|
== پرسنل ڪمپيوٽر(اسان وٽ عام استعمال ٿيندڙ ڪمپيوٽر) ==
اسان موجوده ڪمپيوٽر جي ڍانچي کي بهتر نموني تڏهن سمجھي سگھنداسين جڏهن اسان انسان ۽ ٻين ساهوارن جي وجود ۽ ڍانچي کي سمجھڻ تي ٿورو زور ڏيندا سين، ڇو ته انسان ڪمپيوٽر کي پنهنجي مشابهه يعني پنهنجو پاڻ کي سامهون رکي ٺاهيو آهي ۽ ان ڳالهه ۾ سائنسدان ڪافي حد تائين ڪامياب ٿي رهيا آهن ته ڪمپيوٽر کان هر اهو ڪم ڪرائين جيڪو انسان ڪري سگھي ٿو، يا وري ڪي اهڙا عمل به آهن جن کي سرانجام ڏيڻ لاءِ ماڻهن ۽ لاڳاپيل شين جي وڏي تعداد جي ضرورت پوي ٿي پر ڪمپيوٽر اهي سڀ ڪم جهڙوڪ 50 ماڻهن جو ڪم هو اڪيلي سر تمام مختصر وقت ۾ ڪري سگھي ٿو، تنهن ڪري بهتر ائين ٿيندو ته انسان جي بناوٽ کي سامهون رکي پوءِ ڪمپيوٽر جي ڍانچي کي سمجھڻ جي ڪوشش ڪيون. <br />
ڏٺو وڃي ته بنيادي طور انساني ڍانچو/وجود چئن شين تي مشتمل آهي، ۽ جيڪڏهن انهن چئن شين مان ڪا به هڪ شي کٽل آهي ته انسان نامڪمل آهي، جهڙوڪ <br />
# 1. انساني جسم (فزيڪل باڊي).<br />
# 2. دماغ ۽ ان جا حصا جهڙوڪ ياداشت وغيره (پروسيسنگ، ميموري ۽ اسٽوريج).<br />
# 3. عقل يعني شعور جنهن ذريعي مليل مواد تي دماغ وسيلي سوچ ويچار ڪجي، نتيجو اخذ ڪرڻ جي سگھه، فيصلي يا ڊسيشن ميڪنگ جي سگھه (پروگرامنگ)<br />
# 4. زنده رهڻ لاءِ هوا/آڪسيجن، پاڻي ۽ ٻي کاڌ کوراڪ (توانائي، ان پٽ)<br />
# 5. انساني عمل، ڪم يا رد عمل (نتيجو/ آئوٽ پٽ)<br />
<br />
هڪ مڪمل ڪمپيوٽر به اهڙي ريت بنيادي ٽن شين تي مشتمل آهي. <br />
# 1. فزيڪل باڊي ۽ ان جا حصا. جن کي اسين هارڊويئر چوندا آهيون (پراسيسر: ڪمپيوٽر جو دماغ، هارڊ ڊسڪ/اسٽوريج: ياداشت، جنهن ۾ معلومات ۽ پروگرامنگ (هدايتون) محفوظ هوندي، آهي، ان پٽ ڊوائيسز: مواد داخل ڪرڻ جا اوزار، آئوٽ پٽ ڊوائيز: معلومات/نتيجا/رد عمل ظاهر ڪندڙ اوزار) وغيره<br />
# 2. ڪمپيوٽر پروگرام جن ۾ بيسڪ آپريٽنگ سسٽم، آپريٽنگ سسٽم ۽ ايپليڪيشن سافٽويئر (جن کي گڏيل نالو سافٽويئر/پروگرام/ هدايتون/ داخل پروگرامنگ تحت فيصلا ڪندڙ عملن جو نالو ڏنو ويو آهي)<br />
# 3. توانائي يعني بجلي يا اليڪٽرڪسٽي جنهن ذريعي ڪمپيوٽر کي هلائي سگھجي، ۽ ان ڪري ئي ڪمپيوٽر جي وصف ۾ لفظ اليڪٽرانڪ ڊوائيز استعمال ٿيندو آهي.<br />
<br />
<br />
=== 1. هارڊويئر:<br /> ===
جهڙي ريت انساني جسم جي عضون تي غور ڪرڻ کان پوءِ اسان انهن کي ٽن بنيادي حصن ۾ ورهائي سگھون ٿا اهڙي ريت ڪمپيوٽر هارڊويئر به بنيادي ٽن حصن تي مشتمل آهي.<br />
# 1. ان پٽ ڊوائيسز(In Put Devices) <br />
# 2. پروسيسنگ ۽ ميموري اسٽوريج ڊوائيسز(Processing and memory storage Devices) <br />
# 3. آئوٽ پٽ ڊوائيسز(Out Put Devices) <br />
<br />
هڪ مڪمل ڪمپيوٽر به اهڙي ريت بنيادي ٽن شين تي مشتمل آهي.
#فزيڪل باڊي ۽ ان جا حصا. جن کي اسين هارڊويئر چوندا آهيون (پراسيسر: ڪمپيوٽر جو دماغ، هارڊ ڊسڪ/اسٽوريج: ياداشت، جنهن ۾ معلومات ۽ پروگرامنگ (هدايتون) محفوظ هوندي، آهي، ان پٽ ڊوائيسز: مواد داخل ڪرڻ جا اوزار، آئوٽ پٽ ڊوائيز: معلومات/نتيجا/رد عمل ظاهر ڪندڙ اوزار) وغيره
#ڪمپيوٽر پروگرام جن ۾ بيسڪ آپريٽنگ سسٽم، آپريٽنگ سسٽم ۽ ايپليڪيشن سافٽويئر (جن کي گڏيل نالو سافٽويئر/پروگرام/ هدايتون/ داخل پروگرامنگ تحت فيصلا ڪندڙ عملن جو نالو ڏنو ويو آهي)
#توانائي يعني بجلي يا اليڪٽرڪسٽي جنهن ذريعي ڪمپيوٽر کي هلائي سگھجي، ۽ ان ڪري ئي ڪمپيوٽر جي وصف ۾ لفظ اليڪٽرانڪ ڊوائيز استعمال ٿيندو آهي.
=== 1. هارڊويئر: ===
جهڙي ريت انساني جسم جي عضون تي غور ڪرڻ کان پوءِ اسان انهن کي ٽن بنيادي حصن ۾ ورهائي سگھون ٿا اهڙي ريت ڪمپيوٽر هارڊويئر به بنيادي ٽن حصن تي مشتمل آهي.
#ان پٽ ڊوائيسز(In Put Devices)
#پروسيسنگ ۽ ميموري اسٽوريج ڊوائيسز(Processing and memory storage Devices)
#آئوٽ پٽ ڊوائيسز(Out Put Devices)
==== 1- ان پٽ ڊوائيسز: ====
مواد کي دماغ/پروسيسر تائين پهچائڻ جا عضوا/ڊوائيسز جن کي اسين ان پٽ ڊوائيسز چوندا آهيون. انساني جسم ۾ اهي بنيادي پنج آهن، پر هڪ معياري ڪمپيوٽر ۾ (P.C جيڪو اڄ ڪلهه اسان وٽ عام استعمال ۾ آهي) انهن جو بنيادي تعداد به عام طور تي پنج آهي. ڪمپيوٽر ۾ ضرورت مطابق انهن جو تعداد گھٽائي توڙي وڌائي سگھجي ٿو. اچو ته هاڻي نمبر وار انهن پنجن ان پٽ ڊوائيسز جو مختصر استعمال ۽ اهميت سمجھون.<br />
===== 1. ڪي بورڊ: =====
هي ٽائيپ رائيٽر جي ڪي بورڊ سان مشابهه آهي، البته هن ۾ ضرورت مطابق ڪافي بٽڻ/ ڪيز وڌيڪ (مخصوص ترتيب سان) شامل ڪيون ويون آهن جن جو گڏيل تعداد گھٽ ۾ گھٽ 110 تائين آهي، پر هاڻي اهڙا ڪي بورڊ به مارڪيٽ ۾ آيل آهن جن جي چاٻين/ڪيز جو تعداد ان کان وڌيڪ توڙي گهٽ به آهي، هن تي انگريزي الفابيٽ جا سمورا اکر، رياضيءَ جون مختلف نشانيون ۽ 0 کان 9 تائين انگ، ۽ ٻين مختلف ڪمن لاءِ ڪتب ايندڙ فنڪشن ڪيز شامل آهن). ڪي بورڊ هڪ بنيادي ان پٽ ڊوائيس آهي، جنهن جو ڪم ڊيٽا/مواد (انسان کان مليل پيغامن) کي سِي- پِي- يُو (سينٽرل پروسيسنگ يونٽ) يعني ڪمپيوٽر جي دماغ تائين پهچائڻ آهي. هن کان سواءِ اسان عام ڪمپيوٽر سان ڪوبه رابطو قائم نه ٿا ڪري سگهون.
===== 2. مائوس: =====
<big>هيءَ هڪ پوائنٽنگ ڊوائيز آهي، هن جو ڪم ڪمپيوٽر اسڪرين (مانيٽر) تي موجود پوائنٽر/ڪرسر/ايرو (تير جو نشان يا اشارو) ذريعي مختلف آپشنز تي ڪم ڪرڻ آهي، يعني مائوس کي ڪنهن سڌي (پلين) جڳهه تي رکي ان کي هڪ هٿ جي مدد سان جنهن طرف ڦيرائبو ته اهو اشارو يا پوائنٽر اسڪرين تي ان طرف ڦرندو رهندو. هن اوزار/ڊوائيز گرافڪس وغيره جي ڪم کي نهايت آسان ڪري ڇڏيو آهي، ائين سمجھو ته هن ڊوائيز کان سواءِ ڪمپيوٽر تي ڪم ڪرڻ انتهائي مشڪل ٿيو پوي، هڪ عام مائوس جي بناوٽ ۾ هڪ بال (جنهن ذريعي اسان پوائنٽر کي گھڻ رخي Multidirectional پاسن ڏانهن موڙي سگھون ٿا، مائوس کي گهمائڻ سان اهو بال به گهمندو، نتيجي ۾ اسڪرين تي پوائنٽر پڻ ساڳئي رخ ۾ چرپر ڪندو)، هن جي مٿاڇري تي ٻه بٽڻ (هڪ ساڄي ۽ هڪ کاٻي) به آهن جن کي رائيٽ بٽن ۽ ليفٽ بٽن جا نالا ڏنل آهن، هنن بٽڻن جو ڪم مختلف مرحلن ۾ مختلف هوندو آهي. اڄ ڪلهه مارڪيٽ ۾ ڪجھه ٻين قسمن جا جديد مائوس پڻ اچي چڪا آهن جن بابت اسين اڳتي هلي ذڪر ڪنداسين.</big> <br />
<br />
===== 3. اسڪينر: =====
<big>هي هڪ اهڙي ان پٽ ڊوائيز آهي، جنهن ذريعي اسان ڪي به تصويرون، گرافَ، لکيل/ڇپيل مواد ڪمپيوٽر ۾ داخل ڪري سگھون ٿا. هڪ عام اسڪينر جي بناوٽ هڪ فوٽو اسٽيٽ مشين جهڙي هوندي آهي، البته فوٽو اسٽيٽ مشين جي سائيز ڪافي وڏي هوندي آَهي پر ان جي نسبت اسڪينر جي بناوٽ ننڍي هوندي آهي، جهڙي ريت اسان فوٽو اسٽيٽ مشين جي مٿاڇري شيشي تي ڪو به ڪاغذ يا فوٽو وغيره رکي ان جي فوٽو ڪاپي ڪندا آهيون اهڙي طرح ئي اسان ڪو به ڪاغذي مواد اسڪينر جي شيشي جي مٿان رکي ان کي ڪمپيوٽر ۾ داخل ڪندا آهيون. مائوس ۽ ڪيبورڊ وانگر هن جا به مختلف قسم مارڪيٽ ۾ موجود آهن، جديد پروگرامن/سافٽويئرن تحت اسان ڪمپيوٽرن کان تصويرن جي سڃاڻپ پڻ ڪرائي سگهون ٿا.</big> <br />
<br />
===== 4. مائڪروفون/ مائيڪ: =====
<big>هن ان پٽ ڊوائيز جو ڪم آوازن کي ڪمپيوٽر ۾ داخل ڪرڻ آهي. يعني هن وسيلي اسان پنهنجو آواز ڪمپيوٽر ۾ داخل ڪري محفوظ ڪري سگھون ٿا. جديد ڪمپيوٽرن ۾ اسان آواز ذريعي ڪمپيوٽر کي هدايتون پڻ ڏئي سگهون ٿا.</big> <br />
<br />
===== 5. ڊجيٽل ڪيميرا: =====
<br />
هيءَ هڪ اهڙي قسم جي ڪيمرا آهي جنهن وسيلي اسان مختلف شين، منظرن وغيره جون تصويرون ڪڍي بعد ۾(يا ساڳئي وقت) انهن کي ڪئبل/تار (يا بغير تار يا وئرليس سسٽم) وسيلي ڪمپيوٽر ۾ منتقل ڪري سگھون ٿا، اڄ ڪلهه ڪافي اعلى معيار جون ڊجيٽل ڪيميرائون مارڪيٽ ۾ آيل آهن جن وسيلي اسان نه صرف تصويرون پر مختلف ٽائيم ڊيوريشن تي مشتمل وڊيو رڪارڊنگز (فلم/مووي ميڪنگ آواز ۽ تصوير سان گڏ) به ڪمپيوٽر ۾ منتقل ڪري سگھون ٿا، اهي سهولتون ڪجھه جديد قسم جي موبائيل سسٽمز ۾ پڻ موجود آهن.<br />
