روشني کڻي آيا. عرب ۽ هندوستاني واپارين سماترا ٻيٽ ۾ سڀ کان اڳ ۾ اسلام جي تبليغ ڪئي. ٻي عالمي جنگ دؤران 1942ع ۾ جاپان انڊونيشيا تي قبضو ڪيو، جنهن سان ولنديزي اقتدار جي خاتمي جي راهه هموار ٿي. 12 مارچ 1966ع تي آرمي چيف جنرل سوهارتو صدارت تي قابض ٿي سوئيڪارنو کي تاحيات صدر ۽ وزيراعظم جي عهدي تان لاهي نظربند ڪيو. انهيءَ حالت ۾ سوئيڪارنو 21 جون 1970ع ۾ لاڏاڻو ڪري ويو. انڊونيشيا جي آزاديءَ جو ڏهاڙو 27 ڊسمبر 1949ع آهي ۽ گڏيل قومن جي اداري (UNO) جي ميمبرشپ 28 سيپٽمبر 1950ع کان اٿس. سنڌ جا سنڌ ورڪي واپاري جاوا ۽ سوماترا تائين وڃي ڪمائي شاهوڪار ٿيندا هئا، ان حوالي سان سنڌيءَ ۾ عيش ڪرڻ لاءِ ”جاوا ڪرڻ“ جو اصطلاح موجود آهي.[11]
جاگرافي سنواريو
انڊونيشيا ويڪرائي ڦاڪ 11° ڏکڻ ۽ 6° اتر ۽ ڊگھائي 95° اوڀر ۽ 141° اوڀر جي وچ ۾ آهي. هڪ بين البراعظمي ملڪ جيڪو ڏکڻ اوڀر ايشيا ۽ اوشيانا تي پکڙيل آهي، اهو دنيا جي سڀ کان وڏي آرڪيپلاجڪ رياست آهي، جيڪا 5,120 ڪلوميٽر (3,181 ميل) اوڀر کان اولهه ۽ 1,760 ڪلوميٽر (1,094 ميل) اتر کان ڏکڻ تائين پکڙيل آهي. ملڪ جي سامونڊي ۽ سيڙپڪاري معاملن واري وزارت جو چوڻ آهي ته انڊونيشيا ۾ 17,504 ٻيٽ آهن (جن مان 16,056 گڏيل قومن ۾ رجسٽر ٿيل آهن) خط استوا جي ٻنهي پاسن تي پکڙيل آهن، جن مان لڳ ڀڳ 6,000 عير آباد آهن. سڀ کان وڏا ٻيٽ سماترا، جاوا، بورنيو (برونائي ۽ ملائيشيا سان حصيداري ٿيل)، سولاويسي ۽ نيو گني (پاپوا نيو گني سان گڏيل) آهن. انڊونيشيا جون زميني سرحدون ملائيشيا سان بورنيو ۽ سيبتڪ، نيو گني جي ٻيٽ تي پاپوا نيو گني، تيمور جي ٻيٽ تي اوڀر تيمور، ۽ سنگاپور، ملائيشيا، ويٽنام، فلپائن، پالاؤ ۽ آسٽريليا سان سامونڊي سرحدون آهن. 4,884 ميٽر (16,024 فوٽ) تي، پنڪيڪ جايا (Puncak Jaya) انڊونيشيا جي بلند ترين چوٽي آهي، ۽ سماترا ۾ ٽوبا ڍنڍ (Lake Toba) سڀ کان وڏي ڍنڍ آهي، جنهن جي ايراضي 1,145 اسڪوائر ڪلوميٽر (442 اسڪوائر ميل) آهي. انڊونيشيا جون سڀ کان وڏيون نديون ڪالمنٽن ۽ نيو گني ۾ آهن ۽ انهن ۾ ڪپوا، بارٽو، ممبرامو، سيپڪ ۽ مهاڪام شامل آهن. اهي ٻيٽ جي درياهه جي آبادين جي وچ ۾ رابطي ۽ ٽرانسپورٽ لنڪ جي طور تي ڪم ڪن ٿا.
