= ڪمپيوٽر - انساني دماغ جي تخليق مشيني دماغ = ▼[[File:Computer.jpg|thumb|ڪمپيوٽر]]
▲= ڪمپيوٽر - انساني دماغ جي تخليق مشيني دماغ =.
<big><big>ڪمپيوٽر بجليءَ تي هلندڙ هڪ اهڙي مشين جو نالو آهي جيڪا مختلف ذريعن کان معلومات/ ڊيٽا حاصل ڪري، ان کي پروسيس ڪري ۽ ان جو نتيجو ظاهر ڪري. يعني ڪمپيوٽر (چاهي اهو ڪهڙي به قسم ۽ سائيز جو هجي) جي ڪم کي اسان ٽن حصن ۾ ورهائي سگھون ٿا. <br /></big></big>▼<big># 1. ڊيٽا حاصل ڪرڻ <br /></big>▼<big># 2. ان ڊيٽا کي پري ڊفائينڊ رولس (ڪمپيوٽر ۾ فيڊ ٿيل پروگرام) وسيلي پروسيس ڪرڻ (ڪنهن مرحلي مان گذارڻ) <br /></big>▼<big># 3. ۽ بعد ۾ پروسيس ٿيل ڊيٽا يعني انفارميشن يا رزلٽ کي ظاهر ڪرڻ يا ياداشت ۾ محفوظ ڪرڻ. <br /></big>▼
== ڪمپيوٽر :<br /> تفصيل== ▼
<big>ڪمپيوٽر لاطيني ٻوليءَ جي لفظ ڪمپيوٽ Compute مان ورتل آهي جنهن جي معنى آهي حساب ڪتاب ڪرڻ يا calculate اهڙي نموني ڪمپيوٽر جي معنى آهي حساب ڪتاب ڪندڙ .ڪمپيوٽر جي ابي جو نالو سيمور ڪرلي، ۽ ڏاڏي جو نالو چالس بيج هو.<br / ></big> ▼=== (بنيادي تعارف) ===
<big>ڪمپيوٽر جي ايجاد جو بنيادي مقصد حساب ڪتاب ڪرڻ هو، بعد ۾ انسان ان کي پنهنجي ڪم ۾ تيزي پيدا ڪرڻ لاءِ ڪم آندو، ۽ هاڻي انسان ڪمپيوٽر کان سواءِ اڌورو آهي. ڪمپيوٽر وسيلي انسان ڪنهن ڪمري جي هڪ ڪنڊ ۾ ويهي پوري دنيا جو سير ڪري سگھي ٿو، خبر چار لهي سگھي ٿو. ڪروڙين ميل پري ويٺل ٻئي انسان تائين پنهنجو نياپو يا پيغام سيڪنڊن ۾ پهچائي سگھي ٿو. نه صرف ايترو پر دنيا جي ڪنهن به ڪنڊ ۾ ويٺل ماڻهوءَ کي ڪمپيوٽر تي لائيو Live يعني براه راست ڏسي ۽ ڳالهائي ٻولهائي سگھي ٿو.<br / ></big> ▼<br />
<big>ڪمپيوٽر جو بنياد رياضيءَ جي اصولن تي رکيل آهي، ۽ آءِ – سي I.C = Integrated circuit سان ملي ٺهيو آهي. ۽ مائڪروپروسيسر جي ذريعي ڪم ڪندو آهي. اڄ ڪمپيوٽر جيڪو ڪجھه به آهي اهو هارڊ ڊسڪ (ياداشت) جي بدولت آهي. ڪمپيوٽر ۾ موجود سمورا پروگرام ۽ فائيل هارڊ ڊسڪ ۾ ئي محفوظ هوندا آهن (هنن جو وضاحت سان تعارف اڳتي هلي ڪندس). هاڻي ڪمپيوٽر تاريخ جي مختلف دورن مان گذري پينٽيم (Pentium) 1،2،3،4 ۽ 5 (ڊيوئل پروسيسر) وغيره جي شڪل ۾ اسان جي آڏو آهي. لفظ پينٽيم مان مراد جديد دور جا ڪمپيوٽر آهن، جيڪي موجوده دور جون سموريون ضرورتون پوريون ڪرڻ جون صلاحيتون رکن ٿا. هي 1937 ۾ وجود ۾ آيو. ۽ هاڻي شايد ئي ڪو شعبو آهي جتي ڪمپيوٽر جو استعمال نه ٿيندو هجي. <br /></big>▼▲<big><big>ڪمپيوٽر بجليءَ تي هلندڙ هڪ اهڙي مشين جو نالو آهي جيڪا مختلف ذريعن کان معلومات/ ڊيٽا حاصل ڪري، ان کي پروسيس ڪري ۽ ان جو نتيجو ظاهر ڪري. يعني ڪمپيوٽر (چاهي اهو ڪهڙي به قسم ۽ سائيز جو هجي) جي ڪم کي اسان ٽن حصن ۾ ورهائي سگھون ٿا. <br /></big></big>
▲<big># 1. ڊيٽا حاصل ڪرڻ<br /></big>
▲<big># 2. ان ڊيٽا کي پري ڊفائينڊ رولس (ڪمپيوٽر ۾ فيڊ ٿيل پروگرام) وسيلي پروسيس ڪرڻ (ڪنهن مرحلي مان گذارڻ)<br /></big>
▲<big># 3. ۽ بعد ۾ پروسيس ٿيل ڊيٽا يعني انفارميشن يا رزلٽ کي ظاهر ڪرڻ يا ياداشت ۾ محفوظ ڪرڻ.<br /></big>
▲<big>ڪمپيوٽر لاطيني ٻوليءَ جي لفظ ڪمپيوٽ Compute مان ورتل آهي جنهن جي معنى آهي حساب ڪتاب ڪرڻ يا calculate اهڙي نموني ڪمپيوٽر جي معنى آهي حساب ڪتاب ڪندڙ.<br /></big>
<big>ڪمپيوٽر جي ابي جو نالو سيمور ڪرلي، ۽ ڏاڏي جو نالو چالس بيج هو.<br /></big>