<big> اهي ته هيون بنيادي پنج، اڄ ڪلهه گھڻي استعمال ۾ ايندڙ ان پٽ ڊوائيسز جيڪي مختلف قسمن جي ڊيٽا کي ڪمپيوٽر ۾ منتقل ڪرڻ جي ڪم اچن ٿيون. ان کان علاوه به ڪافي ان پٽ ڊوائيسز موجود آهن جن جو ڪم به اهڙي ئي قسم جو آهي، جهڙوڪ بارڪوڊ ريڊر، ڪارڊ ريڊر، لائيٽ پين، ٽچ اسڪرين، ڊرائنگ پيڊ، جواءِ اسٽڪ وغيره اهم آهن.</big><br />
==== 2-پروسيسنگ ۽ اسٽوريج ڊوائيسز: ====
<big>هن قسم جي ڊوائيسز جو ڪم (ان پٽ ڊوائيسز ذريعي) حاصل ڪيل ڊيٽا کي پروسيس ڪري انفارميشن ۾ تبديل ڪرڻ ۽ ميموريءَ ۾ محفوظ ڪرڻ آهي. ياد رهي ته ڪمپيوٽر جي ايجاد جو بنيادي مقصد پروسيسنگ ئي آهي ٻين لفظن ۾ هيءُ ته ڪمپيوٽر پروسيسنگ جي ڪم لاءِ ئي ٺهيل آهي. ان لاءِ هتي مان ڪجھه عام مثال ڏيان ٿو.</big> <br />
<br />
<big>'''ڪمپيوٽر جي هنن عضون ۽ انهن جي استعمال کي سمجھڻ لاءِ ضروري آهي ته اڳ ۾ اسان لفظ پروسيس جي معنى ۽ مفهوم سمجھون.</big> <br />'''
<br />
===== پروسيس (عمل): =====
<big> جڏهن اسان چانهن ٺاهيندا آهيون ته سڀ کان پهريان اسان کير، پاڻي، پتي ۽ کنڊ ڪنهن ٿانوَ ۾ وجھندا يعني ”ان پٽ“ ڪندا آهيون. پوءِ اسان ان کي گئسن جي ميلاپ سان جنم وٺندڙ باهه يعني گرميءَ (پري ڊفائينڊ رول/”پروگرام“) جي ”پراسيس“ (عمل) مان گذاريندا آهيون. يعني خالي کير کنڊ ۽ پتيءَ (ڊيٽا) کي اسان تيستائين چانهن (انفارميشن/آئوٽ پٽ) جو نالو نه ٿا ڏئي سگھون جسيتائين ان کي گرميءَ جي ”پراسيس“ مان نه گذاريون.</big><br />
اهڙي ريت جيڪڏهن اسان رياضيءَ جي بنيادي حسابي عمل يعني جوڙ ڪٽ جي پروسيس تي غور ڪنداسين ته اسان کي پروسيس جو مطلب آسانيءَ سان سمجھه ۾ اچي ويندو. مثال طور پهريان اسان ٻه مختلف عدد (ڊيٽا/ان پٽ) کڻون ٿا، انهن کي پنهنجي ذهن وسيلي رياضيءَ جي پري ڊفائينڊ اصول جوڙ (پلس) جي عمل/پراسيس مان گذاريون ٿا ته نتيجو (انفارميشن/آئوٽ پٽ) ملندو. يعني گهربل انفارميشن/معلومات اسان کي تيستائين نه ملندي جيستائين اسان انهن عددن/مواد/ڊيٽا/ان پٽ کي پنهنجي ذهن ۾ محفوظ ٿيل پري ڊفائينڊ اصول (پروگرام) مان پروسيس نه ٿا ڪيون.<br />
<br />
ڪپيوٽر پروسيسنگ ۽ اسٽوريج ڊوائيسز به مختلف حصن تي مشتمل آهن، ڪمپيوٽر ۾ هنن جي اهميت ايتري آهي جيتري انساني جسم ۾ دماغ جي. اسان جيڪڏهن هڪ سالم انساني دماغ تي غور ڪندا سين ته اسان کي معلوم ٿيندو ته اهو ڪم ۽ بناوٽ جي حساب سان ٽن شين تي مشتمل آهي.<br />
#هڪ هن جو فزيڪل وجود
<big>اهڙي ريت جيڪڏهن اسان رياضيءَ جي بنيادي حسابي عمل يعني جوڙ ڪٽ جي پروسيس تي غور ڪنداسين ته اسان کي پروسيس جو مطلب آسانيءَ سان سمجھه ۾ اچي ويندو. مثال طور پهريان اسان ٻه مختلف عدد (ڊيٽا/ان پٽ) کڻون ٿا، انهن کي پنهنجي ذهن وسيلي رياضيءَ جي پري ڊفائينڊ اصول جوڙ (پلس) جي عمل/پراسيس مان گذاريون ٿا ته نتيجو (انفارميشن/آئوٽ پٽ) ملندو. يعني گهربل انفارميشن/معلومات اسان کي تيستائين نه ملندي جيستائين اسان انهن عددن/مواد/ڊيٽا/ان پٽ کي پنهنجي ذهن ۾ محفوظ ٿيل پري ڊفائينڊ اصول (پروگرام) مان پروسيس نه ٿا ڪيون.</big><br />
#ٻيو ان ۾ ڪائنات طرفان بنيادي/فطري سمجھه، سڄي انساني جسم تي ڪنٽرول ۽ ضابطي جي سگھه. يعني هڪ مڪمل آپريٽنگ سسٽم جيڪو پوري انساني جسم تي ڪنٽرول ڪري ٿو.
<br />
#۽ ٽيون انساني دماغ ۾ دنيا/معاشري ۾ اچڻ کان پوءِ مختلف قاعده قانون، اصول جهڙوڪ ڳالهائڻ لکڻ پڙهڻ يعني جن وسيلي انساني دماغ ۾ (اِف – دين/ جيڪڏهن…. ته پوءِ) ۽ ڊسيشن ميڪنگ/ فيصلا سازيءَ جي پيدا ٿيندڙ سگھه.
<big>ڪپيوٽر پروسيسنگ ۽ اسٽوريج ڊوائيسز به مختلف حصن تي مشتمل آهن، ڪمپيوٽر ۾ هنن جي اهميت ايتري آهي جيتري انساني جسم ۾ دماغ جي. اسان جيڪڏهن هڪ سالم انساني دماغ تي غور ڪندا سين ته اسان کي معلوم ٿيندو ته اهو ڪم ۽ بناوٽ جي حساب سان ٽن شين تي مشتمل آهي.</big><br />
<br />
<big>هڪ هن جو فزيڪل وجود.</big><br />
<br />
<big>ٻيو ان ۾ ڪائنات طرفان بنيادي/فطري سمجھه، سڄي انساني جسم تي ڪنٽرول ۽ ضابطي جي سگھه. يعني هڪ مڪمل آپريٽنگ سسٽم جيڪو پوري انساني جسم تي ڪنٽرول ڪري ٿو.</big><br />
<br />
<big>۽ ٽيون انساني دماغ ۾ دنيا/معاشري ۾ اچڻ کان پوءِ مختلف قاعده قانون، اصول جهڙوڪ ڳالهائڻ لکڻ پڙهڻ يعني جن وسيلي انساني دماغ ۾ (اِف – دين/ جيڪڏهن…. ته پوءِ) ۽ ڊسيشن ميڪنگ/ فيصلا سازيءَ جي پيدا ٿيندڙ سگھه.</big><br />
<br />
<big>اهڙي نموني انساني دماغ به ڪمپيوٽر جي دماغ کي انهن ٽنهي شين تي مشتمل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آهي.</big><br />
<big>يعني پروسيسنگ ۽ اسٽوريج ڊوائيسز جن ۾ سي پي يو يعني سينٽرل پروسيسنگ يونٽ اهم آهي، اهڙي قسم جي ساڳين ٽن خوبين تي مشتمل آهن.</big><br />
<big>هڪ ته هن جو هڪ مخصوص فزيڪل لي آئوٽ آهي.</big><br />
<big>ٻيو ٺاهيندڙن (سائنسدانن) طرفان ان ۾ بنيادي اصول ۽ قاعده داخل/فيڊ ٿيل آهن جن کي اسان بيسڪ آپريٽنگ سسٽم يا بايوز چئون ٿا.</big> <br />
<br />
<big>۽ ٽيون پنهنجي ضرورت مطابق ان ۾ داخل ڪيل مختلف ڪمن جا پروگرام (جنهن ۾ ڪمپيوٽر جي مڪمل هارڊويئر ۽ سافٽويئر تي ڪنٽرول ڪندڙ آپريٽنگ سسٽم ۽ ايپليڪيشن سسٽم سافٽويئر پروگرام اچي وڃن ٿا.) نوٽ: انهن بنيادي پروگرامن يعني بيسڪ آپريٽنگ سسٽم(BIOS)، آپريٽنگ سسٽم ۽ ايپليڪيشن سافٽويرز جو ذڪر اسان اڳتي هلي ڪنداسين) هاڻي اچو ته پروسيسنگ ۽ ميمري ڊوائيسز جي فزيڪل بناوٽ ۽ انهن جي مختلف قسمن/ حصن کي سمجھڻ جي ڪوشش ڪيون.</big><br />
<br />
اهڙي نموني انساني دماغ به ڪمپيوٽر جي دماغ کي انهن ٽنهي شين تي مشتمل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. يعني پروسيسنگ ۽ اسٽوريج ڊوائيسز جن ۾ سي پي يو يعني سينٽرل پروسيسنگ يونٽ اهم آهي، اهڙي قسم جي ساڳين ٽن خوبين تي مشتمل آهن.
#هڪ ته هن جو هڪ مخصوص فزيڪل لي آئوٽ آهي.
#ٻيو ٺاهيندڙن (سائنسدانن) طرفان ان ۾ بنيادي اصول ۽ قاعده داخل/فيڊ ٿيل آهن جن کي اسان بيسڪ آپريٽنگ سسٽم يا بايوز چئون ٿا.
#۽ ٽيون پنهنجي ضرورت مطابق ان ۾ داخل ڪيل مختلف ڪمن جا پروگرام (جنهن ۾ ڪمپيوٽر جي مڪمل هارڊويئر ۽ سافٽويئر تي ڪنٽرول ڪندڙ آپريٽنگ سسٽم ۽ ايپليڪيشن سسٽم سافٽويئر پروگرام اچي وڃن ٿا.) نوٽ: انهن بنيادي پروگرامن يعني بيسڪ آپريٽنگ سسٽم(BIOS)، آپريٽنگ سسٽم ۽ ايپليڪيشن سافٽويرز جو ذڪر اسان اڳتي هلي ڪنداسين) هاڻي اچو ته پروسيسنگ ۽ ميمري ڊوائيسز جي فزيڪل بناوٽ ۽ انهن جي مختلف قسمن/ حصن کي سمجھڻ جي ڪوشش ڪيون.
===== پراسيسنگ ڊوائيسز: =====
<big> جيئن ته اسان اڳ ۾ ئي ذڪر ڪري آهيا آهيون ته هنن قسم جي ڊوائيسز ۾ سينٽرل پروسيسنگ يونٽ سر فهرست آهي، هن کي ڪمپيوٽر جو ڪنٽرول يونٽ به چئبو آهي. هن جي ڪم ۾ انپٽ ٿيل شي جو مقصد واضع ڪرڻ، ڊيٽا کي ٽرانسليٽ ڪرڻ مطلب انٽرپريئيٽ ڪرڻ، ايگزيڪيوٽيشن مطلب ان پٽ ٿيل ڊيٽا کي پروسيس ڪري نتيجي ۾ تبديل ڪرڻ آهي. وصف جي لحاظ کان سي پي يو هڪ قسم جي چپ chip آهي، جيڪا ڪمپيوٽر جي دماغ جو ڪم ڏيندي آهي، هيءَ چپ ٽن حصن تي مشتمل هوندي آهي 1. ڪنٽرول يونٽ 2. ارٿ ميٽڪ ۽ لاجڪ يونٽ (رياضيءَ جا/حسابي عمل) ۽ 3. ان پٽ آئوٽ/ پٽ يونٽ. سي پي يو چپ جي معيار جو دارومدار هن جي رفتار ۽ جسامت تي هوندو آهي، چپ جي رفتار ميگا هٽز (ڪمپيوٽر ميمري ماپڻ جو ايڪو) سان ماپي ويندي آهي.</big><br />
(Interpretation) لفظ انٽرپريئيشن جو مفهوم هي آهي ته هڪ ٻوليءَ کي ٻي ٻوليءَ ۾ convert ڪرڻ، جهڙوڪ جڏهن ٻه مختلف ٻولين وارا سياستدان پاڻ ۾ هڪ ٻئي سان ڳالهائيندا آهن ته انهن کي هڪ انٽرپريئيٽر جي ضرورت پوندي آهي، جيڪو ٻئي ٻوليون ڄاڻندو هجي. اسان جيڪا به ڊيٽا عام ٻوليءَ ۾ ڪمپيوٽر ۾ ان پٽ ڪندا آهيون انٽرپريئيٽر ان کي ڪمپيوٽر جي ٻولي يعني مشين لئنگويج ۾ ڪنورٽ/تبديل ڪندو آهي. مشين لئنگويج بابت اسان اڳتي هلي وضاحت ڪندا سين.
