وڪيپيڊيا

قربان علي جهتيال: جي ورجائن ۾ تفاوت

دلچسپ نموني سوانح جهانگهيو
← اڳوڻو تفاوتاڃا نئين سنوار ←
ڊاٿل مواد شامل ڪيل مواد
وزيوئلوڪي‌متن
سنوار جو تَتُ ڪونهي
سِٽَ 1:
ڊاڪٽر قربان علي جهتيال هڪ شاعر، ڪهاڻيڪار ۽ سماج سڌارڪ شخصيت طور سڃاتو وڃي ٿو. هو پهرين جنوريءَ 1957ع تي ڦلجي اسٽيشن ضلعي دادو جي ڳوٺ ڪمال خان جهتيال ۾ پيدا ٿيو.
 
 
صوفِي لاڪوفِي، ڪونَ ڀانئيس ڪيرُ؛
منجھيان ئِي مَنجِھ وڙهي، پڌر ناهِس پيرُ؛
جنين ساڻس ويرُ، ٿئي تنين جو واهَرُو.
(سر يمن ڪلياڻ: داستان پنجون، بيت 4)
 
اسان پنهنجي معاشري ۾ جڏهن انسان دوستي جو اصطلاح ڪتب آڻيون ٿا ته خالصتن ان مان مراد انساني ڀلائي جو تصور وٺون. ٿا. يعني هر اهڙو ڪم، عمل، اڳڀرائي، ڪوشش يا هلچل، تحرڪ، جنهن ۾ انسان جي ڀلي، نفعو، حب، محبت، پيار، پنهنجائپ، آزادي جسماني توڙي ذهني، آجپي، امن، خوشحالي، چڱائي، سڪون، سهنج، سک شانتي ۽ سهولت جي جي عڪاسي ٿيندي هجي..۽ اهڙي .انسان دوستي به تمام گهٽ ماڻهن ۾ ڏٺي ٿي وڃي، ڪيترا عالم، اديب، مفڪر، سياستدان، ڪامورا، جاگيردار، ان صفت کان وانجهيل آهن جيڪا ڳالهه ڏک ۽ افسوس واري ٿي لڳي.،مگر بلڪل ائين به نه آهي ته ڪا سنڌ گدڙن کاڌي آهي، مــــــــــــــــــــگر......... اڃان ڪي آهين ڪل جڳ ۾ ڪاپڙي. شاهه رح
مون اگر زندگي ۾ ڪو درويش صفت ڊاڪٽر ۽ اديب ڏٺو ( سنڌي ادب ۽ سنڌي ماڻهن جي خدمت ڪندي ) ته اهو هو محترم سائين ڊاڪــــٽر قربان علي جهتـــــيال صاحب، ڊاڪٽر صاحب هڪ صوفي مزاج، علم ادب، موسيقي جو عاشق پرين پيارو سڄڻ دوست هو، کيس ڪا به پرواهه نه هوندي هئي ته ڪير منهنجي لاء ڇا پيو چوي، اگر چوي پيو ته پيو چوي، انتهائي سادو، فقير صفت ماڻهون،هو.... غريبن مسڪينن جو پڳ مٽ يار هوندو هو.......ڊاڪٽر صاحب ڪو رواجي ڊاڪٽرن وانگر ڊاڪٽر نه هو ۽ هن جي من ۾ اهيو به نه هو ته رڳو پيئسو ڪمائڻو آهي، ۽ ماڻهن جي کل لاهڻي آهي، نه بلــــــــــڪل نه. هي ته ڦلجي جي غرين مسڪين ماڻهن جو مسيحا هو، سندس ڪلينڪ به سادي، پاڻ به سادو ۽ سادن ماڻهن جي خدمت ڪرڻ وارو ماڻهون هو،افسوس صد افسوس جو اهڙا ماڻهون، وڃن ٿا اسان جي سنڌ مان موڪلائيندا، جيڪي ماڻهون سنڌ جي گهمندڙ ڦرندڙ ثقافت هئا، جنهن جو جيترو ارمان ڪجي اهو گهٽ آهي، سندس ڪلينڪ سنڌ جي ضلعي دادو جي تعقي دادو ۾ ڦلجي اسٽيشن جي شهر ۾ هوندي هئي، ڦلجي اسٽيشن جو شهر دادو کان 18 ڪلوميٽر جي مفاصلي تي آھي