▲<big>ڪمپيوٽر جي ايجاد جو بنيادي مقصد حساب ڪتاب ڪرڻ هو، بعد ۾ انسان ان کي پنهنجي ڪم ۾ تيزي پيدا ڪرڻ لاءِ ڪم آندو، ۽ هاڻي انسان ڪمپيوٽر کان سواءِ اڌورو آهي. ڪمپيوٽر وسيلي انسان ڪنهن ڪمري جي هڪ ڪنڊ ۾ ويهي پوري دنيا جو سير ڪري سگھي ٿو، خبر چار لهي سگھي ٿو. ڪروڙين ميل پري ويٺل ٻئي انسان تائين پنهنجو نياپو يا پيغام سيڪنڊن ۾ پهچائي سگھي ٿو. نه صرف ايترو پر دنيا جي ڪنهن به ڪنڊ ۾ ويٺل ماڻهوءَ کي ڪمپيوٽر تي لائيو Live يعني براه راست ڏسي ۽ ڳالهائي ٻولهائي سگھي ٿو.<br /></big>
▲<big>ڪمپيوٽر جو بنياد رياضيءَ جي اصولن تي رکيل آهي، ۽ آءِ – سي I.C = Integrated circuit سان ملي ٺهيو آهي. ۽ مائڪروپروسيسر جي ذريعي ڪم ڪندو آهي. اڄ ڪمپيوٽر جيڪو ڪجھه به آهي اهو هارڊ ڊسڪ (ياداشت) جي بدولت آهي. ڪمپيوٽر ۾ موجود سمورا پروگرام ۽ فائيل هارڊ ڊسڪ ۾ ئي محفوظ هوندا آهن (هنن جو وضاحت سان تعارف اڳتي هلي ڪندس). هاڻي ڪمپيوٽر تاريخ جي مختلف دورن مان گذري پينٽيم (Pentium) 1،2،3،4 ۽ 5 (ڊيوئل پروسيسر) وغيره جي شڪل ۾ اسان جي آڏو آهي. لفظ پينٽيم مان مراد جديد دور جا ڪمپيوٽر آهن، جيڪي موجوده دور جون سموريون ضرورتون پوريون ڪرڻ جون صلاحيتون رکن ٿا. هي 1937 ۾ وجود ۾ آيو. ۽ هاڻي شايد ئي ڪو شعبو آهي جتي ڪمپيوٽر جو استعمال نه ٿيندو هجي.<br /></big>
<br />
== ڪمپيوٽرن جي درجا بندي: ==
<big>1# . اسان ڪمپيوٽرن جي درجا بندي ڪيترن ئي حوالن سان ڪري سگهون ٿا. جھڙوڪ تاريخ يعني جنريشن/ دور جي حوالي سان درجه بندي (جنهن ۾ ڪمپيوٽر جي پهرين دور کان وٺي پنجين جنريشن تائين ۽ جديد يعني هلندڙ دور جي ڪمپيوٽرن ۽ انهن ۾ آيل تبديلين جو ذڪر اچي وڃي ٿو). </big>▼<br />
<big>2# . پروسيسنگ (ڪم ۽ صلاحيت) جي حوالي سان درجه بندي جنهن ۾ ڊجيٽل ۽ اينالاگ ڪمپيوٽر اچي وڃن ٿا </big>▼▲<big>1# . اسان ڪمپيوٽرن جي درجا بندي ڪيترن ئي حوالن سان ڪري سگهون ٿا. جھڙوڪ تاريخ يعني جنريشن/ دور جي حوالي سان درجه بندي (جنهن ۾ ڪمپيوٽر جي پهرين دور کان وٺي پنجين جنريشن تائين ۽ جديد يعني هلندڙ دور جي ڪمپيوٽرن ۽ انهن ۾ آيل تبديلين جو ذڪر اچي وڃي ٿو).</big>
<big>3# . ڪمپيوٽر جي ڪلاس/قسم جي حوالي سان درجا بندي (جنهن ۾ مائڪرو ڪمپيوٽر کان سپرڪمپيوٽر تائين اچي وڃن ٿا). <br /></big>▼<br />
▲<big>2# . پروسيسنگ (ڪم ۽ صلاحيت) جي حوالي سان درجه بندي جنهن ۾ ڊجيٽل ۽ اينالاگ ڪمپيوٽر اچي وڃن ٿا</big>
.<br />
▲<big>3# . ڪمپيوٽر جي ڪلاس/قسم جي حوالي سان درجا بندي (جنهن ۾ مائڪرو ڪمپيوٽر کان سپرڪمپيوٽر تائين اچي وڃن ٿا).<br /></big>
<br />
== ڪمپيوٽر جي تاريخ: ==
جڏهن انسان ۾ عددن ۽ ڳڻپ جو شعور پيدا ٿيو، يعني پنهنجي ارد گرد موجود شين کي جوڙ ۽ ڪٽ ڪرڻ جو خيال هن جي دماغ ۾ پيدا ٿيو، ته ان سوچيو ته ٻه ۽ ٻه چار ٿيندا ۽ چئن مان ٻه ڪٽ ڪبا ته باقي ٻه بچندا، جڏهن انسان پنهنجي زندگيءَ ۾ اهي اعداد و شمار باقاعده استعمال ڪرڻ شروع ڪيا ته اها ڳڻپ وڌندي وئي، ۽ وڌندي وڌندي سو، پنج سو، ۽ هزارن جي حساب ڪتاب ۾ اچي وئي. ته پوءِ انسان جي تخليقي ذهن هڪ اهڙي مشين جي ضرورت محسوس ڪئي جيڪا ان کي هن مشڪل مان ڪڍي سگھي.