<br />
<big>(Interpretation) لفظ انٽرپريئيشن جو مفهوم هي آهي ته هڪ ٻوليءَ کي ٻي ٻوليءَ ۾ convert ڪرڻ، جهڙوڪ جڏهن ٻه مختلف ٻولين وارا سياستدان پاڻ ۾ هڪ ٻئي سان ڳالهائيندا آهن ته انهن کي هڪ انٽرپريئيٽر جي ضرورت پوندي آهي، جيڪو ٻئي ٻوليون ڄاڻندو هجي. اسان جيڪا به ڊيٽا عام ٻوليءَ ۾ ڪمپيوٽر ۾ ان پٽ ڪندا آهيون انٽرپريئيٽر ان کي ڪمپيوٽر جي ٻولي يعني مشين لئنگويج ۾ ڪنورٽ/تبديل ڪندو آهي. مشين لئنگويج بابت اسان اڳتي هلي وضاحت ڪندا سين</big><br />
<br />
===== نوٽ: =====
<big> ياد رهي ته پرسنل ڪمپيوٽر جي پرزن ۾ جيڪو باڪس نما پرزو اسان کي نظر ايندو آهي ان کي به سِي پِي يو ئي چوندا آهن ، ڇو ته پروسينگ ۽ اسٽوريج وغيره جو سمورو ڪم ان ۾ اندر موجود مختلف پرزا ئي سر انجام ڏيندا آهن. هن دٻي ۾ هيٺيان خاص پرزا موجود هوندا آهن.</big><br />
<br />
===== پاور سپلاءِ: =====
<big> جيئن ته نالي مان ئي ظاهر آهي ته هي ڪمپيوٽر جي مختلف/مڙني پرزن کي ضرورت مطابق بجلي فراهم ڪندو آهي.</big><br />
===== مڌر بورڊ: =====
<big> سي پي يو جو مين بورڊ آهي جنهن سان/تي ڪمپيوٽر جا اندروني ۽ بيروني پرزا ڳنڍيل هوندا آهن. ان کان سواءِ هن دٻي ۾ ريم، سِي پِي يو چِپِ، هارڊ ڊسڪ ۽ تارون، وغيره وغيره موجود هونديون آهن.</big><br />
<br />
==== اسٽوريج يا ميموري ڊوائيسز: ====
<big> اسٽوريج ڊوائيز مان مراد آهي ته ڪا به اهڙي ڊوائيز جنهن ۾ ڪا ڊيٽا/انفارميشن ٻيهر استعمال لاءِ محفوظ ڪري سگھجي. مائڪروڪمپيوٽرس (پرسنل ڪمپيوٽرس) ۾ ٻن قسم جون اسٽوريج ڊوائيسز هونديون آهن.<br /></big>
<big># 1. پرائمري/شروعاتي (مين/مکيه) اسٽوريج ڊوائيسز/ياداشتي پرزا ۽<br /></big>
<big># 2. سيڪنڊري (سپورٽنگ/مددگار) اسٽوريج ڊوائيسز. <br /></big>
===== پهرين قسم جي ميمريءَ ۾ ريم (RAM:random access memory) =====
<big> شامل آهي، هيءَ ڪمپيوٽر اندر ننڍي ۽ ترت پهچ واري ميمري آهي، عام طور تي هيءَ هلندڙ پروگرامن (ٿيندڙ ڪمن) جي هڪ ڀاڱي ٽي حصي کي تيستائين پاڻ وٽ محفوظ رکندي آهي جيستائين اسين انهن کي باقاعده هارڊ ڊسڪ وغيره تي محفوظ نه ٿا ڪيون، ان ڪري هن کي ٽيمپرري ميمري (عارضي ياداشت) به چيو ويندو آهي. ڇو ته هن ۾ مواد تيستائين محفوظ هوندو جيستائين ڪمپيوٽر هلي رهيو آهي پر ڪمپيوٽر بند ٿيڻ کان پوءِ هن ۾ ڪابه ڊيٽا موجود نه هوندي آهي.<br /></big>
<big>ٻئي قسم جي اسٽوريج ڊوائيسز</big><br />
====ٻئي قسم جي اسٽوريج ڊوائيسز====
===== (سيڪنڊري اسٽوريج) ۾ ڊسڪ ڊرائيوز جهڙوڪ هارڊ ڊسڪ ، فلاپي ڊسڪ، سي ڊي وغيره =====
<big> اچي وڃن ٿيون، جن ۾ اسين محفوظ ڪيل ڊيٽا ڪنهن به وقت استعمال ڪري سگهون ٿا. هيءَ ياداشت مستقل ياداشت هوندي آهي)، آپريٽنگ سسٽمز توڙي ايپليڪيشن پروگرام پڻ سيڪنڊري اسٽوريج ڊوائيسز ۾ محفوظ هوندا آهن).<br /></big>
<br />
==== 3-آئوٽ پٽ ڊوائيسز: ====
ڪمپيوٽر جي هنن عضون/ڊوائيسز جو ڪم پراسيس ٿيل ڊيٽا کي استعماليندڙ (يوزر) تائين پهچائڻ آهي.
<br />
<big> ڪمپيوٽر جي هنن عضون/ڊوائيسز جو ڪم پراسيس ٿيل ڊيٽا کي استعماليندڙ (يوزر) تائين پهچائڻ آهي.<br /></big>
===== لفظ آئوٽ پٽ =====
<big> جو مطلب آهي ته اهڙي قسم جي انفارميشن يا ڊيٽا (معلومات يا مواد) جيڪا سي پي يو يا مين ميمريءَ مان پراسيس ٿي (عملجي/مرحلجي) ٻئي ڪنهن ڊوائيز/پرزي جهڙوڪ مانيٽر (ڪمپيوٽر اسڪرين) يا سيڪنڊري اسٽوريج ڊوائيس جهڙوڪ فلاپي وغيره ڏانهن منتقل ٿئي، تنهن کي آئوٽ پٽ چئبو آهي.<br /></big>
<big>ڪجھه اهم آئوٽ پٽ ڊوائيسز جو مختصر تعارف ۽ اهميت نمبر وار هيٺ بيان ڪجي ٿي.<br /></big>
:'''ڪجھه اهم آئوٽ پٽ ڊوائيسز جو مختصر تعارف ۽ اهميت نمبر وار هيٺ بيان ڪجي ٿي.'''
===== 1. مانيٽر: =====
<big> ڪمپيوٽر هارڊويئر جي آئوٽ پٽ ڊوائيسز ۾ هيءَ ڊوائيس پنهنجي ڪم جي اهميت جي ڪري سر فهرست آهي. هن جي ظاهري بناوٽ عام ٽيليويزن جهڙي آهي ۽ هن کي ڪمپيوٽر اسڪرين يا ڊسپلي پڻ چئبو آهي. هن ڊوائيس جو ڪم پراسيس ٿيل انفارميشن جهڙوڪ ٽيڪسٽ (اکر/لکت)، گرافڪس (تصويرون وغيره) ۽ وڊيوز/اينيميشن (فلم ۽ چرندڙ پرندڙ تصويرون)، حسابي نتيجن ۽ اڪائونٽس جي ڪمن وغيره کي سِي آر ٽِي (ڪيٿوڊ ريز ٽيوب) ۽ ايل سِي ڊِي اسڪرين ذريعي استعماليندڙ تائين پهچائڻ آهي. مانيٽرس مختلف قسم ٿيندا آهن، هڪڙا ڊجيٽل مانيٽر جيڪي بهترين ڪوالٽيءِ جي رزلٽ ۽ رنگن جو تمام وڏو (پر محدود) ذخيرو ڊجيٽل فارم ۾ ڊسپلي ڪندا آهن. ۽ ٻيا اينالاگ مانيٽر جيڪي اڻ ڳڻيل (پر گهٽ معياري) رنگن ذريعي نتيجا ظاهر ڪندا/ڏيکاريندا آهن، وِي جِي اي (وزيوئل گرافڪ ايڊاپٽر) اينالاگ مانيٽر ۾ شمار ڪيا ويندا آهن.<br /></big>
===== 2. پرنٽرس: =====
<big> هي آئوٽ پٽ ڊوائيسز ڪمپيوٽر ۾ موجود ڊيٽا يا انفارميشن جهڙوڪ ٽيڪسٽ، اميجز، گرافڪس وغيره کي ڪنهن پيپر (ڪاغذ يا پني)، شيٽ، پلاسٽڪ شيٽ، ٽرانسپيرنٽ شيٽ وغيره تي پرنٽ/ڇاپڻ لاءِ ڪتب آڻبيون آهن. ياد رهي ته ڪمپيوٽر ۾ موجود ڊيٽا کي اسان سافٽ ڪاپي ۽ جڏهن ته پرنٽر ذريعي ڪاغذ وغيره تي پرنٽ/ڇپيل معلومات/مواد کي اسين هارڊ ڪاپي چوندا آهيون. هنن ۾ رنگين ۽ بليڪ ان وائيٽ پرنٽر مارڪيٽ ۾ موجود آهن. پرنٽرن جا ڪافي قسم ٿيندا آهن جن جي درجه بندي مختلف حوالن سان ڪري سگھجي ٿي، جهڙوڪ: قسم جي حوالي سان، امپيڪٽ ۽ نان امپيڪٽ پرنٽرس. معيار جي حوالي سان، پرنٽ ٽيڪنالاجيءَ جو استعمال. رفتار جي حوالي سان، ڪمپيوٽر کان پرنٽر تائين ڊيٽا جي منتقليءَ جي رفتار ۽ ڇاپڻ جي رفتار، ۽ پرنٽ ڪرڻ جي طريقن، پرنٽ ڪوالٽيءَ، رنگن ۽قيمتن جي حوالن وغيره سان اسان پرنٽرن جي درجا بندي ڪري سگهون ٿا.<br /></big>
====== a. امپيڪٽ پرنٽر: ======
<big> هي پرنٽر ٽيڪسٽ (اکرن/لکڻين) ۽ سيمبلس (نشانين ۽ علامتن) وغيره کي سئيءَ نما چهنبدار شي سان، مس پٽيءَ (انڪ ربن) کي پني مٿان دٻائيندي ڇپيندا آهن، بلڪل ائين جيئن ٽائيپ رائيٽر ربن ذريعي پيپر تي پرنٽ ڇڏيندو آهي. هن قسم جي پرنٽرس ۾ ڊيزي ويل پرنٽر ۽ ڊاٽ ميٽرڪس پرنٽر عام آهن. ڊيزي ويل پرنٽرس ڊاٽ ميٽرڪس جي نسبت ڪافي بهتر ڪوالٽيءَ جي پرنٽ ڏيندا آهن. پر هنن جي رفتار ڊاٽ ميٽرڪس پرنٽرس جي نسبت گھٽ آهي.<br /></big>
====== b. نان امپيڪٽ پرنٽرس: ======
<big>هنن قسم جي پرنٽرن ۾ ٻيا سڀئي پرنٽر اچي وڃن ٿا جهڙوڪ: ليزر پرنٽر، انڪ جيٽ پرنٽر ۽ ٿرمل پرنٽر.<br /></big>
======= i. ليزر پرنٽرس: =======
<big> هي پرنٽر هاءِ ريزوليوشن (تمام گھڻن پگزلس جو تعداد، جن کي DPI يعني ڊاٽس پر انچ جي ايڪي سان ماپبو آهي) پرنٽرس آهن، هنن ۾ ليزر ٽيڪنالاجيءَ وسيلي ڊاٽ ميٽرڪس واري سسٽم تحت اعلى ڪوالٽيءَ جي پرنٽ ڪرڻ جي صلاحيت هوندي آهي. هنن جي ريزوليوشن عام پرنٽرن جي نسبت تمام گھڻي هوندي آهي، جيڪا عام طور 300 dpi هوندي آهي۔<br /></big>
======= ii.انڪ جيٽ پرنٽرز: =======
<big> هي پرنٽرز ڪريڪٽرن يا نشانين/گرافڪس وغيره کي اليڪٽريڪلي چارج ٿيل مس جي تمام ننڍڙن ڦڙن جي وهڪري وسيلي ڪاغذ وغيره تي پرنٽ ڪندا آهن. مس جي انهن ننڍڙن ڦڙن جي چرپر بجليءَ جي اوزار وسيلي ڪنٽرول ٿيندي رهندي آهي. ياد رهي ته هي به نان امپيڪٽ پرنٽر آهي.<br /></big>
======= iii.ٿرمل پرنٽرس: =======
<big> هن پرنٽر جي ڪم ڪرڻ جو طريقو به بلڪل انڪ جيٽ پرنٽر جهڙو آهي، يعني مس جي سنهڙن ڦڙن ذريعي پرنٽ ڪرڻ، فرق صرف ايترو آهي ته هن پرنٽر ۾ استعمال ٿيندڙ مس جا سنهڙا ڦڙا مس کي گرم ڪرڻ جي ڪري پيدا ٿيندا آهن.<br /></big>
<br />
===== 3. اسپيڪرس: =====
<big> هيءَ اهڙي آئوٽ پٽ ڊوائيز آهي جنهن وسيلي اسان ڪمپيوٽر ذريعي آواز ٻڌي سگھون ٿا، فلم ۽ گانا وغيره/ڏسي ٻڌي سگهون ٿا، مختلف گيمز مان لطف اندوز ٿي سگھون ٿا. هاڻي اهو پڻ ممڪن آهي ته اسان ڪمپيوٽر ذريعي مائيڪ تي ڪجھه ڳالهايون ۽ اهو ان وقت ئي لائوڊ اسپيڪر ذريعي ٻڌي سگھجي، يعني اسان ڪمپيوٽر جي سائونڊ سسٽم ذريعي تقرير، پريزنٽيشن وغيره به ڏئي سگھون ٿا.<br /></big>
<br />
==== نوٽ: ====
<big> اسان هن مرحلي تي ڪمپيوٽر جي ان پٽ ۽ آئوٽ پٽ ڊوائيسز بابت سکيو سين، ان کان علاوه به هڪ قسم جون ڊوائيسز آهن جيڪي ٻئي ڪم يعني ان پٽ ۽ آئوٽ پٽ جو ڪم ڏينديون آهن، پر انهن جي لهه وچڙ سڌي سئين انسان سان نه هوندي آهي، پر اهي ان پٽ ۽ آئوٽ پٽ جو ڪم ٻين لاڳاپيل پرزن ڏانهن منتقل ڪرڻ لاءِ هونديون آهن. اچو ته اهڙي قسم جي ڊوائيسز کي سمجھڻ لاءِ انساني دماغ جو مثال وٺون. انساني دماغ ان پٽ ۽ آئوٽ پٽ جا ٻئي ڪم سرانجام ڏئي ٿو، پر اهو سڌيءَ طرح پاڻ نه ئي ان پٽ حاصل ڪري ٿو ۽ نه ئي آئوٽ پٽ ڏئي ٿو. جهڙوڪ دماغ بذات خود ڪونه ٿو ڏسي پر اهو ڪم اکين کان ٿو وٺي، ۽ نه ئي وري بذات خود پاڻ ڳالهائي يا لکي ٿو پر اهو ڪم زبان ۽ هٿن کان ٿو وٺي.<br />ڪمپيوٽر جي اهڙي قسم جي ڊوائيسز ۾ موڊيم، پروسيسر، ريم وغيره اچي وڃن ٿيون.<br /big>
هي ته هيو هڪ ڪمپيوٽر جو جسم جنهن ۾ عام استعمال ٿيندڙ اوزارن کي اسان ان پٽ، پروسيسنگ/اسٽوريج ۽ آئوٽ پٽ ڊوائيسز جي ڪئٽگريءَ / خانن ۾ ورهائي بيان ڪيو. پر اهو نه وساريو ته اهو صرف ڪمپيوٽر جو جسم ئي هو ۽ بس. اسان ان کي ڪڏهن به مڪمل ڪمپيوٽر نه ٿا چئي سگھون. توڙي جو هو فزيڪلي طور تي هر لحاظ کان مڪمل آهي. ڇو ته ياد رهي ته ڪمپيوٽر پنهنجو پاڻ ڪابه شي، ڪو به عمل نه ڪندو آهي، هر شي هر ڳالهه هر عقل انسان ئي ان ۾ فيڊ/داخل ڪيو آهي. جيئن اسان مٿي بيان ڪري آيا سين ته اسان ڪنهن کي به هڪ مڪمل انسان تڏهن ٿا چئي سگھون جڏهن ان ۾ ٻين ضروري شين سان گڏ دماغ ته هجي ئي پر ان ۾ سوچ ۽ عقل به ضرور هجي، سوچ ۽ عقل (يعني آپريٽنگ سسٽم) کان سواءِ انسان جهڙوڪ ڊيڊ باڊي (مئل/لاش) ئي آهي. اهڙي طرح ئي ڪمپيوٽر جو مڪمل جسم (هارڊويئر) توڙي جو اهو ڪيتري ئي ڳري قيمت جو ڇونه هجي پر سافٽ ويئر يعني آپريٽنگ سسٽم کان سواءِ نا مڪمل آهي. اچو ته هاڻي سافٽ ويئر، ان جواستعمال ۽ اهميت کي سمجھڻ جي ڪوشش ڪيون.