حڪومت ۽ سياست سنواريو
انڊونيشيا هڪ جمهوري ملڪ آهي جنهن ۾ صدارتي نظام آهي. 1998 ۾ نئين آرڊر جي زوال کان پوء، سياسي ۽ حڪومتي ڍانچي ۾ زبردست سڌارا آيا، چار آئيني ترميمن سان ايگزيڪيوٽو، قانون سازي ۽ عدالتي شاخن کي بحال ڪيو. انهن مان مکيه مختلف علائقائي ادارن کي طاقت ۽ اختيار آهي. انڊونيشيا جو صدر رياست جو سربراهه ۽ حڪومت جو سربراهه، انڊونيشيا جي قومي هٿياربند فوجن Tentara Nasional Indonesia (TNI) جو ڪمانڊر انچيف ۽ گهرو گورننس، پاليسي سازي، ۽ پرڏيهي معاملن جو ڊائريڪٽر آهي. صدر وڌ ۾ وڌ ٻه لڳاتار پنجن سالن جي مدت تائين خدمت ڪري سگهي ٿو.
قومي سطح تي اعليٰ ترين نمائندو ادارو پيپلز ڪنسلٽيٽو اسيمبلي, مجلس پرموسياورتن راڪيات) (MPR) آهي. ان جا مکيه ڪم آئين جي حمايت ۽ ترميم ڪري رهيا آهن، صدر جو افتتاح ۽ مواخذي ۽ رياستي پاليسي جي وسيع خاڪي کي رسمي ڪرڻ آهي. MPR ٻن گھرن تي مشتمل آھي؛ عوام جي نمائندي ڪائونسل, ديوان پروڪيلان دارا (DPR)، 575 ميمبرن سان، ۽ علائقائي نمائندي ڪائونسل, ديوان پرواکلان دارا (DPD)، 136 ميمبرن سان. ڊي پي آر قانون سازي پاس ڪري ٿو ۽ ايگزيڪيوٽو شاخ جي نگراني ڪري ٿو. 1998 کان وٺي سڌارن قومي گورننس ۾ ان جي ڪردار کي واضح طور تي وڌايو آهي، جڏهن ته DPD علائقائي انتظام جي معاملن لاء هڪ نئون چيمبر آهي. سڀ کان وڌيڪ سول تڪرار رياست جي عدالت (Pengadilan Negeri) جي سامهون ظاهر ٿيندا آهن؛ اپيلون هاءِ ڪورٽ (Pengadilan Tinggi) جي اڳيان ٻڌيون وڃن ٿيون. انڊونيشيا جي سپريم ڪورٽ (محڪمه اگونگ) عدالتي شاخ جي اعليٰ ترين سطح آهي ۽ حتمي بندش جي اپيلن کي ٻڌي ٿي ۽ ڪيس جو جائزو وٺندي آهي. ٻين عدالتن ۾ آئيني عدالت (محڪمه ڪانسٽيٽسي) شامل آهي جيڪا آئيني ۽ سياسي معاملن کي ٻڌي ٿي، ۽ مذهبي عدالت (پينگاديلان اگاما)، جيڪا ڪوڊ ٿيل اسلامي پرسنل لا (شريعت) جي ڪيسن کي منهن ڏئي ٿي. ان کان علاوه، جوڊيشل ڪميشن (ڪوميسي جوڊيسيل) ججن جي ڪارڪردگي جي نگراني ڪندو آهي.
معيشت سنواريو
انڊونيشيا هڪ مخلوط معيشت آهي جنهن ۾ نجي شعبي ۽ حڪومت اهم ڪردار ادا ڪن ٿا. ڏکڻ اوڀر ايشيا ۾ واحد G-20 ميمبر رياست جي طور تي, ملڪ علائقي ۾ سڀ کان وڏي معيشت آهي ۽ هڪ نئين صنعتي ملڪ جي طور تي درجه بندي ڪئي وئي آهي. 2023 جي اندازي مطابق, اها دنيا جي 16هين وڏي معيشت آهي جيڪا GDP جي لحاظ کان 7هين نمبر تي آهي. پي پي پي ۾ في کس جي ڊي پي 15,835 آمريڪي ڊالر آهي، جڏهن ته في کس جي ڊي پي 5,108 آمريڪي ڊالر آهي. خدمتون معيشت جو سڀ کان وڏو شعبو آهي ۽ جي ڊي پي (2018) جو 43.4 سيڪڙو آهي، ان