۽ ان ئي سوچ ويچار ۾ هڪ چيني سائنسدان هن خواب کي حقيقت جو روپ ڏيندي هڪ اهڙي مشين ٺاهڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو جيڪا جوڙ، ڪٽ، ضرب ۽ ونڊ جا بنيادي عمل حل ڪرڻ جي اهليت رکندي هئي. هيءُ آلو (پرزو) چين ۾ ٺهيو، جنهن کي ايباڪس Abacus جو نالو ڏنو ويو. ان کان پوءِ انسان کي پنهنجي ڪم ۾ تيزيءَ جي ضرورت پئي، چائنا جو هي آلو ايباڪس حساب ڪتاب جي معاملن ۾ ڪافي عرصو مددگار ثابت ٿيو. پر فرانسيسي سائنسدان بليس پاسڪل (Blaise pascal) هن ايجاد تي خاموش ٿي نه ويٺو، ان 1642 عيسوي ۾ هڪ ٻي تخليق دنيا جي سامهون آندي جنهن جو نالو پاسڪل ڪلڪيوليٽر هو. هيءَ مشين ڏهن مختلف حصن ۾ ورهائجي ڪم ڪندي هئي، هتان کان ئي اسان کي ڪمپيوٽر جي تاريخ جو پتو پوي ٿو. ڇو ته جيئن آءُ اڳ ۾ ئي ذڪر ڪري آيو آهيان ته ڪمپيوٽر جي لفظي معنى حساب ڪتاب ڪندڙ آهي، ۽ هيءَ مشين ساڳيو ئي ڪم ڏيندي هئي.ان بعد پاسڪل جي تخليق کي اڳتي وڌائيندي هڪ رياضي دان 1673 ۾ پاسڪل جي ڪلڪيوليٽر کي بهتر بنائڻ جي ڪوشش ڪئي ته جيئن اهو صحيح طرح جوڙ، ڪٽ، ضرب ۽ ونڊ ڪري سگھي. پوءِ 1801 ۾ هڪ فرانسيسي سائنسدان جنهن جو نالو جولهس ميري جيڪورڊ هو، ان هڪ پنچ ڪارڊ ايجاد ڪيو، جيڪو مشين ۾ حساب ڪتاب کي سنڀاليندو هو، پر هي ڪارڊ صرف 1880 (هڪ هزار اٺ سو اسي) انگن تائين حساب ڪتاب ڪري سگھندو هو، معنى ته هن ڪارڊ ۾ 1880 عددن جي حساب ڪتاب جي صلاحيت هئي، جيڪي رياضيءَ جي ڪم ڪارين ۾ تمام گھٽ هيا.<br />
<br />
<big>ان بعد هڪ برطانوي رياضي دان چارلس بيبيج (Charles Babbage) هڪ اهڙي مشين ايجاد ڪئي جيڪا ان پٽ ۽ آئوٽ پٽ (Input & Output) جو ڪم سرانجام ڏيندي هئي. هن مشين جي تخليق انسان جي ڪم ۾ ڪافي مدد ڪئي.<br / ></big> ▼<big>جڏهن انسان ۾ عددن ۽ ڳڻپ جو شعور پيدا ٿيو، يعني پنهنجي ارد گرد موجود شين کي جوڙ ۽ ڪٽ ڪرڻ جو خيال هن جي دماغ ۾ پيدا ٿيو، ته ان سوچيو ته ٻه ۽ ٻه چار ٿيندا ۽ چئن مان ٻه ڪٽ ڪبا ته باقي ٻه بچندا، جڏهن انسان پنهنجي زندگيءَ ۾ اهي اعداد و شمار باقاعده استعمال ڪرڻ شروع ڪيا ته اها ڳڻپ وڌندي وئي، ۽ وڌندي وڌندي سو، پنج سو، ۽ هزارن جي حساب ڪتاب ۾ اچي وئي. ته پوءِ انسان جي تخليقي ذهن هڪ اهڙي مشين جي ضرورت محسوس ڪئي جيڪا ان کي هن مشڪل مان ڪڍي سگھي.<br /></big>
<big>ان بعد هاورڊ يونيورسٽيءَ ۾ پهريون اليڪٽرو مڪينيڪل (Electro-mechanical) ڪمپيوٽر هاورڊ ايڪسن نالي سائنسدان بڻايو. ان ڪمپيوٽر تي ڪم جي شروعات 1837 ٿي ۽ 1944 تائين ٺهي مڪمل ٿيو. هي ڪمپيوٽر اليڪٽرو مڪينيڪل ڪمپيوٽر هيو، هن جو بنياد ويڪيوم ٽيوب(Vacuum tube) (ويڪيوم ٽيوب ڇاهي؟ هي ڌاتوءَ جي ڪنڊيڪٽرس جو سيٽ آهي جيڪو ڪنهن شيشي يا ڌاتوءَ جي ٽيوب تي مشتمل هوندو آهي، ان ٽيوب مان سموري هوا/گيس ڪڍي ويندي آهي، ۽ ان اندر لڳل گرڊ، وولٽيج ڪنڊڪٽرس جي وچ ۾ بجليءَ جي ڪرنٽ تي ضابطو رکندي آهي. ويڪيوم ٽيوبز، اليڪٽرڪ سرڪٽس جي سؤچنگ ۽ واڌاري (بجليءَ جي وهڪري جي) لاءِ استعمال ٿيندا هيا. اڄ ڪلهه ويڪيوم ٽيوبز، ڪيٿوڊ ري ٽيوب cathode ray tube يعني CRT ۾ استعمال ٿيندا آهن، سي آر ٽي ڪنهن ٽي وي سيٽ يا ڪمپيوٽر مانيٽر اندر گرافڪس ۽ تصويرون وغيره ڏيکارڻ لاءِ استعمال ٿيل هوندي آهي). بهرحال هي اليڪٽرو مڪينيڪل ڪمپيوٽر مارڪ ون جي نالي سان مشهور ٿيو، هي ڪمپيوٽر سائيز ۾ تمام وڏا هيا.<br / ></big> ▼<big>۽ ان ئي سوچ ويچار ۾ هڪ چيني سائنسدان هن خواب کي حقيقت جو روپ ڏيندي هڪ اهڙي مشين ٺاهڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو جيڪا جوڙ، ڪٽ، ضرب ۽ ونڊ جا بنيادي عمل حل ڪرڻ جي اهليت رکندي هئي. هيءُ آلو (پرزو) چين ۾ ٺهيو، جنهن کي ايباڪس Abacus جو نالو ڏنو ويو. ان کان پوءِ انسان کي پنهنجي ڪم ۾ تيزيءَ جي ضرورت پئي، چائنا جو هي آلو ايباڪس حساب ڪتاب جي معاملن ۾ ڪافي عرصو مددگار ثابت ٿيو. <br /></big>