<big>ڪمپيوٽر جي اهڙي قسم جي ڊوائيسز ۾ موڊيم، پروسيسر، ريم وغيره اچي وڃن ٿيون.<br /></big>
<br />
<big>هي ته هيو هڪ ڪمپيوٽر جو جسم جنهن ۾ عام استعمال ٿيندڙ اوزارن کي اسان ان پٽ، پروسيسنگ/اسٽوريج ۽ آئوٽ پٽ ڊوائيسز جي ڪئٽگريءَ / خانن ۾ ورهائي بيان ڪيو. پر اهو نه وساريو ته اهو صرف ڪمپيوٽر جو جسم ئي هو ۽ بس. اسان ان کي ڪڏهن به مڪمل ڪمپيوٽر نه ٿا چئي سگھون. توڙي جو هو فزيڪلي طور تي هر لحاظ کان مڪمل آهي. ڇو ته ياد رهي ته ڪمپيوٽر پنهنجو پاڻ ڪابه شي، ڪو به عمل نه ڪندو آهي، هر شي هر ڳالهه هر عقل انسان ئي ان ۾ فيڊ/داخل ڪيو آهي. جيئن اسان مٿي بيان ڪري آيا سين ته اسان ڪنهن کي به هڪ مڪمل انسان تڏهن ٿا چئي سگھون جڏهن ان ۾ ٻين ضروري شين سان گڏ دماغ ته هجي ئي پر ان ۾ سوچ ۽ عقل به ضرور هجي، سوچ ۽ عقل (يعني آپريٽنگ سسٽم) کان سواءِ انسان جهڙوڪ ڊيڊ باڊي (مئل/لاش) ئي آهي. اهڙي طرح ئي ڪمپيوٽر جو مڪمل جسم (هارڊويئر) توڙي جو اهو ڪيتري ئي ڳري قيمت جو ڇونه هجي پر سافٽ ويئر يعني آپريٽنگ سسٽم کان سواءِ نا مڪمل آهي. اچو ته هاڻي سافٽ ويئر، ان جواستعمال ۽ اهميت کي سمجھڻ جي ڪوشش ڪيون.<br /></big>
<br />
== 2. سافٽويئر/پروگرام: ==
سافٽ ويئر يا ڪمپيوٽر پروگرام جي وصف هيئن ڪري سگھجي ٿي ته ڪو به پروگرام يا پروگرامن جو گروپ (هدايت يا هدايتن جو سيٽ/جٿو/ميڙ) جيڪو هارڊ وئير (جسم ۽ ان جي حصن کي) موقعن جي مناسبت سان هدايتون جاري ڪندو رهي ته هاڻي ڪهڙي حصي کي ڪهڙو ڪم ڪرڻ گھرجي. سافٽ ويئر کي اسان ٻن مکيه گروپن/قسمن ۾ ورهائي سگهون ٿا.
#آپريٽنگ سسٽم يا سسٽم سافٽويئر
<big>سافٽ ويئر يا ڪمپيوٽر پروگرام جي وصف هيئن ڪري سگھجي ٿي ته ڪو به پروگرام يا پروگرامن جو گروپ (هدايت يا هدايتن جو سيٽ/جٿو/ميڙ) جيڪو هارڊ وئير (جسم ۽ ان جي حصن کي) موقعن جي مناسبت سان هدايتون جاري ڪندو رهي ته هاڻي ڪهڙي حصي کي ڪهڙو ڪم ڪرڻ گھرجي. سافٽ ويئر کي اسان ٻن مکيه گروپن/قسمن ۾ ورهائي سگهون ٿا.<br /></big>
<big># 1. آپريٽنگ سسٽم يا سسٽمايپليڪيشن سافٽويئر<br /></big>
<big># 2. ايپليڪيشن سافٽويئر<br /></big>
<br />
=== 1. سسٽم سافٽويئر: ===
<big> سسٽم سافٽ ويئر (ڪمپيوٽري نظام هلائيندڙ هدايتون) سافٽ ويئر جو هي قسم ڪمپيوٽر ۽ ايپليڪيشن سافٽ ويئر (خاص مقصد لاءِ ڪتب ايندڙ هدايتن) کي ڪنٽرول ڪندو آهي. ۽ انهن کان مختلف ڪم وٺندو آهي، انهن کي حڪم جاري ڪندو رهندو آهي. هن سافٽ ويئر وسيلي انسان ان لائق بڻجندو آهي ته هو ڪمپيوٽر سان رابطو قائم ڪري سگھي، هي سافٽ ويئر بنيادي ان پٽ ۽ آئوٽ پٽ جا ڪم سرانجام ڏياريندو آهي، ۽ ايپليڪيشن سافٽ ويئر (جهڙوڪ: ورڊ پروسيسرس (خط و ڪتابت جا پروگرام)، اسپريڊ شيٽس (رياضيءَ/حساب ڪتاب/اڪائونٽس بابت پروگرام) ۽ ڊيٽا بيس پروگرام (ڪنهن به مواد کي ٽيبل شيپ (کاتي واري طريقي/ ڳوڙهن انگن اکرن کي آسان طريقي) ۾ محفوظ ڪرڻ جو پروگرام) کي مختلف ڪم ڪرڻ ۾ هر وقت مدد ڪندو رهندو آهي.<br /></big>
<big>نوٽ: ايپليڪيشن سافٽ ويئر بابت اسان اڳتي هلي وڌيڪ سکنداسين.<br /></big>
<big>سسٽم سافٽ ويئر جا ڪجھه مثال هي آهن. ڊوس يا ڊاس: ڊسڪ آپريٽنگ سسٽم (DOS – Disk Operating System)، ونڊوز (Windows)، لينڪس ۽ يونڪس (Linux & Unix) ۽ ايپل وغيره<br /></big>
=== 2. ايپليڪيشن سافٽويئر: ===
<big> سافٽويرس جو هي قسم مختلف (پر مخصوص) ڪمن لاءِ استعمال ٿيندو آهي، هن کي ڪنٽرول ڪندڙ سسٽم سافٽ ويئر هوندو آهي. ايپليڪيشن سافٽ ويئر انسان پنهنجي ضرورت مطابق ڪمپيوٽر ۾ داخل ڪندو آهي. جهڙوڪ جيڪڏهن ڪو اڪائونٽنٽ يا انجنيئر آهي يا ڪنهن کي رياضيءَ جا مختلف ڪم ڪرڻا آهن ته هو سپريڊ شيٽس ۽ ٻيا رياضيءَ بابت پروگرام ڪمپيوٽر ۾ داخل ڪري انهن تي ڪم ڪندو. اهڙي نموني ورڊ پروسيسرس ۾ اسان مختلف قسم جي خط و ڪتابت، لک پڙهه، ياداشتون، ڪتاب لکڻ، مضمون يا آرٽيڪل وغيره مختلف ٻولين لکي سگھندا آهيون. ساڳئي طرح ڊيٽا بيس لاءِ ڌار سافٽ ويئر آهن، اسان کي جيڪڏهن تصويرن وغيره يعني گرافڪس تي ڪم ڪرڻو آهي ته اسان گرافڪس سافٽ ويئر استعمال ڪندا آهيون. شاگردن جي سکيا لاءِ مختلف موضوعن تي بهترين سکيا سافٽ ويئر مارڪيٽ ۾ موجود آهن ته جيئن هو گھر ويٺي پنهنجي سبجيڪٽ جي بهترين نموني تياري ڪري سگھن، جهڙوڪ انجنيئرنگ، ميڊيڪل سائنس، ڪمپيوٽر سائنس وغيره لاءِ اعلى معيار جا سکيا سافٽ ويئر (لرننگ ٽيوٽرس) تيار ٿيل آهن. اهڙي نموني انٽرنيٽ ، چيٽنگ، ويب ڊزائيننگ، موسيقي، فلم ، مووي ميڪنگ، اينيميشنس لاءِ به ڌار ڌار سافٽ ويئر موجود آهن. مطلب جنهن کي جهڙي قسم جو ڪم ڪرڻو آهي اهو ان ڪم لاءِ تيار ڪيل ايپليڪيشن سافٽ ويئر ڪمپيوٽر ۾ داخل ڪندو. اڄ ڪلهه مختلف ڪمن لاءِ مارڪيٽ ۾ بيشمار ايپليڪيشن سافٽ ويئر موجود آهن.</big><br />
<br />
<big>سافٽ ويئر جي ڪئٽگريءَ ۾ هڪڙا ٽئين قسم جا سافٽويئر به آهن جن ۾ مٿي ذڪر ڪيل ٻنهي سافٽويئر جون خوبيون آهن، يعني اهڙا پروگرام، سسٽم سافٽويئر ۽ ايپليڪيشن سافٽويئر ٻنهي جو ڪم ڏيندا آهن ، انهن ۾ نيٽورڪ سافٽ ويئر ۽ ڪمپيوٽر لئنگويجز شامل آهن.</big><br />
<br />
<big>ياد رهي ته انگريزي لفظ سافٽ ويئر (software) جو ڪوبه جمع نه آهي، ان ڪري جمع طور به لفظ سافٽ ويئر ئي ڪتب آڻڻ بهتر ٿيندو.</big><br />
<br />
<big>مضمون 3<br /></big>
<br />
سافٽ ويئر جي ڪئٽگريءَ ۾ هڪڙا ٽئين قسم جا سافٽويئر به آهن جن ۾ مٿي ذڪر ڪيل ٻنهي سافٽويئر جون خوبيون آهن، يعني اهڙا پروگرام، سسٽم سافٽويئر ۽ ايپليڪيشن سافٽويئر ٻنهي جو ڪم ڏيندا آهن ، انهن ۾ نيٽورڪ سافٽ ويئر ۽ ڪمپيوٽر لئنگويجز شامل آهن.<br />
ياد رهي ته انگريزي لفظ سافٽ ويئر (software) جو ڪوبه جمع نه آهي، ان ڪري جمع طور به لفظ سافٽ ويئر ئي ڪتب آڻڻ بهتر ٿيندو.
<big>مضمون 3</big>
== ڊيٽا پروسيسنگ ==
ڊيٽا ان مواد کي چئبو آهي جنهن تي ڪم ڪيو ويندو آهي، ۽ پروسيسنگ ان ڊيٽا ٿي ٿيندڙ ڪم يا عمل کي چئبو آهي، ڊيٽا ۽ ڊيٽا پروسيسنگ جي تاريخ به ايتري ئي پراڻي آهي جيترو انسان پاڻ.
“As a general rule, the most successful man in life is the man who has the best information.”