کان پوءِ صنعت (39.7 سيڪڙو) ۽ زراعت (12.8 سيڪڙو) آهي. 2009 کان وٺي، هن ٻين شعبن جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ ماڻهن کي ملازمت ڏني آهي. مجموعي مزدور قوت جو 47.7 سيڪڙو جي حساب سان. ان کان پوءِ زراعت (30.2 سيڪڙو) ۽ صنعت (21.9 سيڪڙو) آهي. وقت سان گڏ، معيشت جي جوڙجڪ ۾ ڪافي تبديلي آئي آهي. تاريخي طور تي، هن کي زراعت ڏانهن تمام گهڻو وزن ڏنو ويو آهي. 1950ع ۽ 1960ع واري ڏهاڪي ۾ معاشي ترقيءَ جي ان جي مرحلن ۽ حڪومتي پاليسين ٻنهي جي عڪاسي ڪري ٿي ته جيئن زرعي خودمختياريءَ کي وڌايو وڃي. 1960ع واري ڏهاڪي جي آخر ۾ صنعتي ۽ شهري ٿيڻ جو هڪ بتدريج عمل شروع ٿيو ۽ 1980ع جي ڏهاڪي ۾ تيزيءَ سان تيل جي قيمتن ۾ گهٽتائي ڏسڻ ۾ آئي، حڪومت جو ڌيان تيل جي برآمدات کان پري ۽ تيار ڪيل برآمدات ڏانهن ڪرڻ تي آهي. اها ترقي سڄي 1980 ۽ ايندڙ ڏهاڪي ۾ 1990 جي تيل جي قيمت جي جھٽڪي جي باوجود جاري رهي. جنهن دوران جي ڊي پي 7.1 سيڪڙو جي سراسري شرح سان وڌي وئي. نتيجي ۾ غربت جي شرح 60 سيڪڙو کان گهٽجي 15 سيڪڙو ٿي وئي. 1980ع واري ڏهاڪي جي وچ ۾ واپاري رڪاوٽن جي گھٽتائي معيشت کي عالمي سطح تي وڌيڪ مربوط ڪيو. ترقي 1997 ايشيائي مالي بحران سان ختم ٿي وئي. نسبتا مستحڪم افراط زر ۽ جي ڊي پي ڊي فلٽر ۾ اضافو ۽ صارفين جي قيمت انڊيڪس تازو سالن ۾ مضبوط معاشي ترقي ۾ مدد ڪئي آهي. 2007 کان 2019 تائين، سالياني واڌ, بينڪن جي شعبي ۾ بهتري ۽ گهريلو واپرائڻ جي ڪري, 4 سيڪڙو ۽ 6 سيڪڙو جي وچ ۾ تيز ٿي وئي. 2019 تائين، آبادي جو 9.41 سيڪڙو غربت جي لڪير کان هيٺ رهندو هو، ۽ سرڪاري کليل بيروزگاري جي شرح 5.28 سيڪڙو هئي. عالمي COVID-19 جي وبائي مرض جي پهرين سال دوران ، معيشت 1997 جي بحران کان پوءِ پنهنجي پهرين کساد بازاري جو شڪار ٿي پر ايندڙ سال ۾ بحال ٿي وئي. انڊونيشيا وٽ قدرتي وسيلا آهن. ان جي بنيادي صنعتن ۾ مڇي مارڻ، پيٽروليم، ڪاٺ، ڪاغذ جي شين، ڪپهه جو ڪپڙو، سياحت، پيٽروليم کان کني، قدرتي گئس، باڪسائٽ، ڪوئلي ۽ ٽين آهن. ان جون مکيه زرعي پيداوارون چانور، ناريل، سويابين، ڪيلا، ڪافي، چانهه، کجيءَ، رٻڙ ۽ ڪمند آهن. اهي شيون ملڪ جي برآمدات جو هڪ وڏو حصو ٺاهين ٿيون، جن ۾ پام آئل ۽ ڪوئلي جي برڪيٽ شامل آهن جيئن ته برآمداتي شين ۾ اهم آهن. ريفائنڊ ۽ خام پيٽروليم کان علاوه بنيادي درآمدات، ٽيليفون، گاڏين جا پرزا ۽ ڪڻڪ جي اضافي وارداتن جي اڪثريت کي ڍڪي ٿو. چين، آمريڪا، جپان، سنگاپور، انڊيا، ملائيشيا، ڏکڻ ڪوريا ۽ ٿائيلينڊ انڊونيشيا جي پرنسپل ايڪسپورٽ مارڪيٽن ۽ امپورٽ پارٽنر آهن.