<big>ان مان اسان اندازو لڳائي سگھون ٿا ته ڪمپيوٽر جي تاريخ ڪيتري پراڻي آهي، پر ان کي ويهين صدي عيسويءَ کان اڳ ڪمپيوٽر جو نالو نه ڏنو ويو هو. ان دوران ئي سائنسدان هڪ نئين مشين ٺاهڻ ۾ مصروف هيا، جهڙي طرح پاسڪل ايباڪس نالي پرزو ٺاهيو هو، جنهن جو ڪم حساب ڪتاب ڪرڻ هو، ڪمپيوٽر جو بنياد به پاسڪل جي بنايل پرزي ايباڪس جي اصولن سان لاڳاپيل هيو. هاڻي اوهان کي اندازو ٿي ويو هوندو ته ڪمپيوٽر جي تاريخ ڪيتري نه پراڻي آهي. <br /></big>▼<big>پر فرانسيسي سائنسدان بليس پاسڪل (Blaise pascal) هن ايجاد تي خاموش ٿي نه ويٺو، ان 1642 عيسوي ۾ هڪ ٻي تخليق دنيا جي سامهون آندي جنهن جو نالو پاسڪل ڪلڪيوليٽر هو. هيءَ مشين ڏهن مختلف حصن ۾ ورهائجي ڪم ڪندي هئي، هتان کان ئي اسان کي ڪمپيوٽر جي تاريخ جو پتو پوي ٿو. ڇو ته جيئن آءُ اڳ ۾ ئي ذڪر ڪري آيو آهيان ته ڪمپيوٽر جي لفظي معنى حساب ڪتاب ڪندڙ آهي، ۽ هيءَ مشين ساڳيو ئي ڪم ڏيندي هئي.<br /></big>
<big>ان بعد پاسڪل جي تخليق کي اڳتي وڌائيندي هڪ رياضي دان 1673 ۾ پاسڪل جي ڪلڪيوليٽر کي بهتر بنائڻ جي ڪوشش ڪئي ته جيئن اهو صحيح طرح جوڙ، ڪٽ، ضرب ۽ ونڊ ڪري سگھي. پوءِ 1801 ۾ هڪ فرانسيسي سائنسدان جنهن جو نالو جولهس ميري جيڪورڊ هو، ان هڪ پنچ ڪارڊ ايجاد ڪيو، جيڪو مشين ۾ حساب ڪتاب کي سنڀاليندو هو، پر هي ڪارڊ صرف 1880 (هڪ هزار اٺ سو اسي) انگن تائين حساب ڪتاب ڪري سگھندو هو، معنى ته هن ڪارڊ ۾ 1880 عددن جي حساب ڪتاب جي صلاحيت هئي، جيڪي رياضيءَ جي ڪم ڪارين ۾ تمام گھٽ هيا.<br /></big>
▲<big>ان بعد هڪ برطانوي رياضي دان چارلس بيبيج (Charles Babbage) هڪ اهڙي مشين ايجاد ڪئي جيڪا ان پٽ ۽ آئوٽ پٽ (Input & Output) جو ڪم سرانجام ڏيندي هئي. هن مشين جي تخليق انسان جي ڪم ۾ ڪافي مدد ڪئي.<br /></big>
▲<big>ان بعد هاورڊ يونيورسٽيءَ ۾ پهريون اليڪٽرو مڪينيڪل (Electro-mechanical) ڪمپيوٽر هاورڊ ايڪسن نالي سائنسدان بڻايو. ان ڪمپيوٽر تي ڪم جي شروعات 1837 ٿي ۽ 1944 تائين ٺهي مڪمل ٿيو. هي ڪمپيوٽر اليڪٽرو مڪينيڪل ڪمپيوٽر هيو، هن جو بنياد ويڪيوم ٽيوب(Vacuum tube) (ويڪيوم ٽيوب ڇاهي؟ هي ڌاتوءَ جي ڪنڊيڪٽرس جو سيٽ آهي جيڪو ڪنهن شيشي يا ڌاتوءَ جي ٽيوب تي مشتمل هوندو آهي، ان ٽيوب مان سموري هوا/گيس ڪڍي ويندي آهي، ۽ ان اندر لڳل گرڊ، وولٽيج ڪنڊڪٽرس جي وچ ۾ بجليءَ جي ڪرنٽ تي ضابطو رکندي آهي. ويڪيوم ٽيوبز، اليڪٽرڪ سرڪٽس جي سؤچنگ ۽ واڌاري (بجليءَ جي وهڪري جي) لاءِ استعمال ٿيندا هيا. اڄ ڪلهه ويڪيوم ٽيوبز، ڪيٿوڊ ري ٽيوب cathode ray tube يعني CRT ۾ استعمال ٿيندا آهن، سي آر ٽي ڪنهن ٽي وي سيٽ يا ڪمپيوٽر مانيٽر اندر گرافڪس ۽ تصويرون وغيره ڏيکارڻ لاءِ استعمال ٿيل هوندي آهي). بهرحال هي اليڪٽرو مڪينيڪل ڪمپيوٽر مارڪ ون جي نالي سان مشهور ٿيو، هي ڪمپيوٽر سائيز ۾ تمام وڏا هيا.<br /></big>
▲<big>ان مان اسان اندازو لڳائي سگھون ٿا ته ڪمپيوٽر جي تاريخ ڪيتري پراڻي آهي، پر ان کي ويهين صدي عيسويءَ کان اڳ ڪمپيوٽر جو نالو نه ڏنو ويو هو. ان دوران ئي سائنسدان هڪ نئين مشين ٺاهڻ ۾ مصروف هيا، جهڙي طرح پاسڪل ايباڪس نالي پرزو ٺاهيو هو، جنهن جو ڪم حساب ڪتاب ڪرڻ هو، ڪمپيوٽر جو بنياد به پاسڪل جي بنايل پرزي ايباڪس جي اصولن سان لاڳاپيل هيو. هاڻي اوهان کي اندازو ٿي ويو هوندو ته ڪمپيوٽر جي تاريخ ڪيتري نه پراڻي آهي.<br /></big>
<br />
== ڪمپيوٽر جا نسل/دور يا generations of computer :<br /> ==