<big>ڊيٽا ان مواد کي چئبو آهي جنهن تي ڪم ڪيو ويندو آهي، ۽ پروسيسنگ ان ڊيٽا ٿي ٿيندڙ ڪم يا عمل کي چئبو آهي، ڊيٽا ۽ ڊيٽا پروسيسنگ جي تاريخ به ايتري ئي پراڻي آهي جيترو انسان پاڻ.</big>
- Benjamin Disraeli
<big>“As a general rule, the most successful man in life is the man who has the best information.”</big><br />
<big>- Benjamin Disraeli</big><br />
=== ڊيٽا: ===
<big> جڏهن کان دنيا وجود ۾ آئي آهي، علم ۽ عمل انسان ۾ پنهنجي لاءِ جڳهه ٺاهي آهي، ۽ هڪ انسان دنياداريءَ جي رشتن کي نڀائڻ خاطر يا پيار محبت خاطر ٻئي انسان بابت ڄاڻڻ لاءِ جيڪو مختصر خاڪو پنهنجي ذهن ۾ جوڙيو ان کي ڊيٽا جو نالو ڏنو. ان لاءِ ڊيٽا ان کي چئبو آهي جنهن ۾ ڪنهن شخص يا شيءِ بابت معلومات هجي.<br /></big>
<big>ڪمپيوٽري ڊيٽا جا ٽي قسم هوندا آهن.<br /></big>
<big># عددي مواد (Numeric Data) جهڙوڪ؛ 23،54،78 وغيره<br /></big>
<big># لفظي يا حرفي مواد (Alpha or alphabetic data) جهڙوڪ: ڪتاب، احمد، ڪراچي وغيره<br /></big>
<big># حرفي ۽ عددي مواد (alphanumeric data) جهڙوڪ: 2005-Q133, SLA35, 21-jan وغيره<br /></big>
<big>ڊيٽا پروسيسنگ اصطلاح جي سادن لفظن ۾ وصف هيءَ آهي ته ڪنهن به ڊيٽا يا مواد کي ڪنهن خاص مقصد لاءِ ڪنهن پروسيس يا عمل مان گذارجي.<brموجوده /></big>دور جي انسان وٽ ڊيٽا پروسيسنگ جا پنج قائده آهن.
<big>موجوده دور جي انسان وٽ</big>
=== ڊيٽا پروسيسنگ جا پنج قائده ===
<big> آهن.<br /></big>
<big># 1. مينيوئل ڊيٽا پروسيسنگ<br /></big>
<big># 2. مڪينيڪل ڊيٽا پروسيسنگ<br /></big>
<big># 3. اليڪٽرو مڪينيڪل ڊيٽا پروسيسنگ<br /></big>
<big># 4. پنچڊ ڪارڊ ڊيٽا پروسيسنگ<br /></big>
<big># 5. اليڪٽرانڪس ڊيٽا پروسينگ<br /></big>
==== 1.مينيوئل ڊيٽا پروسينگ (Manual Data Processing): ====
<big>ڊيٽا پروسيس ڪرڻ جو هي اهڙو قاعدو آهي، جنهن سان مواد ۽ انگ اکر بغير ڪنهن مشين جي صرف هٿن ۽ ذهن ذريعي جوڙ، ڪٽ، ضرب، ونڊ، ۽ ٻيا رياضيءَ ۽ سائنس جا فارمولا وغيره حل ڪندا آهيون. يعني هن قسم جي ڊيٽا پروسيسنگ ۾ ڪنهن مشين جو ڪوبه عمل دخل نه هوندو آهي، انسان هي ڪم صرف پنهنجي هٿن سان ڪندو آهي.<br /></big>
==== 2. مڪينيڪل ڊيٽا پروسيسنگ (Mechanical Data Processing): ====
<big>ڊيٽا پروسيسنگ جي هن طريقي ۾ انسان مشين (مڪينيڪل ڊوائيز) جو استعمال ڪندو آهي، اهڙي قسم جي مشين بغير ڪنهن اندروني طاقت (سافٽ ويئر/ فيڊ ٿيل پروگرام) جي صرف انسان جي دماغ ۽ هٿن (انساني توانائيءَ) ذريعي ڪم ڪندي آهي، هن مشين ذريعي جيڪو مواد پروسيس ٿي حاصل ٿيندو آهي ان جي پوري عمل کي مڪينيڪل ڊيٽا پروسيسنگ چئبو آهي. مثال طور ايباڪس Abacus ذريعي حساب ڪتاب ڪرڻ. ياد رهي ته ايباڪس هزارين سال اڳ يعني 2200 ق م کان استعمال ٿيندو پيو اچي، چين ۾ هن کي سوان پان ۽ جاپان ۾ هن کي سورويان چوندا آهن. هن جو استعمال آسان هجڻ ڪري نابين ماڻهو به هن کي آسانيءَ سان استعمال ڪري سگھندا آهن.<br /></big>
==== 3. اليڪٽرو مڪينيڪل ڊيٽا پروسيسنگ (Electro Mechanical Data Processing): ====
<big>هن طريقي سان ڊيٽا کي بجليءَ ذريعي هلندڙ ڪنهن حسابي مشين ذريعي پروسيس ڪيو ويندو آهي. هن عمل کي اليڪٽرو مڪينيڪل ڊيٽا پروسيسنگ چئبو آهي. هن ڪم ۾ انسان جو عمل دخل 20 سيڪڙو ۽ مشين جو عمل دخل 80 سيڪڙو هوندو آهي. جهڙوڪ اليڪٽرڪ ٽائيپ رائيٽر.<br /></big>
==== 4. پنچڊ ڪارڊ ڊيٽا پروسيسنگ (Punched card Data processing): ====
<big>هن طريقي سان پنچڊ ڪارڊ تي ڊيٽا کي پروسيس ڪيو ويندو آهي (هي هڪ قسم جو ڪارڊ آهي جيڪو ڊيٽا کي بٽس ذريعي ڪالمن ۾ محفوظ ڪندو آهي، جن تي پنچڊ هولز (سوراخ ٿيل) هوندا آهن).هن <brقسم /></big>جي پروسيسنگ سوراخن جي ذريعي جواب جي صورت ۾ اسان جي آڏو ايندي آهي، ۽ هڪ ڪارڊ ۾ عام طور تي 960 سوراخ پنچڊ ڪرڻ جي گنجائش هوندي آهي، ڪارڊ تي ڊيٽا مخصوص نشانن ۾ موجود هوندي آهي جنهن کي پنچنگ مشين ذريعي آپريٽر ڪارڊن کي ترتيب ڏيندو آهي، هن سڄي عمل کي پنچڊ ڪارڊ ڊيٽا پروسيسنگ چئبو آهي.
<big>هن قسم جي پروسيسنگ سوراخن جي ذريعي جواب جي صورت ۾ اسان جي آڏو ايندي آهي، ۽ هڪ ڪارڊ ۾ عام طور تي 960 سوراخ پنچڊ ڪرڻ جي گنجائش هوندي آهي، ڪارڊ تي ڊيٽا مخصوص نشانن ۾ موجود هوندي آهي جنهن کي پنچنگ مشين ذريعي آپريٽر ڪارڊن کي ترتيب ڏيندو آهي، هن سڄي عمل کي پنچڊ ڪارڊ ڊيٽا پروسيسنگ چئبو آهي.<br /></big>
==== 5. اليڪٽرانڪ ڊيٽا پروسيسنگ (Electronic Data Processing): ====
<big>اليڪٽرانڪ ڊيٽا پروسيسنگ يعني (EDP) هي طريقو ڊيٽا کي پروسيس ڪرڻ جو سڀ کان آسان، ڪامياب ۽ جديد طريقو آهي، هي ٻين ڊيٽا پروسيسنگ نظامن جي ڀيٽ ۾ ڪافي بهترين ۽ منفرد خصوصيتن تي مشتمل آهي، هن نظام تحت ڊيٽا کي اليڪٽرانڪ نظام تحت پروسيس ڪيو ويندو آهي، هن جو ڪافي خصوصيتون آهن جن مان ڪجھه جو ذڪر هيٺ ڏجي ٿو.<br /></big>
===== 1.رفتار ۽ درستگي: =====
<big> ڪمپيوٽر هڪ اليڪٽرانڪ مشين آهي، جنهن جي رفتار جو مقابلو بجليءَ/روشنيءَ جي وهڪري جي رفتار سان ڪري سگھجي ٿو. ڪمپيوٽر ذريعي پروسيس ٿيل ڊيٽا جا نتيجا سو سيڪڙو صحيح هوندا آهن، ڇو ته انسان کان غلطي ٿي سگھي ٿي پر ڪمپيوٽر غلطي نه ڪندو آهي جيستائين ان کي غلط هدايت يا حڪم نه ڏنو وڃي.<br /></big>
==== 2.خود ڪار عمل: ====
<big>ڪمپيوٽر ۾ يعني اليڪٽرانڪس ڊيٽا پروسيسنگ ۾ مختلف قسم جا عمل ڪمپيوٽر انسان جي مداخلت کان بغير يعني خود ڪار طريقي سان سرانجام ڏيندو آهي، اهي عمل ڪمپيوٽر ۾ فيڊ (اسٽور) ٿيل پروگرامن جي مدد سان ڪيا ويندا آهن.<br /></big>
==== 3.فيصلو ڪرڻ جي صلاحيت: ====
<big> هڪ ڪمپيوٽر مختلف قسم جا فيصلا خود ڪرڻ جي صلاحيت به رکندو آهي، مطلب ڪافي سارا عمل انسان جي سوچ جي بغير ئي طئي ڪندو آهي، اهو سڀ ڪجھه اليڪٽرانڪ ڊيٽا پروسيسنگ جي ذريعي عمل ۾ ايندو آهي. ۽ اليڪٽرانڪ ڊيٽا پروسيسنگ جو هي سڄو ڪرشمو سينٽرل پروسيسنگ يونٽ يعني سي پي يو چپ جو ئي آهي. اچو ته هن انقلابي ايجاد يعني مائڪرو چپ بابت ڪجھه ڄاڻ حاصل ڪيون.<br /></big>
=== مائڪروپروسيسر: ===
<big> ڪافي عرصو اڳ ڪمپيوٽر ديون جهڙين وڏين الماڙين جي صورت ۾ هوندا هئا ۽ ڪمپيوٽر جو هر هڪ جزو مختلف ڪمرن ۾ رکڻ جو رواج پڻ هوندو هو، مثال طور: ان پٽ ڊوائيسز هڪ ڪمري ۾ ته پروسيسر وري ٻئي ڪمري ۾ ۽ اسٽوريج ڊوائيسز وري ٽئين ڪمري ۾. اهڙي نموني ڪنهن وقت ۾ وڏن ڪمپيوٽرن لاءِ ٽن کان پنجن ڪمرن تي مشتمل جڳهه يعني هڪ مڪمل گھر جي ضرورت پوندي هئي، پر مائيڪرو چپ جي حيرت انگيز ايجاد سان اهو سڀ ڪجهه ايتري قدر ته مختصر ڪري ڇڏيو آهي جو هاڻي توهان ليپ ٽاپ ۽ نوٽ بڪ جهڙن ڪمپيوٽرن کي هر جاءِ تي پاڻ سان گڏ کڻي وڃي سگھو ٿا. ايتري قدر جو پنهنجي هنج ۾ رکي به استعمال ڪري سگهو ٿا. هنن جو وزن هڪ کان چئن ڪلن تائين ٿي سگھي ٿو، ۽ هڪ صحت مند انسان سولائيءَ سان کڻي سگھي ٿو. سو مائڪرو چپ هڪ پيچيده اوزار آهي، ۽ حيرت انگيز ڳالهه هيءَ آهي ته هن کي هڪ ننڍڙو ٻار به پنهنجي ننهن تي کڻي سگھي ٿو. هڪ مائڪرو چپ ۾ هڪ يا هڪ کان وڌيڪ انٽيگريٽيڊ سرڪٽ موجود هوندا آهن، انهيءَ ڪري کيس انٽيگريٽيڊ سرڪٽ به چيو ويندو آهي.<br /></big>
=== سليڪان چپ جو انقلاب: ===
<big> دنيا ۾ ڪيترائي اهڙا انسان آهن جيڪي ان ڳالهه تي اعتبار نه ٿا ڪن ته انهن جون زندگيون سليڪان جي انقلاب سان بهتر/امپرووImprove ٿيون آهن. سليڪان هڪ نيم پسرائيندڙ (سيمي ڪنڊڪٽر) ڌاتو آهي، هن جي بنياد تي ايجاد ٿيندڙ سليڪان چپ (مائڪروپورسيسر) اليڪٽرانڪس کي هڪ نئين تازگي ڏني، ۽ نتيجي ۾ ٽئين نسل جا پورو حال ولاريندڙ ڊجيٽل ڪمپيوٽر جنهن ۾ سون جي تعداد ۾ ٽرانزسٽرس لڳل هوندا ها، انهن جي جڳهه هنن چپس ولاري. هن چپ جي تياريءَ ۾ گھٽ خرچ سبب ڪمپيوٽر وڌ کان وڌ مقبول ٿيڻ لڳا، ۽ جڏهن چوٿين نسل جي ڪمپيوٽرن ۾ هن چپ جي ٽيڪنالاجيءَ وڌيڪ ترقي ڪئي ته ڪمپيوٽر آهستي آهستي سستا ٿيندا ويا.<br /></big>
<big>:هن چپ جا هيٺيان خاص فاعدا هيا/آهن.<br /></big>
<big>#هن جي جسامت بلڪل ننڍڙي هئي.<br /></big>
<big>#تيز رفتار ڪارڪردگي<br /></big>
<big>#توانائيءِ/بجليءَ جو گھٽ استعمال<br /></big>
<big>#۽ تياريءَ تي گھٽ خرچ.<br /></big>
<big>مائڪروڪمپيوٽر ۾ پروسيسر صرف هڪ چپ تي مشتمل هوندو آهي، ۽ هن چپ جي ايجاد ئي مائڪروڪمپيوٽر کي ممڪن بڻايو ۽ ڪمپيوٽر جي دنيا ۾ انقلابي تبديليون آنديون. چپ جي ايجاد کان پهريان ڪمپيوٽر جي ياداشت لاءِ معمولي تارون ۽ برقياتي نليون استعمال ٿينديون هيون، هي نليون بجليءَ جي وهڪري کي سوئچ سسٽم (کُلڻ-بندٿيڻ يا On-Off) ذريعي معلومات جو ذخيرو ڪنديون هيون. انهن ڪمپيوٽرن جو وزن سوين ٽنن تي مشتمل هوندو هيو. ٻئين نسل جي ڪمپيوٽرن ۾ برقياتي نلين جي جاءِ ٽرانزسٽرن ولاري، ٽرانزسٽرن جي جسامت هڪ ميٽر جي برابر هوندي هئي، ۽ بجلي به نسبتاً گھٽ استعمال ڪندا هيا.<br /></big>