جڏهن لاڙڪاڻي کان دادو ايندي هڪ ننڍي ريلوي اسٽيشن ڦلجي تي لهي صرف سامهون نظر ڪبي هئي ته ڊاڪٽر صاحب جي ڪلينڪ ( رضوان ڪلينڪ ) نظر اچي ويندي هئي........... ۽ ڦلجي هڪ ننڍو شهر آهي سو ان ڪري ڊاڪٽر صاحب کي ڦلجي جو ٻچو ٻچو سڃاڻيندو هو، سندس ڪلينڪ جي سامهون شام جو جڏهن ڇڻڪار ايندو هو ته ان جي هڪ الڳ خوشبوء ايندي هئي، جيڪا خوشبوء ڊاڪٽر صاحب جي محبت واري خوشبوء سان رلي ملي ڪري هڪ الڳ خوشبوء ۾ تبديل ٿئي ويندي هئي، جيڪا الفاظن ۾ بيان ڪري نه ٿي سگهجي، مان جڏهن خيالن ۾ ڊاڪٽر صاحب جي ڪلينڪ جو تصور ڪريان ٿو ته الائي ڪهڙي دنيا ۾ هليو ٿو وڃان، سندس ڪلينڪ تي هميشه ريڊيو پيو هلندو هو، ۽ سندس ڪڇ ۾ به هڪ ريڊيو هوندو هو،........ . ريـــــــــڊيو ڄـــڻ ڊاڪٽر صاحب جي هڪ سڃاڻپ بڻجي ويو هو،
 
ريڊيو گهر ۾ دڪان تي توڙي سفر ۾مون ساڻ هوندو هو، گهر ۾ ۽ سگريٽن جي ڪيبن تي ته وڏا ريڊيا هوندا هئا پر سفر ۾ هميشه پاڪيٽ سائيز ريڊيو ساڻ کڻندو هئس،ان وقت ۾ پنهنجو نالو ريڊئي تان ٻڌي ڪري دل باغ بهار ٿئي ويندي هئي۔ جنهن جو مزو هڪ پنهنجو مزو هو، جيڪو بيان ڪري نه ٿو سگهجي۔انهن ڏينهن ۾ ريڊيو جا ٻڌندڙ پڻ ڪافي دوست ٿئي ويا هئا، جن مان ڪافي ته دوستن جا نالا وسري ويا آهن، پر انهن مان محبت ديري جتوئي جو عبدالغفور ڀونئر، ۽ ٺٽه گجو جو هڪ سومرو ، ۽ ڦلجي اسٽيشن جو ڊاڪٽر قربان علي جهتيال خاص دوست ٿئي ويا هئا، جن سان قلمي دوستي جو هڪ عجيب رشتو هلندو هو، ٽٺه جي دوست جو ذڪر ته مون پنهنجي دوست محترم اشفاق احمد وگهيو صاحب سان به ڪيو هو، جڏهن ٺٽه جي شهر ۾ موجود هئاسين ۽ اشفاق چيو ته تنهنجي ان دوست کي ڳوليون ٿا، مگر ڳالهه رهجي وئي. ) مان جڏهن اڃان ستين اٺين ڪلاس ۾ پڙهندو هئس ۽ مان ريڊيو خيرپور ميرس جا پروگرام وڏي شوق سان ٻڌندو هئس، ۽ انهن پروگرامن ۾ ذهني آزمائش جا پروگرام به نشر ٿيندا هئا، ۽ مان انهن پروگرامن ۾ حصو وٺندو هئس، ۽ انهن ڏينهن ۾ محترم سائين ڊاڪٽر جهتيال صاحب به انهن پروگرامن ۾ حصو وٺندو هو، ۽ ريڊيو خيرپور پاڪستان جي ڪوئس پروگرامن ۾ يا ان کان علاوه به ريڊيو تان جيڪي تمام گهڻي مقدار ۾ خط نشر ٿيندا هئا، اهي ڊاڪٽر جهتيال صاحب جا هوندا هئا. ۽ انهن خطن جي رستي اسان جي به سلام دعا ٿئي، ۽ مون پهرين خط سان گڏ کيس پاڪيٽ سائيز هڪ قرآن مجيد پڻ سوکڙي پوسٽ ڪري موڪليو هو، جنهن کي ڊاڪٽر صاحب تمام گهڻو پسند ڪيو هو، ۽ مون کي خط لکي ڪري دعوت ڏني هئائين ته مون وٽان چڪر ڏئي وڃ. (جڏهن ته ان وقت منهنجي عمر 14 سال مس هئي ۽ اهيا ڳالهه تقريبن 24 سال پراڻي آهي ان کانپوء ڊاڪٽر صاحب سان خط و ڪتابت پڻ هلندي رهي جيڪا ڪافي عرصي تائين پڻ جاري رهي۔) ۽ هڪ ڏينهن اسڪول جي رسيس جي ٽائيم ۾ مان ۽ منهنجو هڪ ڪلاس فيلو محترم شاهنواز ميمڻ ولد .....