<big>جيئن ته مان اوهان کي ٻڌائي آيس ته ڪمپيوٽر جي تاريخ تمام پراڻي آهي پر هن مشين کي ڪمپيوٽر جو نالو ويهين صدي عيسويءَ ۾ يعني 1924 ۾ ڏنو ويو. ڪمپيوٽر سائنس ۾ جيڪي باقاعدي تبديليون ۽ ترقيون ٿينديون رهيون آهن، اسان انهن کي تاريخ جي حساب سان پنجن نسلن ۾ ورهائي سگھون ٿا. <br /></big>
<br />
=== ڪمپيوٽر جو پهريون دور 1924 کان 1954 تائين: ===
<big>1924 کا 1954 تائين جيڪي ڪمپيوٽر ٺهيا انهن کي ”پهرئين دور جا ڪمپيوٽر“ جو نالو ڏنو ويو آهي، هي اليڪٽرو مڪينيڪل ڪمپيوٽر هيا. هنن جو بنياد ويڪيوم ٽيوبز تي هو، هي ڪمپيوٽر سائيز ۾ تمام وڏا ها، ۽ تمام جلدي حرارت (گرمي) خارج ڪندا ها، انهن ۾ معلومات محفوظ ڪرڻ جي صلاحيت تمام گھٽ هئي، ۽ هي مڪينڪ ڊروماورڊ بلي لائينز ذريعي پنهنجي معلومات محفوظ ڪندا ها. هنن جي ڪم جي صلاحيت ملي سيڪنڊنmilliseconds (هڪ سيڪنڊ جو هزارئين حصي) جي رينج ۾ هوندي هئي، هن دور جا ڪمپيوٽر تقريباَ 20 کان 25 سالن تائين استعمال هيٺ رهيا.</big>
<br />
<br />
=== ڪمپيوٽر جو ٻيون دور 1952 کان 1956 تائين: ===
<big>هن عرصي ۾ ٺهيل ڪمپيوٽر ٻئين نسل جا ڪمپيوٽر چورائيندا آهن. هي پهرين نسل جي ڪمپيوٽرن جي نسبت ڪجھه بهتر ثابت ٿيا، هنن جو بنياد ڪنڊڪٽرز ۽ ٽرانسسٽرز تي رکيو ويو، ۽ ان کان علاوه هي پهرين نسل جي ڪمپيوٽرن جي مقابلي ۾ سائيز ۾ ڪجھه ننڍا به هيا. ۽ هنن ۾ ويڪيوم ٽيوب جو استعمال نه ڪيو ويو هيو، جنهن سبب هي حرارت به گھٽ خارج ڪندا هيا، ۽ انهن جي ميموريءَ ۾ ڪور (ڪور جا هم معنى لفظ: non-volatile يا permanent يعني مستقل. ڪور معنى ڊيٽا کي مقناطيسي magnetic طريقي سان مستقل طور تي محفوظ ڪرڻ جو طريقو يا انگريزيءَ ۾ ان کي هيئن چئبو Core: non-volatile magnetic storage method used in old computers ) مطلب ته انهن جي ميمريءَ ۾ ڪور استعمال ڪرڻ جي ڪري انهن جي ڪم جي صلاحيت ڪافي وڌي وئي هئي. هنن ڪمپيوٽرن جي ڪم ڪرڻ جي رفتار مائڪرو سيڪنڊن (micro seconds) يعني سيڪنڊ جو ڏهه لکون حصو (one millionth of second) جي رينج ۾ هئي. ۽ ياد رهي ته هي ٻئين نسل جا ڪمپيوٽر اليڪٽرانڪ ڪمپيوٽر هيا.<br /></big>
<br />
==== (اليڪٽرڪ ۽ اليڪٽرانڪ ۾ فرق: ====
<big>هي ٻئي اصطلاح بجليءَ تي هلندڙ شين لاءِ ئي استعمال ٿيندا آهن. فرق صرف ايترو هوندو آهي ته ”اليڪٽرانڪس“ جي شين ۾ اهڙا پرزا لڳل هوندا آهن جيڪي بجليءَ کي ضرورت مطابق گھٽ وڌ ڪندا رهندا آهن. جهڙوڪ: پکو، استري، آئرن، موٽر، بلب وغيره اهي سڀ شيون ”اليڪٽرڪ“ آهن، ڇو ته عام طور انهن ۾ بجليءَ کي گھٽائڻ وڌائڻ لاءِ ڪي به پرزا استعمال ٿيل نه هوندا آهن. بجلي صرف انهن ۾ موجود تارن وغيره مان گذرندي آهي ته اها شي پنهنجو ڪم ڪندي آهي. پر ”اليڪٽرانڪ“ شين جو بهترين مثال هڪ ٽيسٽر آهي جيڪو اسان بجليءَ جي ڪرنٽ ڏسڻ لاءِ استعمال ڪندا آهيون. توهان سوچيو ته جيڪڏهن توهان ڪا سنهي کان سنهي ڌاتوءَ جي تار کڻي بجليءِ جي تار کي ڇهو ته توهان کي زوردار ڪرنٽ لڳي سگھي ٿو. پر ٽيسٽر کي اسان بي خوف ٿي بجليءَ جي تارن سان ڇو لڳائيندا آهيون، يا ان سان اسان کي ڪرنٽ ڇو ڪونه لڳندو آهي. ان جو ڪارڻ دراصل هي آهي ته ان اندر اليڪٽرانڪ جو ننڍڙو آلو ڊائيوڊ وغيره لڳل هوندو آهي، جيڪو بجليءَ جي زور کي ضرورت مطابق ايترو گھٽ ڪري ڇڏيندو آهي جو اها انساني جسم تي ڪو خاص اثر نه ڪندي آهي پر ان ۾ ايتري طاقت ضرور هوندي آهي جو نتيجي ۾ ٽيسٽر ۾ لڳل بلب کي ٻاري سگھي، اهڙي ريت ٽي وي، ريڊيو، ڪمپيوٽر وغيره اليڪٽرانڪ ڊوائيسز آهن ڇو ته انهن ۾ اليڪٽرانڪ پرزا جهڙوڪ ڊائيوڊس، ٽرانزسٽرس، چپس ۽ سرڪٽس وغيره لڳل هوندا آهن، جيڪي بجليءَ کي ضرورت مطابق ٻين پرزن تائين گھٽائي وڌائي پيش ڪندا آهن. هاڻي توهان سمجھي ويا هوندا ته ”اليڪٽرڪ“ ۽ ”اليڪٽرانڪ“ شين ۾ ڪهڙو فرق آهي). ها ته ڳالهه ڪري رهيا هيا سين ته پهرين دور جا ڪمپيوٽر اليڪٽرو مڪينيڪل ڪمپيوٽر هيا، جڏهن ته ٻئين دور کان وٺي هن وقت تائين هلندڙ ڪمپيوٽر اليڪٽرانڪ ڪمپيوٽر آهن. <br /></big>