مائڪروڪمپيوٽر ۾ پروسيسر صرف هڪ چپ تي مشتمل هوندو آهي، ۽ هن چپ جي ايجاد ئي مائڪروڪمپيوٽر کي ممڪن بڻايو ۽ ڪمپيوٽر جي دنيا ۾ انقلابي تبديليون آنديون. چپ جي ايجاد کان پهريان ڪمپيوٽر جي ياداشت لاءِ معمولي تارون ۽ برقياتي نليون استعمال ٿينديون هيون، هي نليون بجليءَ جي وهڪري کي سوئچ سسٽم (کُلڻ-بندٿيڻ يا On-Off) ذريعي معلومات جو ذخيرو ڪنديون هيون. انهن ڪمپيوٽرن جو وزن سوين ٽنن تي مشتمل هوندو هيو. ٻئين نسل جي ڪمپيوٽرن ۾ برقياتي نلين جي جاءِ ٽرانزسٽرن ولاري، ٽرانزسٽرن جي جسامت هڪ ميٽر جي برابر هوندي هئي، ۽ بجلي به نسبتاً گھٽ استعمال ڪندا هيا.<bigbr />چپ ان وقت ٽرانزسٽرن جي جاءِ ولاري جڏهن سائنسدانن کي معلوم ٿي ويو ته ڪهڙي طرح هزارن جي تعداد ۾ ٽرانزسٽر هڪ ننڍڙي چپ ۾ سمائجي سگھجن ٿا. هنن چپين جي ننڍڙي سائيز جي ڪري اهي پروسيسر جيڪي ڪنهن زماني ۾ سڄي ڪمري کي گھيري ويندا ها، هاڻي توهان انهن کي پنهنجي آڱر جي چوٽيءَ تي به رکي سگھو ٿا. ۽ هن چپ جي استعمال سان ئي ڪمپيوٽر کي اسان ذاتي ڪمپيوٽر (پرسنل ڪمپيوٽر) جو نالو ڏيڻ شروع ڪيو. ۽ هاڻي ڪمپيوٽر صرف ڪيبورڊ ذريعي داخل يا انپٽ ٿيل مواد کي آواز ۾ تبديل ڪرڻ لاءِ ئي استعمال نه ٿا ٿين پر، هاڻي اهڙا پروگرام به آهن جيڪي پين يا قلم سان لکيل اکرن کي، يا انسان طرفان ڳالهايل جملن کي ڪنهن به ٻوليءَ ۾ تبديل ڪري سگھن ٿا، ايتري قدر جو اها ٻولي نابين ۽ گونگا ٻوڙا به سمجھي سگھن. جهڙوڪ : بريلي Braille ٻوليءَ ۾ آئوٽ پٽ/پرنٽ وغيره يا وري اهڙا پروگرام جيڪي هڪ ئي وقت انڌي، ٻوڙي ۽ گونگي انسان سان رابطو ڪري سگهن ۽ انهن جون ضرورتون ٻين انسانن تائين انساني ٻوليءَ ۾ بيان ڪري سگهن يا پاڻ ئي پوريون ڪري سگهن. اهو سڀ ڪجھه زمان حال ۾ ۽ هتي ئي ٿي رهيو آهي، توهان سوچيو ته مستقبل ۾ ڪمپيوٽر انسان کي ڪهڙي مدد نه ٿو ڪري سگھي.<br /></big>
<big>هاڻي مائڪروپروسيسر چپ صرف ڪمپيوٽر ۾ ئي نه ٿا استعمال ٿين پر ٻانهن تي ٻڌڻ وارين گھڙين، ٽيلي فون، ڪارين، رانديڪن وغيره ۾ به انهن جو استعمال روز به روز عام ٿيندو پيو وڃي ڇو ته انهن جي ننڍڙي جسامت جي ڪري هو ڪنهن به اليڪٽرانڪ اوزار ۾ فٽ ٿي سگھي ٿي. ۽ گھٽ قيمت جي ڪري ماڻهو ان کي خريد ڪري سگھن ٿا.<br /></big>
=== ميموري ميئرمينٽ يونٽس (ميموريءَ کي ماپڻ جا ايڪا): ===
<big> ڪمپيوٽر جي ميموريءَ جي صلاحيت کي ماپڻ لاءِ جيڪي ايڪا يا يونٽ استعمال ٿيندا آهن. انهن مان بٽ (Bit) ننڍو ۽ بنيادي ايڪو آهي، بٽ بائينري ڊجٽ (Binary Digit) جو مخفف آهي (ياد رهي ته بائنري لفظ ٻن لفظن باءِ معنى ٻه ۽ نري معنى نمبر مان ورتل آهي اهڙي نموني بائنري جو مطلب ٿيو ته اهڙو نمبر سسٽم جيڪو صرف ٻن ايڪن يعني 0 ۽ 1 تي مشتمل هجي). <brاٺن /></big>بٽز تي مشتمل هڪ گروپ کي بائيٽ چيو ويندو آهي، ٻين لفظن ۾ هڪ بائيٽ اٺن بٽس تي مشتمل هوندو آهي، اهڙي نموني هنن بنيادي ايڪن مان ڪلو، ميگا، گيگا ۽ ٽيرا بائيٽس ٺاهيا ويندا آهن جن جي تفصيل هيٺ ڏجي ٿي.
<big>اٺن بٽز تي مشتمل هڪ گروپ کي بائيٽ چيو ويندو آهي، ٻين لفظن ۾ هڪ بائيٽ اٺن بٽس تي مشتمل هوندو آهي، اهڙي نموني هنن بنيادي ايڪن مان ڪلو، ميگا، گيگا ۽ ٽيرا بائيٽس ٺاهيا ويندا آهن جن جي تفصيل هيٺ ڏجي ٿي. <br /></big>
==== بٽ: ====
<big> هي ڪمپيوٽر ڊيٽا جو ننڍڙي ۾ ننڍڙو ايڪو آهي، هڪ بٽ ٻڙي 0 يا هڪ 1 (نمبرن جو طريقو) يا آن ۽ آف (لاجيڪل طريقو) تي مشتمل هوندو آهي.<br /></big>
==== بائيٽ: ====
<big> اهڙي نموني 8 بٽس گڏجي هڪ بائيٽ ٺاهيندا آهن. هڪ بائيٽ مختلف قسم جي ڊيٽا تي مشتمل ٿي سگھي ٿو جهڙوڪ: الفابيٽ جو هڪ اکر، قدرتي عددن مان هڪ عدد، يا رياضيءَ جي نشانين وغيره مان ڪا نشاني. (ياد رهي ته اڌ بائيٽ half byte کي نبل nibble or nybble چئبو آهي، نبل 4 بٽس تي مشتمل هوندو آهي) <br /></big>
==== ڪلوبائيٽ: ====
<big> عام طور ڪلو مان مراد هڪ هزار هوندي آهي، جهڙوڪ هڪ ڪلو گرام ۾ 1000گرام هوندا آهن اهڙي نموني هڪ ڪلو بائيٽ Kilo byte or KB هڪ هزار چوويهه 1024 بائيٽس تي مشتمل هوندو آهي. <br /></big>
==== ميگا بائيٽ: ====
<big> ميگا مان مراد ڏه لک يا هڪ ملين آهي، اهڙي ريت هڪ ميگا بائيٽ Mega byte or MB وري هڪ هزار چوويهه 1024ڪلو بائيٽ تي مشتمل هوندو آهي، يعني ان ۾ 1048576 پائيٽس هوندا آهن.<br /></big>
==== گيگا بائيٽ: ====
<big> گيگا مان مراد هڪ بلين يا 1000 ملين (هڪ ارب) آهي، اهڙي ريت گيگا بائيٽ Giga Byte or GB وري 1024 ميگا بائيٽ تي مشتمل هوندو آهي، يعني 1073741824 بائيٽس تي مشتمل هوندو آهي.<br /></big>
==== ٽيرا بائيٽ: ====
<big> ٽيرا مان مراد هڪ ٽرلين يا one trillion (يعني هڪ کرب) جي هوندي آهي. ٽيرا بائيٽ Terabyte or TB وري 1024 گيگا بائيٽ تي مشتمل هوندو آهي اهڙي ريت هڪ گ ب ۾ 1,099,511,627,776 بائيٽس هوندا آهن. ياد رهي ته ٽيرا بائيٽ تمام وڏن ڊجيٽل ذخيرن کي ماپڻ لاءِ ڪتب ايندا آهن.<br /></big>
<big>مضمون نمبر3.<br /></big>
== ميموري (Memory) يا ياداشت ==
ميمري مان مراد ڪمپيوٽر جي ياداشت آهي، اڄ ڪلهه جديد قسم جي ڪمپيوٽرن ۾ ڪافي طرز جون ميموريز (ياداشتون) استعمال ڪيون وينديون آهن، انهن مان ڪجھه خاص جا نالا ۽ وضاحتون هن ريت آهن.<br />
ميموريءَ جا ٻه مکيه قسم آهن:
<big>ميمري مان مراد ڪمپيوٽر جي ياداشت آهي، اڄ ڪلهه جديد قسم جي ڪمپيوٽرن ۾ ڪافي طرز جون ميموريز (ياداشتون) استعمال ڪيون وينديون آهن، انهن مان ڪجھه خاص جا نالا ۽ وضاحتون هن ريت آهن.<br /></big>
#روم (ROM) يعني Read only memory
<big>ميموريءَ جا ٻه مکيه قسم آهن:<br /></big>
<big># 1. رومريم (ROMRAM) يعني ReadRandom onlyaccess memory<br /></big>
<big># 2. ريم (RAM) يعني Random access memory<br /></big>
=== روم: ===
<big>هن قسم جي ميمريءَ مان مراد آهي ته اهڙي قسم جي ميموري جيڪا صرف پڙهي وڃي پر ان ۾ تبديلي يا موڊيفڪيشن/ڦير ڦار نه ڪئي وڃي. روم کي ڪمپيوٽر ٺاهڻ وقت ان اندر نصب ڪيو ويندو آهي، هيءَ ميموري مستقل هوندي آهي تنهن ڪري هن کي استعمال ڪندڙ مٽائي/ڊليٽ نه ٿو سگھي. چاهي ڪمپيوٽر بند ڪيو يا کوليو هن ميموريءَ تي ڪوبه اثر نه ٿيندو آهي.<br /></big>
==== بايوز(BIOS) : (BIOS) ====
<big>لفظ Basic Input Output System جو مخفف آهي. ڪنهن به پرسنل ڪمپيوٽر تي شروعاتي پروگرامن جي روٽين جو سيٽ a set of essential software routine آهي، جيڪو ڪمپيوٽر اسٽارٽ ٿيڻ /هلائڻ وقت ڪمپيوٽر هارڊويئر کي ٽيسٽ يا چيڪ ڪندو آهي، بايوز آپريٽنگ سسٽم (سسٽم سافٽ ويئر) کي بنيادي هدايتون مهيا ڪري اسٽارٽ/چالو ڪندو آهي، ۽ مختلف ڊوائيسز جي وچ ۾ ڊيٽا/مواد کي منتقل ڪرڻ ۾ پڻ مدد ڪندو آهي. ان کان علاوه پروگرامن جي هن سيٽ ۾ تاريخ ۽ وقت جو نظام ڪنٽرول ڪرڻ جو پروگرام به هوندو آهي، مطلب ته آپريٽنگ سسٽم تاريخ ۽ ٽائيم بايوز مان ئي کڻندو آهي. ياد رهي ته بايوز ريڊ اونلي ميمري يا (ROM) آهي، پروگرامن جو هي سيٽ مين بورڊ تي لڳل هڪ ننڍڙي چپ ۾ مستقل محفوظ هوندو آهي.<br /></big>
<big>ياد رهي ته اسان ڪمپيوٽر جي اصطلاحن ۾ عام استعمال ٿيندڙ لفظ سي ڊي روم مان مراد Compact Disk Read Only Memory جي هوندي آهي مطلب اهڙي ڊسڪ جنهن تان صرف مواد پڙهي سگھجي.<br /></big>
=== ريم RAM: ===
<big> ريم مان مراد عارضي ميموريءَ جي هوندي آهي، يعني بجلي بند ٿي وڃڻ تي هن ۾ موجود سموري ڊيٽا ضايع ٿي ويندي آهي، هن جو ڪم هي آهي ته جڏهن اسان ڪمپيوٽر چالو ڪندا آهيون ته ريم اسان کي عارضي ميموريءَ جي جڳهه مهيا ڪندي آهي، جنهن جي گنجائش 4 ميگا بائيٽ کان 1 گيگا بائيٽ تائين يا ان کان به وڌيڪ ٿي سگھي ٿي. هن ميموريءَ ۾ اها خصوصيت پڻ آهي ته هيءَ ميموري ڪوبه هلندڙ پروگرام يا ان ۾ ٿيندڙ تبديليون پاڻ وٽ تيستائين محفوظ رکندي آهي جيستائين اسان ان پروگرام يا فائيل کي باقاعده هارڊ ڊسڪ وغيره تي محفوظ نه ڪيون. اڄ ڪلهه انٽرنيٽ جو زمانو آهي ان ڪري انٽرنيٽ تي ڪافي اهڙا ڳرا پيڪيج /معلوماتي پيڪيٽ ايندا آهن جن کي لوڊ ڪرڻ لاءَ وڌيڪ ريم جي ضرورت پوندي آهي. ريم جي وڌيڪ وضاحت ڪجھه هن ريت ڪري سگھجي ٿي ته اسان هن کي هڪ رستي يا روڊ يا پائيپ جي مثال سان سمجھي سگھون ٿا، رستو جيترو ويڪرو هوندو ان مان هڪ ئي وقت اوتري وڌيڪ ٽريفڪ گذري سگهندي، اهڙي نموني ريم جي گنجائش جيتري وڌيڪ هوندي ڊيٽا اوترو ئي وڌيڪ ۽ تيزيءَ سان ڪمپيوٽر جي مختلف ڊوائيسز ڏانهن منتقل ٿي سگھندي.<br /></big>
<big>مضمون نمبر4.<br /></big>
== اسٽوريج ميڊيا ==
ڪمپيوٽر نظام ۾ مواد يا انفارميشن کي ذخيرو/محفوظ ڪرڻ لاءِ جيڪا شي (ميڊيا) استعمال ڪئي وڃي تنهن کي اسٽوريج ميڊيا چئبو آهي. (ميڊيا مان مراد ڪو به فزيڪل مٽيريل جهڙوڪ پيپر، ڊسڪ ۽ ٽيپ وغيره جيڪي ڪمپيوٽر ڊيٽا جي ذخيري کي محفوظ ڪرڻ لاءِ استعمال ۾ آڻجن. ياد رهي ته لفظ media جمع آهي ۽ ان جو واحد طور لفظ medium استعمال ڪبو آهي. جڏهن ته لفظ ميڊيم جو مفهوم هن ريت آهي ته اهڙو ذريعو جنهن مان مختلف قسم جا سگنلز يا لهرون هڪ شي کان ٻي شي ڏانهن منتقل ٿين. مثلاً هوا هڪ اهڙو ميڊيم آهي جنهن ذريعي آواز جون لهرون هڪ ماڻهوءَ کان ٻئي ماڻهوءَ ڏانهن منتقل ٿين ٿيون.)