ڊيموگرافڪ سنواريو
2020 جي مردم شماري ۾ انڊونيشيا جي آبادي 270.2 ملين رڪارڊ ڪئي وئي. جاوا دنيا جو سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو ٻيٽ آهي، جتي ملڪ جي 56 سيڪڙو آبادي رهي ٿي. آبادي جي کثافت 141 ماڻهو في اسڪوائر ڪلوميٽر (365 في اسڪوائر ميل) آهي، دنيا ۾ 88هين نمبر تي آهي، جيتوڻيڪ جاوا جي آبادي جي کثافت 1,067 ماڻهو في اسڪوائر ڪلوميٽر (2,435 في اسڪوائر ميل) آهي. 1961 ۾، پهرين پوسٽ-نوآبادياتي مردم شماري ۾ ڪل 97 ملين ماڻهن کي رڪارڊ ڪيو ويو. 2030 تائين ان جي لڳ ڀڳ 295 ملين ۽ 2050 تائين 321 ملين تائين وڌڻ جو امڪان آهي. ملڪ ۾ هن وقت نسبتاً نوجوان آبادي آهي، جنهن جي وچين عمر 30.2 سال آهي (2017 جو اندازو).
آبادي جي پکيڙ سڄي جزيري ۾، مختلف رھائشن ۽ ترقيءَ جي سطحن سان، جڪارتا جي ميگا شھر کان وٺي پاپوا ۾ اڻ ڄاتل قبيلن تائين اڻ برابري آھي. 2017 تائين، اٽڪل 54.7 سيڪڙو آبادي شهري علائقن ۾ رهي ٿي. جڪارتا ملڪ جو پرائيميٽ شهر آهي ۽ عالمي سطح تي ٻيو نمبر سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو شهري علائقو آهي، جنهن ۾ 34 ملين کان وڌيڪ آبادي آهن. اٽڪل 8 ملين انڊونيشيا پرڏيهه ۾ رهن ٿا؛ ملائيشيا، هالينڊ، سعودي عرب، تائيوان، ڏکڻ آفريڪا، سنگاپور، هانگ ڪانگ، آمريڪا ۽ آسٽريليا ۾ سڀ کان وڌيڪ آباد آهن.
ثقافت سنواريو
انڊونيشيا جي آرڪيپيلاگو جي ثقافتي تاريخ ٻن هزارن سالن کان وڌيڪ آهي. هندستان جي برصغير ، سرزمين چين، وچ اوڀر، يورپ، ميلانيشيا ۽ آسٽريليا جي ماڻهن جي اثرن تاريخي طور تي آرڪيپيلاگو جي ثقافتي، لساني ۽ مذهبي جوڙجڪ کي شڪل ڏني آهي. نتيجي طور، جديد ڏينهن جي انڊونيشيا ۾ هڪ گهڻ ثقافتي، گهڻ لساني ۽ گهڻ نسلي سماج آهي، جيڪو خاص طور تي اصل مقامي ثقافتن کان مختلف آهي. انڊونيشيا ۾ هن وقت يونيسڪو جي غيرمعمولي ثقافتي ورثي جون تيرهن شيون آهن، جن ۾ ويانگ پپٽ ٿيٽر، ڪرس، باٽڪ، پينڪڪ سلات، انگڪلنگ، گيملان، ۽ روايتي باليني ناچ جا ٽي صنف شامل آهن.
حوالا سنواريو
- ↑ "Pancasila". U.S. Library of Congress. وقت 5 February 2017 کي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 5 February 2017.
- ↑ Vickers 2005117.
- ↑ حوالي جي چڪ: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedethnologu - ↑ Na'im, Akhsan; Syaputra, Hendry. "Nationality, Ethnicity, Religion, and Languages of Indonesians" (PDF) (ٻولي ۾ Indonesian). Statistics Indonesia. وقت 23 September 2015 کي اصل کان آرڪائيو ٿيل (PDF). حاصل ڪيل 23 September 2015.
- ↑ "2010 Census: Population by Region and Religion". Statistics Indonesia. حاصل ڪيل 20 November 2011.
- ↑ "UN Statistics" (PDF). United Nations. وقت 31 October 2007 کي اصل کان آرڪائيو ٿيل (PDF). حاصل ڪيل 31 October 2007.
- ↑ "World Population Prospects: The 2017 Revision". ESA.UN.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. حاصل ڪيل 10 September 2017.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 حوالي جي چڪ: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedimf18 - ↑ "GINI Ratio Indonesia Declines: Economic Inequality Narrows". Indonesia Investments. وقت 27 June 2017 کي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 27 June 2017.
- ↑ "Human Development Report 2016: Human Development for Everyone" (PDF). United Nations Development Programme. وقت 18 July 2017 کي اصل کان آرڪائيو ٿيل (PDF). حاصل ڪيل 18 July 2017.
- ↑ http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=انڊونيشيا