<br />
=== ڪمپيوٽر جو ٽيون دور 1964 کان 1974 تائين: ===
<big>هن عرصي ۾ ٺهيل ڪمپيوٽرن کي ”ٽئين نسل جا ڪمپيوٽرن“ جو نالو ڏنو ويو آهي، هي ڪمپيوٽر پنهنجي بهترين صلاحيتن جي ڪري ڪجھه جڳهن تي اڄ به استعمال ٿي رهيا آهن. انهن جو بنياد انٽيگريٽيڊ سرڪٽس (IC=Integrated circuits) تي رکيل هو. پهرين ٻنهي نسلن جي ڪمپيوٽرن جي نسبت هنن جي سائيز ڪافي ننڍي ڪئي وئي هئي ۽ هنن جي ڪم ڪرڻ جي صلاحيت نينو سيڪنڊن (Nano-seconds) يعني one billionth of second (سيڪنڊ جو هڪ اربون حصو. يا 1000000000/ حصو) هو. <br /></big>
<br />
=== ڪمپيوٽر جو چوٿون دور 1975 کان 1983 تائين: ===
<big>هن عرصي دوران ٺهيل ڪمپيوٽرن کي اسان چوٿين نسل جا ڪمپيوٽر چئون ٿا. هنن ڪمپيوٽرن جو بنياد مائڪرو پروسيسرز تي رکيل آهي. مائڪرو پروسيسر تمام ننڍڙو پرزو (ڊوائيز) آهي، ۽ مائڪروپروسيسر جي استعمال سان هن نسل جا ڪمپيوٽر بي حد مختصر ٿي ويا، ۽ انهن جي ڪم ڪرڻ جي صلاحيت ٽئين نسل جي ڪمپيوٽرن جي مقابلي ۾ پنج کان ڏهه ڀيرا وڌي وئي. چوٿين نسل جي ڪمپيوٽرن ۾ پهريون ڀيرو accept system متعارف ڪيو ويو. هنن ۾ مائڪرو پروسيسر استعمال ٿيڻ جي ڪري هنن کي مائڪرو ڪمپيوٽر به چئبو آهي.<br /></big>
<br />
=== ڪمپيوٽر جو پنجون ۽ ڇهون دور 1983 کان اڄ تائين جاري آهي: ===
<big>پنجين نسل جي ڪمپيوٽرن تي ڪم 1983 ۾ شروع ٿيو، ڪمپيوٽرن جو هي نسل اڄ به عام آهي، ياد رهي ته پنجين نسل جا ڪمپيوٽر چوٿين نسل جي تيز ترين ڪمپيوٽرن کان به 30 کان 40 ڀيرا وڌيڪ تيز رفتاريءَ سان ڪم ڪن ٿا. هنن ڪمپيوٽرن ۾ ايڪسپرٽ سسٽم لڳل آهن جن ۾ هيءَ سهولت به موجود آهي ته هنن تي هڪ ئي وقت ڪيترين ئي ٻولين/زبانن ۾ ڪم ڪري سگھجي ٿو. هنن ۾ ميموريءَ يعني ياداشت جي گنجائش به شروعاتي چئن نسلن جي مقابلي ۾ ڪافي حد تائين، بلڪه تمام گھڻي آهي. ڪمپيوٽرن جي بهتريءَ ۽ ترقيءَ لاءِ ڪم تمام تيزيءَ سان هلي رهيو آهي، اڄ ڪلهه اسان جي آڏو اهڙا اهڙا ڪمپيوٽر موجود آهن جن کي اسان نسلي اعتبار سان ڪوبه نالو نه ٿا ڏئي سگھون، ڇو ته چوٿين نسل کان پوءِ ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجيءَ ۾ ايترو ته تيزيءَ سان تبديليون اينديون ويون ۽ هڪ ٻئي پويان بي انتها رفتار وارا ڪمپيوٽر مارڪيٽ ۾ ايندا ويا آهن. جن ۾ پينٽيم (Pentium) 1،2،3،4۽ 5 ڪمپيوٽرن جي اسپيڊ 300 ميگا هرٽز کان وٺي گيگا هرٽز تائين آهي. <br /></big>
<br />
<big>#= mega hertz) (MHz ميگا هرٽز جي وصف هيءَ آهي (MHz= measure of frequency equal to one million cycles per second)<br /></big>
<big>#= Giga hertz) (GHz گيگا هرٽز جي وصف هيءَ آهي (GHz= measure of frequency equal to one billion (or 1000 million) cycles per second)<br /></big>
<big>يعني هي ڪمپيوٽر وڏي کان وڏي شيڊ يا گرافڪ نينو سيڪنڊز ۾ هڪ ملڪ کان ٻئي ملڪ تائين منتقل ڪري سگھن ٿا. يعني ائين سمجھو ڄڻ توهان جي اک ڇنڀ دوران توهان جو پيغام هڪ ملڪ کان ٻئي ملڪ تائين پهتل هوندو. <br /></big>▼<br />