<big>ڪمپيوٽر نظام ۾ مواد يا انفارميشن کي ذخيرو/محفوظ ڪرڻ لاءِ جيڪا شي (ميڊيا) استعمال ڪئي وڃي تنهن کي اسٽوريج ميڊيا چئبو آهي. (ميڊيا مان مراد ڪو به فزيڪل مٽيريل جهڙوڪ پيپر، ڊسڪ ۽ ٽيپ وغيره جيڪي ڪمپيوٽر ڊيٽا جي ذخيري کي محفوظ ڪرڻ لاءِ استعمال ۾ آڻجن. ياد رهي ته لفظ media جمع آهي ۽ ان جو واحد طور لفظ medium استعمال ڪبو آهي. جڏهن ته لفظ ميڊيم جو مفهوم هن ريت آهي ته اهڙو ذريعو جنهن مان مختلف قسم جا سگنلز يا لهرون هڪ شي کان ٻي شي ڏانهن منتقل ٿين. مثلاً هوا هڪ اهڙو ميڊيم آهي جنهن ذريعي آواز جون لهرون هڪ ماڻهوءَ کان ٻئي ماڻهوءَ ڏانهن منتقل ٿين ٿيون.)<br /></big>
=== اسٽوريج ميڊيا جا قسم: ===
==== پرائمري يا مين اسٽوريج: ====
<big> پرائمري يا مين اسٽوريج مان مراد بنيادي اسٽوريج آهي. مين اسٽوريج، دراصل جنهن وقت ڪمپيوٽر ٺاهيا ويندا آهن، انهن ۾ هڪ اهڙو نظام مين بورڊ (مڌر بورڊ) يا سي پي يو باڪس ۾ ميگنيٽڪ ڪور ۾ نسب ڪيو ويندو آهي، جيڪو جيڪو ڪمپيوٽر کي هلائي، ان ۾ اهڙي صلاحيت پيدا ڪري جيڪا سافٽويئر (پروگرامن) ۽ اطلاعن يا پيغامن کي پروسيس ڪري سگھي. مين اسٽوريج سان رجسٽر به استعمال ڪيا ويندا آهن، جيڪي عارضي طور تي ڊيٽا کي محفوظ ڪرڻ جي ڪم ايندا آهن، مين اسٽوريج، ڊيٽا کي ان پٽ ڊوائيز کان وٺندي آهي، ان کي ميموريءَ ۾ نظر ثاني ڪري پروسيسر ڏانهن منتقل ڪندي آهي، جتي اها ڊيٽا پروسيس ٿي آئوٽ پٽ ڊوائيسز ذريعي نتيجا مهيا ڪندي آهي، جن کي اسان آئوٽ پٽ چوندا آهيون، بعد ۾ ان پروسيس ڪيل ڊيٽا يعني آئوٽ پٽ کي اسان سيڪنڊري اسٽوريج ڊوائيز ۾ محفوظ ڪندا آهيون.<br /></big>
<big>:نوٽ: ريم به پرائمري اسٽوريج جو قسم آهي.<br /></big>
==== سيڪنڊري اسٽوريج: ====
<big> هن قسم جي اسٽوريج مان مراد ريم کان علاوه هر قسم جون اسٽوريج ڊوائيسز آهن. هن قسم جون اسٽوريج ڊوائيسز ڪمپيوٽر سيٽ يا مڌر بورڊ کان عليحده هونديون آهن سواءِ هارڊ ڊسڪ جي (هارڊ ڊسڪ سي پي يو اندر نسب ٿيل هوندي آهي)، جن کي اسان ڊيٽا، فائيل، پروگرام يا سافٽويئر وغيره رکڻ/محفوظ ڪرڻ لاءِ استعمال ڪندا آهيون.<br /></big>
<big> سيڪنڊري اسٽوريج لاءِ ڊوائيسز استعمال ٿينديون آهن انهن مان ڪجهه اهم هيٺ ڏجن ٿيون.<br /></big>
<big># 1. ميگنيٽڪ ڊسڪ <br /></big>
<big># 2. ڊسڪيٽس (فلاپي ڊسڪز)<br /></big>
<big># 3. هارڊ ڊسڪ<br /></big>
<big># 4. آپٽيڪل ڊسڪ<br /></big>
<big># 5. ميگنيٽڪ ٽيپ يونٽ، وغيره<br /></big>
===== 1. ميگنيٽڪ ڊسڪ اسٽوريج Magnetic Disk Storage: =====
<big> ڊسڪيٽ ۽ هارڊ ڊسڪ هڪ قسم جون مقناطيسي ميڊيا آهن. ميگنيٽڪ ڊسڪ جي بناوٽ گولائيءَ ۾ حرڪت ڪندڙ/ڦرندڙ ڌاتوءَ جي پليٽ/ٿالهيءَ جهڙي هوندي آهي، هن ڊوائيس تي ڊيٽا لکڻ ۽ پڙهڻ يعني ريڊ ائنڊ رائيٽ جا ٻئي ڪم ڪري سگھجن ٿا. هن ڊوائيز تان جنهن وقت ڊيٽا پڙهي ويندي آهي ان وقت مقناطيسي ڊيٽا/مواد برقي لهرن ۾ تبديل ٿيندو آهي، جيڪو بعد ۾ پروسيسر ڏانهن منتقل ٿيندو آهي. پر هن ڊوائيز تي ڊيٽا جي لکجڻ جو عمل پڙهجڻ واري عمل جي بلڪل برعڪس هوندو آهي، مطلب ته هن تي پروسيس ٿيل برقي لهرن تي مشتمل ڊيٽا محفوظ ٿيڻ مهل مقناطيسي خالن (بلينڪس) ۾ تبديل ٿي هن ڊسڪ تي محفوظ ٿيندي آهي. <br /></big>
<big>ياد رهي ته هنن قسمن جي اسٽوريج ڊوائيسز ۾ ڊيٽا جهڙوڪ: فائيلن، پروگرامن ۽ سافٽويئرن وغيره کي ڊسڪ تي جدا جدا بنايل ٽريڪس (دائرن ۾ بنايل رستن) ۾ محفوظيو (ڀريو) ويندو آهي. ڊسڪن جي ڪجھه تعداد کي عمودي شافٽ (Vertical Shaft) تي هڪ ٻئي جي مٿان مخصوص وٿيءَ تي رکيو/فٽ/نسب ڪيو ويندو آهي، هنن جي وچ ۾ ايتري وٿي هوندي آهي جو انهن جي وچ ۾ لکڻ ۽ پڙهڻ وارا هيڊز (Reading Writing heads) حرڪت ڪري سگهن (مطلب ڊيٽا کي ٽريڪس تان پڙهي لکي سگھن). جڏهن عمودي يا اڀي شافٽ حرڪت ڪندي آهي ته ڊسڪ به هڪ مقرر رفتار تي ڦرندي آهي. ۽ اهڙي نموني ڊيٽا جي ريڊنگ ۽ رائيٽنگ جو عمل ٿيندو رهندو آهي. <br /></big>
<big>هيٺ ڏنل تصويرن ۾ هڪ طرف مڪمل ڊسڪ جو ڍانچو ڏيکاريل آهي جنهن ۾ مختلف ڊسڪز هڪ شافٽ تي/۾ رکيل/نسب ٿيل ڏيکاريل آهن، ۽ ٻئي طرف هڪ ڊسڪ جي مٿاڇري صطح ڏيکاريل آهي، جنهن ۾ ٽريڪز (بند گول دائرا) ڏيکاريل آهن، هي ٽريڪز ايترا ته سنهڙا هوندا آهن جو اسان کي ڏسڻ ۾ نه ايندا آهن.<br /></big>
===== 2. ڊسڪيٽ (Diskette): =====
<big> ڊسڪيٽ هڪ پلاسٽڪ جيڪيٽ (ڪوَرَ) اندر بند هوندي آهي، هيءَ ننڍي ۽ لچڪدار پلاسٽڪ جي ڊسڪ هوندي آهي، جنهن جي مٿان ميگنيٽڪ آڪسائيڊ جو تهه چاڙهيو ويندو آهي، جنهن تي ڊيٽا محفوظ ٿيندي آهي. ڊسڪيٽس کي فلاپي ڊسڪ به چئبو آهي. هنن جو بنياد بلڪل وڊيو ڪيسيٽ جي اصولن تي رکيو ويو آهي. فلاپي ڊسڪس ٻن قسمن جون ٿينديون آهن، هڪ جو قطر ساڍا ٽي انچ ½ 3 هوندو آهي، (هيءَ اڄ ڪلهه عام استعمال ۾ هوندي آهي) ۽ ٻيءَ جو قطر ¼ 5 هوندو آهي. (هنن جو استعمال اڄ ڪلهه گھٽ ٿيندو پيو وڃي). هنن قسم جون ڊسڪون 1970 ۾ پهريون ڀيرو منظر عام تي آيون ۽ آءِ بي ايم يعني (International business machines) جي ڪمپيوٽرن ۾ استعمال ڪيون ويون. هنن کان پهريان هنن کان پنجوڻ (پنج دفعا) وڏي سائيز جون ڊسڪون هونديون هيون. هنن جو موجد ”ايل شورٽ“ آهي.<br /></big>
<big> هن کا علاوه هڪ قسم جي ٻي ڊسڪ به هوندي آهي جنهن کي ڪمپيڪٽ ڊسڪ (Compact Disk) يا سي ڊي چوندا آهن. ڊسڪيٽ ذريعي ڊيٽا کي هڪ ڪمپيوٽر کان ٻئي ڪمپيوٽر تائين آسانيءَ سان منتقل ڪري سگھجي ٿو.<br /></big>
===== 3.هارڊ ڊسڪ (Hard Disk): =====
<big> هارڊ ڊسڪ جنهن کي فڪسڊ ڊسڪ به چيو ويندو آهي. هن کي سي پي يو باڪس ۾ اندر مين بورڊ سان ڳنڍيو ويندو آهي، هڪ پيڪ (جنهن ۾ ڊسڪز يا پليٽرس/پليٽس جو مختلف تعداد (عموما ٻه کان اٺ هوندو آهي) ان سڄي پيڪ کي هارڊ ڊسڪ جو نالو ڏنو ويو آهي، هڪ هارڊ ڊسڪ ميگنيٽڪ آڪسائيڊ سان گڏ ڌاتوءَ جي پليئر ڪوٽ جي هوندي آهي، هارڊ ڊسڪون ڪيترن ئي مختلف سائيزن ۾ دستياب هونديو آهن، هر هڪ هارڊ ڊسڪ تي ايڪسيس آرم (Access Arms) تي ٻه پڙهڻ ۽ لکڻ جا هيڊز هوندا آهن. هنن کي ڌاتوئي ڪوَرَن ۾ اهڙي طرح محفوظ ڪيو ويندو آهي ته جيئن مٽي يا ڌوهين وغيره جو ننڍي کان ننڍو ذرڙو به هنن ۾ اندر داخل ٿي نه سگھي ۽ ڊسڪ تي مشتمل ٽريڪس وغيره کي نقصان نه پهچائي. هارڊ ڊسڪ جي اڄ ڪلهه پرسنل ڪمپيوٽرن ۾ گنجائش تمام وڌندي پئي وڃي، شروع شروع ۾ هارڊ ڊسڪ جي گنجائش 100 ميگا بائيٽس يا ايم بي هوندي هئي، پر هاڻي ته هارڊ ڊسڪ جي گنجائش گيگا بائيٽس ۽ ٽيرا بائيٽس تائين پهچي چڪي آهي. <br /></big>
===== 4.آپٽيڪل ڊسڪ اسٽوريج (Optical Disk Storage): =====
<big> اڄ ڪلهه زمانو ايترو ته تيزيءَ سان ترقي ڪري رهيو آهي جو هر سال يا هر ڇهن مهينن بعد هڪ نئين ٽيڪنالاجي اچي وڃي ٿي، خاص ڪري ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجيءَ ۾ سافٽويئر ۽ هارڊ ويئر جي جوانيءَ واري عمر وڌ ۾ وڌ ڇهه مهينا يا هڪ سال هوندي آهي، يعني ان عرصي بعد/دوران انهن کان وڌيڪ صلاحيتن ۽ طاقت تي مشتمل ٻي پروڊڪٽ انهن جي جاءِ والاريندي آهي. اهڙي نموني ئي سيڪنڊري اسٽوريج جي لاءِ هڪ نئي ڊسڪ جنهن کي ڪمپيڪٽ ڊسڪ (compact Disk) چئجي، متعارف ٿي هئي. جنهن کي اسان سي ڊي جي نالي سان سڏيندا آهيون. هن ڊسڪ کي آپٽيڪل ڊسڪ (Optical Disk) چوندا آهن، ڇو ته هن ڊسڪ کي بنائڻ لاءِ ليزر بيم (laser Beam) ٽيڪنالاجي استعمال ڪئي ويندي آهي، يعني ليزر هٽ جو ڌاتوئي ڪوٽ/ڪوَرُ/صطح ڊسڪ جي مٿان وڇايو ويندو آهي، جنهن جي صورت آئيني/شيشي جهڙي هوندي آهي. هن تان ڊيٽا کي ليزر جي ذريعي پڙهيو ۽ لکيو ويندو آهي، اهڙو ليزر ڊسڪ کي اسڪين ڪندو آهي، ۽ لينسز ذريعي مختلف روشنيءَ جا عڪس کڻندو/پڙهندو آهي، جهڙوڪ ڪنهن فلم يا ڊرامي وغيره جا عڪس، انهن جي گرافڪس به ايتري ئي صاف ۽ خوبصورت هوندي آهي.<br /></big>