( جنهن جو چاندني چونڪ دادو ۾ سگريٽ ٻيڙي جو دڪان هوندو هو.دادو مان بس تي چڙهي ڪري ڦلجي اسٽيشن پهتاسين، ۽ پڇا ڳاڇا ڪري ڊاڪٽر صاحب جي ڪلينڪ تي پهتاسين ۽ ڊاڪٽر صاحب سان ملاقات ڪئي سين، ڊاڪٽر صاحب مون کي ڏسندي سڃاڻي ورتو، ان جو ڪارڻ اهيو هو ته مان کيس پنهنجي تصوير خط ۾ موڪلي چڪو هئس، ڊاڪٽر صاحب تمام گهڻي پيار محبت سڪ ۽ اڪير ۽ شفقت سان مليا، ۽ اسان شاگرد هئاسين ۽ ٻار به هئاسين مگر ان هوندي به ڊاڪٽر صاحب اسان کي تمام گهڻي عزت ۽ احترام ڏنو، جيڪو مان هيترا سال گذرڻ جي باوجود وساري نه سگهيو آهيان. ڊاڪٽر صاحب پنهنجا ڪجهه ڪتاب پڻ ڏيکاريه جيڪي ريڊيو جي ڪوئس پروگرامن ۾ سوال ڳولڻ ۾ استعمال ڪندا هئا، ء ڊاڪٽر صاحب اسان کي ڦلجي شهر جا پڪوڙا،مائو، ۽ چانهن نوش ڪرائي، سندس اها خدمت مان شايد ڪڏهن وساري نه سگهان.۽ تقريبن ڪلاڪ ٻه ڪچهري ڪري ۽ ڊاڪٽر صاحب کان مولايوسين، جڏهن ته ڊاڪٽر صاحب اسان کي زور ڀريو ته مون وٽ رات رهو ۽ شام جو گهر هلنداسين ۽ گهر ۾ ڪچهريون ڪندا سين ۽ توهان جي خدمت ڪرڻ جو موقعو به ملي ويندومگر اسان سندس شڪريه ادا ڪندي موڪلايو اهو ان ڪري جو اسان کي پنهنجي مائٽن جا موچڙا به سجهن پيا،ڇو جو انهن کي اهيا خبر نه هئي ته اسان اسڪول ٽائيم ۾ ڦلجي پهتا آهيون.، ۽ ڊاڪٽر صاحب پنهنجو پي ٽي سي ايل نمبر ڏنو، جنهن نمبر تي پڻ ڊاڪٽر صاحب سان ڳالهه ٻولهه ٿيندي رهندي هئي، مگر زماني جي گردشن ۽ پريشانين جسماني طور پري ڪري ڇڏيو، هو مگر محبت قائم ۽ دائم هئي، هن شاهه رح جي سٽن وانگر... ڪـــــــــي ڏور به اوڏا ســـــــــــــــپرين... اڄ ڊاڪٽر صاحب اسان جي وچ ۾ موجود ته نه آهي، مگر ساڻ گزاريل پل، پل پل ياد رهندا ۽ هميشه ياد رهندا. دعا آهي ته رب پاڪ سندس بشري خطائون معاف ڪري ۽ کين جنت الفردوس ۾ جايون عطاء ڪري آمين.▼