▲<big>يعني هي ڪمپيوٽر وڏي کان وڏي شيڊ يا گرافڪ نينو سيڪنڊز ۾ هڪ ملڪ کان ٻئي ملڪ تائين منتقل ڪري سگھن ٿا. يعني ائين سمجھو ڄڻ توهان جي اک ڇنڀ دوران توهان جو پيغام هڪ ملڪ کان ٻئي ملڪ تائين پهتل هوندو. <br /></big>
<br />
== ڪمپيوٽرن جا قسم: ==
# 1. ڊجيٽل ڪمپيوٽرDigital computers <br />▼<br />
# 2. اينالاگ ڪمپيوٽرAnalog Computers <br />▼▲# 1. ڊجيٽل ڪمپيوٽرDigital computers <br />
# 3. هاءِ برائيڊ ڪمپيوٽر Hybrid Computers <br />▼▲# 2. اينالاگ ڪمپيوٽرAnalog Computers <br />
▲# 3. هاءِ برائيڊ ڪمپيوٽر Hybrid Computers<br />
<br />
=== ڊجيٽل ڪمپيوٽر: ===
<big>اڄ ڪلهه عام استعمال ٿيندڙ ڪمپيوٽر ڊجيٽل ڪمپيوٽر آهن، هي ڪمپيوٽر ايترا عام آهن جو اڄ ڪلهه لفظ ڪمپيوٽر مان هنن قسم جي ڪمپيوٽرن جي ئي معنى ورتي وڃي ٿي. اسان هن قسم جي ڪمپيوٽرن کي ان ڪري ڊجيٽل ڪمپيوٽر چئون ٿا جو اهي ٻڙيءَ ۽ هڪ 0 ۽ 1 يعني ڊجيٽل سسٽم تي مشتمل ڊيٽا تي عمل ڪندا آهن. <br /></big>
<br />
=== اينالاگ ڪمپيوٽر: ===
<big>هي ڪمپيوٽر اهڙن طبعي مقدارن (Physical Values) لاءِ استعمال ٿيندا آهن، جيڪي هڪ مسلسل پيماني سان گڏ هوندا آهن، جهڙوڪ گرمي پد، پريشر يا دٻاءُ هي عام طور تي ڊائل يا گراف تي مشتمل آئوٽ پٽ ڏيندا آهن، وولٽيج، دٻاءُ، رفتار ۽ گرمي پد وغيره ڪجھه اهڙيون خاصيتون آهن جيڪي هن قسم جي ڪمپيوٽرن سان ماپيون وينديون آهن. هنن ڪمپيوٽرن جي مثال ۾ آٽوموبائيل، اسپيڊو ميٽر، ٿرماميٽر، ۽ بٺي ٿرماميٽر وغيره شامل آهن.</big> <br />
<br />
=== هاءِ برائيڊ ڪمپيوٽر: ===
<big>هي ڪمپيوٽر ڊجيٽل ۽ اينالاگ جي گڏيل خصوصيتن تي مشتمل هوندا آهن، يعني هنن ۾ ڊجيٽل ۽ اينالاگ ٻنهي ڪمپيوٽرن جو صلاحيتون موجود هونديون آهن. مثال طور تي ڪنهن اسپتال جي انتهائي نگهداشت واري شعبي ICU (Intensive care Unit) ۾ مريض جون اهم علامتن جهڙوڪ: نبض، دل جي ڌڙڪڻ جي رفتار، ۽ رت جو وهڪرو/دٻاءُ (بلڊ پريشر) ماپڻ لاءِ استعمال ٿيندو آهي. هنن ۾ اهي شروعاتي ڪم ڪرڻ لاءِ اينالاگ ڊوائيسز استعمال ٿيندا آهن، پوءِ انهن تحت حاصل نتيجن کي ڊجيٽل فارم ۾ تبديل ڪيو ويندو آهي، ۽ ڊجيٽل فارم ۾ تبديل ٿيڻ کان پوءِ حاصل معلومات (يعني مريض جي مجموعي صورتحال) ڊجيٽل ڊوائيسز ڏانهن منتقل ٿيندي آهي، جيڪي (ڊجيٽل پرزا، داخل پروگرامن تحت) انهن جو جائزو وٺندا آهن، ۽ ضرورت وقت آٽوميٽڪ سسٽم تحت ڊاڪٽر تائين اطلاع پهچائيندا آهن.<br /></big>
<br />
== ڊجيٽل ڪمپيوٽرن جا قسم: ==
ڊجيٽل ڪمپيوٽرن کي مختلف حوالن جي بنياد تي مختلف درجن ۾ ورهايو ويو آهي، انهن ۾ پروسيسنگ پاور يعني عمل ڪرڻ جي سگھه، اسٽوريج يعني ذخيري جي گنجائش، ياداشت، جسامت وغيره شامل آهن. <br />▼<br />
#سپر ڪمپيوٽر Super Computer
▲ڊجيٽل ڪمپيوٽرن کي مختلف حوالن جي بنياد تي مختلف درجن ۾ ورهايو ويو آهي، انهن ۾ پروسيسنگ پاور يعني عمل ڪرڻ جي سگھه، اسٽوريج يعني ذخيري جي گنجائش، ياداشت، جسامت وغيره شامل آهن.<br />
#مين 1. سپرفريم ڪمپيوٽر SuperMainframe Computer <br />
# 2. مين فريممني ڪمپيوٽر MainframeMini Computer<br />
# 3.مائڪرو منييا پرسنل ڪمپيوٽر MiniMicro Computeror <brpersonal />computer
# 4. مائڪرو يا پرسنل ڪمپيوٽر Micro or personal computer<br />
<br />
=== سپر ڪمپيوٽر: ===