====== سي ڊي روم ڊرائيو ڇا آهي………؟ ======
<big>سي ڊي روم ڊرائيو ڪمپيڪٽ ڊسڪ (سي ڊيءَ) کي آپريٽ (هلائيندڙ) ڊوائيز جو نالو آهي. سي ڊي روم پراڻي زماني ۾ استعمال ٿيندڙ رڪارڊ (فونو) جي طرز جي ٺهيل هڪ ڊجيٽل ڪمپيوٽر ڊوائيز آهي. عام طور تي اسان ڪمپيوٽر جا مڙئي پروگرام جهڙوڪ آپريٽنگ سسٽم، ايپليڪيشن سافٽ ويئر، موسيقي، فلمون، ملٽيميڊيا، گيمز وغيره سي ڊي روم ڊرائيو ذريعي ئي ڪمپيوٽر ۾ داخل ڪندا آهيون.<br /></big>
===== 5.ميگنيٽڪ ٽيپ اسٽوريج (Magnetic Tape Storage): =====
<big> ميگنيٽڪ ٽيپ پلاسٽڪ تي مشتمل هوندي آهي، جنهن کي آئرن آڪسائيڊ سان ڪوَر ڪيو (تهيو) ويندو آهي، ڪمپيوٽرن ۾ ميگنيٽڪ ٽيپ اسٽوريج، ڊيٽا کي پڙهڻ ۽ لکڻ لاءِ استعمال ڪيو ويندو آهي. ٽيپ تي پڙهڻ يا لکڻ جو عمل هن طريقي سان ٿيندو آهي ته ٽيپ هيڊز (پڙهندڙ يا لکندڙ برقي اوزار) جي هيٺان گذرندي آهي، ۽ ڊيٽا ان جي ڊيگهه طرف متوازن ٽريڪس يا چينلن ۾ لکيو ويندو آهي. هن قسم جا ٽيپ عام طور تي مين فريم يا مني ڪمپيوٽرن ۾ استعمال ٿيندا آهن.<br /></big>
====== ملٽي ميڊيا ڇا آهي…..؟<br /> ======
<big>جيئن ته توهان سڀني کي خبر آهي ته هاڻي ڪمپيوٽر ڪنهن هڪ ڪم يا هڪ فيلڊ تائين محدود نه رهيو آهي، هن جو استعمال هر هنڌ آهي. ڪمپيوٽر جي اهميت اسان ان ڳالهه مان لڳائي سگھون ٿا ته مائڪروسافٽ ڪمپنيءَ جي بانيءَ بل گيٽس چيو آهي ته ” ايندڙ دور انفارميشن ٽيڪنالاجيءَ جو هوندو، ان ڪري اهي ماڻهو جيڪي ڪمپيوٽر بابت ڄاڻڻ نه ٿا چاهن يا انهن کي ڪمپيوٽر بابت معلومات نه هوندي اهي ايندڙ وقت ۾ ضرور پڇتائيندا“. ها جيئن ته ڳالهه پئي ڪئي سين ته ملٽي ميڊيا ڇا آهي، ڪمپيوٽر جو ڪردار هر فيلڊ ۾ مختلف ۽ اهم آهي، پر هيءَ اهڙي مشين آهي جنهن کي جديد تعليم (علم) سان گڏ تفريح لاءِ به وڏي اهميت حاصل آهي. ان ڳالهه جو اندازو ان ڳالهه مان به خوبي لڳائي سگھجي ٿو ته ڪمپيوٽر جي چاهڻ وارن لاءِ اهي سڀئي تفريحون هن ۾ شامل ڪيون ويون آهن جيڪي اسان پنهنجي روز مره جي زندگيءَ ۾ فارغ وقت ۾ پاڻ کي انٽرٽينٽ ڪرڻ استعمال ڪندا آهيون. مثلاً: صرف هڪ ڪمپيوٽر اسان کي ٽيپ رڪارڊر، ٽيلي ويزن، وي سي آر، ايمپلي فائر، سي ڊي ۽ ڪئبل جون مڙئي سهولتون بهتر انداز ۾ مهيا ڪري ڏئي سگھي ٿو. هاڻي توهان سوچيو ته جيڪڏهن مٿي بيان ڪيل صرف تفريح لاءِ استعمال ٿيندڙ شين جي گڏيل قيمت جي نسبت ڪمپيوٽر (جنهن مان تفريح سان گڏ بيشمار ٻيا ڪم به وٺي سگھجن ٿا) جي قيمت ڪيتري گھٽ آهي، ان ڳالهه مان اسان اندازو لڳائي سگھون ٿا ته ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجي ڪنهن به شعبي ۾ نه صرف پوئتي نه آهي، هر شعبو ڪمپيوٽر کان سواءِ اڻ پورو آهي. <brملٽي /></big>ميڊيا تي اهو نالو ان ڪري رکيو ويو آهي ته ڪمپيوٽر ۾ ملٽي ميڊيا جا مختلف ڪم آهن، جهڙوڪ: سائونڊ سسٽم، سي ڊي روم، ايم پي اي ۽ وي جي اي ڪارڊ (وڊيو ڊسپلي ڪارڊز)، اسپيڪر وغيره هن جا مکيه حصه آهن، ۽ انهن ملٽيميڊيا اوزارن تحت اسان، مختلف ۽ دلچسپ گيمز، فلمون، اينيميشنز، پريزنٽيشنز، موسيقي، لک پڙهه وغيره ڪري سگهون ٿا.
<big>ملٽي ميڊيا تي اهو نالو ان ڪري رکيو ويو آهي ته ڪمپيوٽر ۾ ملٽي ميڊيا جا مختلف ڪم آهن، جهڙوڪ: سائونڊ سسٽم، سي ڊي روم، ايم پي اي ۽ وي جي اي ڪارڊ (وڊيو ڊسپلي ڪارڊز)، اسپيڪر وغيره هن جا مکيه حصه آهن، ۽ انهن ملٽيميڊيا اوزارن تحت اسان، مختلف ۽ دلچسپ گيمز، فلمون، اينيميشنز، پريزنٽيشنز، موسيقي، لک پڙهه وغيره ڪري سگهون ٿا. <br /></big>
<big>“I don’t see information technology as a stand-alone system. I see it as a great facilitator.”<br /></big>
“I don’t see information technology as a stand-alone system. I see it as a great facilitator.”
<big>- Paul O’Neill, Chairman & CEO of Alcoa<br /></big>
- Paul O’Neill, Chairman & CEO of Alcoa
== استعمال ٿيل لفظن جي ڊڪشنري/لغت<br /> ==
==== 1.ڊيٽا(Data): ====
<big> هي لاطيني لفظ(Datum) جو جمع آهي. هي اسم جي واحد توڙي جمع جنس لاءِ استعمال ٿيندو آهي. هن جو مطلب اڻ پروسيس ٿيل(Raw) مواد آهي.<br /></big>
==== 2. پروسيس: ====
<big> ڪنهن به عمل کي اسان پروسيس چئي سگھون ٿا، خاص ڪري ڪنهن شي مٿان ٿيندڙ عمل يا ڪو مرحلو.<br /></big>
==== 3.انفارميشن: ====
<big> اهڙو مواد يا ڊيٽا جيڪا ڪنهن عمل (پروسيس/مرحلي) مان گذري ملي، يعني پروسيس ٿيل ڊيٽا، يا نتيجو. <br /></big>
==== 4. پروگرام: ====
<big> اڳ ۾ ئي داخل/فيڊ ٿيل هدايتن/حڪمن جو سيٽ، جنهن تي عمل ڪندي ڪمپيوٽر مختلف ڪم ڪري.<br /></big>
==== 5. اينالاگ: ====
<big> فزڪس جي اصولن تي مسلسل وهڪرو ڪندڙ مشينري عمل جهڙوڪ ڪانٽي/سئيءَ واري گھڙي، ريڊيوز، ٽيليويزنس (اينالاگ سگنلز جي بنياد تي هلندڙ)، بجليءَ جي وولٽيج جو وهڪرو، وغيره<br /></big>.
==== 6. ڊجيٽل: ====
<big> بائينري نمبر سسٽم(0 & 1) يعني مشين لئنگويج تي ڪم ڪندڙ مشينري جهڙوڪ انگن واري گھڙي، ڪلڪيوليٽر، جديد پيٽرول پمپ، وغيره (بائنري مطلب ٻن نمبرن تي مشتمل، باءِ معنى ٻه، نري مطلب نمبر سسٽم)<br /></big>
==== 7. هارڊ ويئر: ====
<big> ڪمپيوٽر جي فزيڪل باڊي ۽ ان جا حصا.<br /></big>
==== 8. سافٽ ويئر: ====
<big> ڪمپيوٽر کي هلائيندڙ پروگرام<br /></big>
==== 9. پرسنل ڪمپيوٽر: ====
<big> اسان وٽ عام استعمال ٿيندڙ ڪمپيوٽر هن کي مائڪرو ڪمپيوٽر به چئبو آهي.<br /></big>
==== 10. مشين لئنگويج: ====
<big> يا بائينري لئنگويج، اسان جيڪا به ڊيٽا /حڪم ڪمپيوٽر کي پنهنجي ٻوليءَ يا انگريزيءَ (مطلب عام انساني سمجهه جوڳي طريقي ) ۾ ڏيندا آهيون، ته انٽرپريئيٽر (ترجميندڙ/منتقل ڪندڙ) ان کي مشين لئنگويج يعني صرف 0 ۽ 1 جي الف-بي تي مشتمل ٻوليءَ (ڪمپيوٽر هيءَ ٻولي سمجھندو آهي) ۾ تبديل ڪري پروسيس لاءِ موڪليندو آهي.<br /></big>
==== 11. ان پٽ ڊوائيز: ====
<big> هر اهو پرزو جنهن ذريعي اسان ڪا به ڊيٽا ڪمپيوٽر ۾ داخل ڪيون.<br /></big>
==== 12. آئوٽ پٽ ڊوائيز: ====
<big> ڪو به اهڙو پرزو جنهن ذريعي اسان ڪمپيوٽر کان معلومات حاصل ڪيون.<br /></big>
==== 13. پروسيس ڊوائيز: ====
<big> هن ذريعي ڪمپيوٽر مختلف ڊيٽا کي پروسيس ڪندو آهي.<br /></big>
==== 14. اسٽوريج ڊوائيز: ====
<big>هنن ڊوائيسز ۾ اسان ڪا به معلومات مستقبل ۾ ٻيهر استعمال ڪرڻ لاءِ محفوظ ڪندا آهيون.<br /></big>
==== 15. BIOS بايوز، ====
<big> معنى Basic Input Output System.<br /></big>
==== 16. بٽ ۽ بائيٽ: ====
ڪمپيوٽر ميمري ماپڻ جا بنيادي ايڪا.
[[زمرو:ڪمپيوٽر]]
{{ڪچو}}
[[زمرو:سائنس]]
| 