ڊاڪٽر صاحب سان پهرين ملاقات.... 80 جي عشري ۾ ريڊيو پاڪستان تمام گهڻي مقبوليت ماڻي هئي، سنڌ ۾ خاص ڪري ريڊيو خيرپور ميرس. جنهن جي شروعات مارچ جي مهيني ۾ 1983ع ۾ ٿئي، هيءُ ريڊيو اسٽيشن نشرياتي دور ۾ ٽاپ ڪري وئو. هن علائقي جي علمي، ادبي، تاريخي، سياسي ۽ سماجي قدرن کي هڪ وڏو نالو ملي ويو، ريڊيو خيرپور جا ان وقت ۾ مشهور پروگرام هئا، .... نئون سج، ماروئڙ، اوهان جو خط پهتو، سهڻي ڌرتي، لطيف ڪوئس، لوچين سي لهن.لاٽ ٻرندي رهي جوت جلندي رهي. ۽ هن اسٽيشن خدمتن جا وڏا رڪارڊ قائم ڪري ورتا، براڊ ڪاسٽنگ جي شعبي ۾ وڏي مڃتا ماڻي، ۽ ننڍن وڏن شهرن ۾ ريڊيو جو هڪ يادگار دور بڻيو، خاص ڪري سنڌ جي ٻهراڙين جي ماڻهن ان وقت جي وندر جو ڀرپور فائدو ورتو، ريــــــــــــڊيو اڄ به پنهنجي بادشاهت قائم ۽ دائم رکيو پيو اچي، مگر سندس طور طريقا، معيار، انداز وقت ۽ حالات جي هٿان پلٽو کائي ڪري هڪ الڳ رخ اختيار ڪري ويا آهن. جيڪا شايد وقت جي ضروت هئي............ريڊيو جي دنيا جو هي ماڻهون مـــــمتــــاز (مان) به هڪ فرد هو، خبر ناهي اهو ممتاز الائي ڪاڏي، ويو،، جيڪو ريڊيو جو ديوانو هوندو هو
 
تون ڀي ڪڇ اور اور هي،هم ڀي ڪڇ اور اور هين
جاني وه تون ڪــــهان گيا، جاني هم ڪڌر گئي
 
▲ ريڊيو گهر ۾ دڪان تي توڙي سفر ۾مون ساڻ هوندو هو، گهر ۾ ۽ سگريٽن جي ڪيبن تي ته وڏا ريڊيا هوندا هئا پر سفر ۾ هميشه پاڪيٽ سائيز ريڊيو ساڻ کڻندو هئس،ان وقت ۾ پنهنجو نالو ريڊئي تان ٻڌي ڪري دل باغ بهار ٿئي ويندي هئي۔ جنهن جو مزو هڪ پنهنجو مزو هو، جيڪو بيان ڪري نه ٿو سگهجي۔انهن ڏينهن ۾ ريڊيو جا ٻڌندڙ پڻ ڪافي دوست ٿئي ويا هئا، جن مان ڪافي ته دوستن جا نالا وسري ويا آهن، پر انهن مان محبت ديري جتوئي جو عبدالغفور ڀونئر، ۽ ٺٽه گجو جو هڪ سومرو ، ۽ ڦلجي اسٽيشن جو ڊاڪٽر قربان علي جهتيال خاص دوست ٿئي ويا هئا، جن سان قلمي دوستي جو هڪ عجيب رشتو هلندو هو، ٽٺه جي دوست جو ذڪر ته مون پنهنجي دوست محترم اشفاق احمد وگهيو صاحب سان به ڪيو هو، جڏهن ٺٽه جي شهر ۾ موجود هئاسين ۽ اشفاق چيو ته تنهنجي ان دوست کي ڳوليون ٿا، مگر ڳالهه رهجي وئي. ) مان جڏهن اڃان ستين اٺين ڪلاس ۾ پڙهندو هئس ۽ مان ريڊيو خيرپور ميرس جا پروگرام وڏي شوق سان ٻڌندو هئس، ۽ انهن پروگرامن ۾ ذهني آزمائش جا پروگرام به نشر ٿيندا هئا، ۽ مان انهن پروگرامن ۾ حصو وٺندو هئس، ۽ انهن ڏينهن ۾ محترم سائين ڊاڪٽر جهتيال صاحب به انهن پروگرامن ۾ حصو وٺندو هو، ۽ ريڊيو خيرپور پاڪستان جي ڪوئس پروگرامن ۾ يا ان کان علاوه به ريڊيو تان جيڪي تمام گهڻي مقدار ۾ خط نشر ٿيندا هئا، اهي ڊاڪٽر جهتيال صاحب جا هوندا هئا. ۽ انهن خطن جي رستي اسان جي به سلام