<big>هي ڪمپيوٽر موجوده ڪمپيوٽرن ۾ سڀني کان مٿاهان آهن، پوري دنيا ۾ سپر ڪمپيوٽرن جو تعداد تمام گھٽ آهي، هي ڪمپيوٽر اهڙن سائنسي عملن لاءِ استعمال ٿيندا آهن جن ۾ وڌ کان وڌ رفتار واري پروسيسنگ جي ضرورت هوندي آهي. هنن جي رفتار ۽ طاقت عام ڪمپيوٽر کان 50000 ڀيرا وڌيڪ هوندي آهي. ۽ هڪ سيڪنڊ ۾ 18000000 (ارڙهن ڪروڙ) کان وڌيڪ حسابي ۽ سائنسي عمل ڪرڻ جي صلاحيت رکي ٿو. (اڄ: جا سپر ڪمپيوٽر ان کان به تمام مٿاهان آهن) جهڙوڪ هي ڪمپيوٽر ملٽري آپريشنس، دفاع ۽ نيوڪليئر ريسرچ ۽ ٻين اهڙن اعلى سائنسي ڪارين لاءِ استعمال ٿيندا آهن</big> <br />
<br />
=== مين فريم ڪمپيوٽر: ===
<big> هي ڪمپيوٽر به ڪافي وڏا هوندا آهن پر سپر ڪمپيوٽرن کان ننڍا هوندا آهن. هي ڪمپيوٽر بينڪن، انشورنس ڪمپنين، ايئر لائينز، ۽ وڏن وڏن سرڪاري ادارن ۾ استعمال ٿيندا آهن، جتي تمام گھڻي حسابي طاقت جي ضرورت هوندي آهي. هي ڪافي قيمتي هوندا آهن ۽ هنن کي آپريٽ ڪرڻ ۽ صحيح صورت ۾ رکڻ لاءِ ڪافي ماڻهن جي ضرورت هوندي آهي. هن قسم جي ڪمپيوٽرن لاءِ هڪ مخصوص ماحول ۽ ايئرڪنڊيشن ڪمرن جي ضرورت هوندي آهي.<br /></big>
=== مني ڪمپيوٽر: ===
<big> هي ڪمپيوٽرننڍي پيماني جي ڪاروبار وغيره ۾ استعمال ٿيندا آهن، هنن جي قيمت به نسبتاً گھٽ هوندي آهي، هي ننڍن ادارن جهڙوڪ بينڪن جي شاخن، يونيورسٽين ۽ اسپتالن وغيره ۾ استعمال ٿيندا آهن.<br /></big>
=== مائڪرو ڪمپيوٽر: ===
<big> هنن ڪمپيوٽرن کي مائڪرو يا پرسنل ڪمپيوٽر به چيو ويندو آهي، هي ڪمپيوٽر 1970 ڏهاڪي جي آخري سالن ۾ ٺاهيو ويو. هنن ۾ مقبوليت خودڪار برقيات ۾ ترقيءَ ۽ خود ڪار مائڪرو چپ جي ايجاد ٿيڻ سان آئي. جيئن ته هن چپ جي قيمت گھٽ هجڻ جي ڪري پرسنل ڪمپيوٽرن جي قيمت به تمام گھٽجي وئي، ماڻهن جو وڏو تعداد ان لائق بڻيو جو هو هي ڪمپيوٽر خريد ۽ استعمال ڪري سگھن. هنن ڪمپيوٽرن جي ترقيءَ ۾ ڏينهون ڏينهن واڌارو ايندو رهي ٿو، جنهن جو هڪ مثال ليپ ٽاپ (Laptop) ڪمپيوٽر ۽ پرسنل ڊجيٽل اسسٽنٽز (PDAs) آهن، هي به پرسنل ڪمپيوٽر ئي آهن، پر انهن جي جسامت/سائيز ۽ گھٽ وزن جي ڪري انسان ان کي باآساني هر جاءِ کڻي ۽ ڪاٿي به رکي سگھي ٿو، ليپ ٽاپ جي سائيز هڪ ننڍڙي بريف ڪيس جيتري هوندي آهي، مطلب اسان ان کي ضرورت پوڻ وقت بغل ۾ به جھلي سگھون ٿا، جڏهن ته پرسنل ڊجيٽل اسسٽنٽ هڪ موبائيل جي سائيز ۾ اچن ٿا، جن کي هڪ هٿ ۾ کڻي ڪمپيوٽري عمل سرانجام ڏياري سگهجن ٿا. اڄ جيڪڏهن اوهان پي ڊي اي ز يا ليپ ٽاپ کي ڏسو ته مارڪ ون ڪمپيوٽر کي ضرور ياد ڪيو جيڪو هڪ وڏي حال جي جڳهه ولاريندو هو، ۽ ان جي استعمال سان شهر جي بجلي ڊم ٿي ويندي هئي. <br /></big>
<big>===مضمون نمبر 2 <br /></big>===▼
▲<big>مضمون نمبر 2<br /></big>
<br />
== پرسنل ڪمپيوٽر(اسان وٽ عام استعمال ٿيندڙ ڪمپيوٽر)<br /> ==
<br />
اسان موجوده ڪمپيوٽر جي ڍانچي کي بهتر نموني تڏهن سمجھي سگھنداسين جڏهن اسان انسان ۽ ٻين ساهوارن جي وجود ۽ ڍانچي کي سمجھڻ تي ٿورو زور ڏيندا سين، ڇو ته انسان ڪمپيوٽر کي پنهنجي مشابهه يعني پنهنجو پاڻ کي سامهون رکي ٺاهيو آهي ۽ ان ڳالهه ۾ سائنسدان ڪافي حد تائين ڪامياب ٿي رهيا آهن ته ڪمپيوٽر کان هر اهو ڪم ڪرائين جيڪو انسان ڪري سگھي ٿو، يا وري ڪي اهڙا عمل به آهن جن کي سرانجام ڏيڻ لاءِ ماڻهن ۽ لاڳاپيل شين جي وڏي تعداد جي ضرورت پوي ٿي پر ڪمپيوٽر اهي سڀ ڪم جهڙوڪ 50 ماڻهن جو ڪم هو اڪيلي سر تمام مختصر وقت ۾ ڪري سگھي ٿو، تنهن ڪري بهتر ائين ٿيندو ته انسان جي بناوٽ کي سامهون رکي پوءِ ڪمپيوٽر جي ڍانچي کي سمجھڻ جي ڪوشش ڪيون. <br />
ڏٺو وڃي ته بنيادي طور انساني ڍانچو/وجود چئن شين تي مشتمل آهي، ۽ جيڪڏهن انهن چئن شين مان ڪا به هڪ شي کٽل آهي ته انسان نامڪمل آهي، جهڙوڪ <br />
| 