دعا ٿئي، ۽ مون پهرين خط سان گڏ کيس پاڪيٽ سائيز هڪ قرآن مجيد پڻ سوکڙي پوسٽ ڪري موڪليو هو، جنهن کي ڊاڪٽر صاحب تمام گهڻو پسند ڪيو هو، ۽ مون کي خط لکي ڪري دعوت ڏني هئائين ته مون وٽان چڪر ڏئي وڃ. (جڏهن ته ان وقت منهنجي عمر 14 سال مس هئي ۽ اهيا ڳالهه تقريبن 24 سال پراڻي آهي ان کانپوء ڊاڪٽر صاحب سان خط و ڪتابت پڻ هلندي رهي جيڪا ڪافي عرصي تائين پڻ جاري رهي۔) ۽ هڪ ڏينهن اسڪول جي رسيس جي ٽائيم ۾ مان ۽ منهنجو هڪ ڪلاس فيلو محترم شاهنواز ميمڻ ولد .....( جنهن جو چاندني چونڪ دادو ۾ سگريٽ ٻيڙي جو دڪان هوندو هو.دادو مان بس تي چڙهي ڪري ڦلجي اسٽيشن پهتاسين، ۽ پڇا ڳاڇا ڪري ڊاڪٽر صاحب جي ڪلينڪ تي پهتاسين ۽ ڊاڪٽر صاحب سان ملاقات ڪئي سين، ڊاڪٽر صاحب مون کي ڏسندي سڃاڻي ورتو، ان جو ڪارڻ اهيو هو ته مان کيس پنهنجي تصوير خط ۾ موڪلي چڪو هئس، ڊاڪٽر صاحب تمام گهڻي پيار محبت سڪ ۽ اڪير ۽ شفقت سان مليا، ۽ اسان شاگرد هئاسين ۽ ٻار به هئاسين مگر ان هوندي به ڊاڪٽر صاحب اسان کي تمام گهڻي عزت ۽ احترام ڏنو، جيڪو مان هيترا سال گذرڻ جي باوجود وساري نه سگهيو آهيان. ڊاڪٽر صاحب پنهنجا ڪجهه ڪتاب پڻ ڏيکاريه جيڪي ريڊيو جي ڪوئس پروگرامن ۾ سوال ڳولڻ ۾ استعمال ڪندا هئا، ء ڊاڪٽر صاحب اسان کي ڦلجي شهر جا پڪوڙا،مائو، ۽ چانهن نوش ڪرائي، سندس اها خدمت مان شايد ڪڏهن وساري نه سگهان.۽ تقريبن ڪلاڪ ٻه ڪچهري ڪري ۽ ڊاڪٽر صاحب کان مولايوسين، جڏهن ته ڊاڪٽر صاحب اسان کي زور ڀريو ته مون وٽ رات رهو ۽ شام جو گهر هلنداسين ۽ گهر ۾ ڪچهريون ڪندا سين ۽ توهان جي خدمت ڪرڻ جو موقعو به ملي ويندومگر اسان سندس شڪريه ادا ڪندي موڪلايو اهو ان ڪري جو اسان کي پنهنجي مائٽن جا موچڙا به سجهن پيا،ڇو جو انهن کي اهيا خبر نه هئي ته اسان اسڪول ٽائيم ۾ ڦلجي پهتا آهيون.، ۽ ڊاڪٽر صاحب پنهنجو پي ٽي سي ايل نمبر ڏنو، جنهن نمبر تي پڻ ڊاڪٽر صاحب سان ڳالهه ٻولهه ٿيندي رهندي هئي، مگر زماني جي گردشن ۽ پريشانين جسماني طور پري ڪري ڇڏيو، هو مگر محبت قائم ۽ دائم هئي، هن شاهه رح جي سٽن وانگر... ڪـــــــــي ڏور به اوڏا ســـــــــــــــپرين... اڄ ڊاڪٽر صاحب اسان جي وچ ۾ موجود ته نه آهي، مگر ساڻ گزاريل پل، پل پل ياد رهندا ۽ هميشه ياد رهندا. دعا آهي ته رب پاڪ سندس بشري خطائون معاف ڪري ۽ کين جنت الفردوس ۾ جايون عطاء ڪري آمين.
 
 
"https://sd.wikipedia.org/wiki/قربان_علي_جهتيال" تان ورتل