عثماني سلطنت: جي ورجائن ۾ تفاوت
ڊاٿل مواد شامل ڪيل مواد
محمد مجیب (بحث | ڀاڱيداريون) |
|||
سِٽَ 27:
=== بغاوتون ۽ اڀرڻ (1566ء-1683ء) ===
[[عڪس:Battle of Preveza (1538).jpg|thumb|خير الدين پاشا باربروسا 1538ء ۾ جنگ پريويزا ۾ يورپ جي گڏيل بحري ٻيڙي کي بدترين شڪست ڏني]]
1566ء ۾ سليمان جي وفات علائقائي فتحن جي خاتمي جو شروعاتي نقتو ثابت ٿي۔ اولهه يورپ جي سلطنتن جو بطور بحري قوت اڀرڻ ۽ يورپ کان[[ ايشيا]] جي لاء متبادل رستن ۽ "نئين دنيا" ([[آمريڪا]]) جي دريافت عثماني معيشت کي زبردست نقصان پهچايو۔ اهڙي نازڪ وقت ۾ جڏهن سلطنت عثمانيه کي بيدار مغز حڪمرانن جي ضرورت هئي بدقسمتي سان ان کي نالائق حڪمرانن جي طويل دور کي سهڻو پيو جنهن اندروني ۽ عسڪري محاذ تي مملڪت کي شديد نقصان پهچايو۔ انهن تمام مشڪلاتن جي باوجود [[1683ء]] ۾ جنگ ويانا تائين سلطنت جي فتحن جو سلسلو جاري رهيو پر هن جنگ کان بعد يورپ ۾ سلطنت جي واڌاري جو مڪمل خاتمو ٿي ويو۔ اولهه يورپ جي طرفان نون تجارتي رستن جي تلاش ۽ دريافت کان علاوہ "نئين دنيا" کان اسپين ۾ وڏي مقدار ۾ چاندي جي آمد عثماني سڪي جي قدر ۾ تيزي سان بي قدري جو سبب بڻي۔ سليم ثاني جي دور ۾ صدر اعظم محمد پاشا صوقوللي معيشت کي استحڪام بخشڻ جي لاء سوئز نهر ۽ ڊون-وولگا نهر جي اڏاوت جا منصوبا پيش ڪيا پر انهن تي عملدرآمد نه ٿي سگھيو۔
[[عڪس:Battle_of_Lepanto_1571.jpg|thumb|جنگ ليپانٽو 1571ء، عثماني سلطنت جي زوال جي علامت]]
هن ئي دور ۾ ڏکڻ يورپ ۾ اسپين جي فلپ ثاني جي زير قيادت ڪيٿولڪ قوتن روم سمنڊ ۾ عثماني بحريه جي قوت کي نقصان پهچائڻ جي لاء ڳٺ جوڙ ڪري ورتو۔ 1571ء ۾ جنگ ليپانٽو ۾ شڪست روم سمنڊ ۾ سلطنت جي برتري جي فوري خاتمي جو سبب بڻي۔ ان لاء ڪافي تاريخدانن جنگ ليپانٽو ۾ شڪست کي عثماني سلطنت جي زوال جو اشارو قرار ڏنو آهي۔ اهڙي طرح 16 هين صدي جي اختتام تائين فتحن ۽ ڪامیابین جي سنهري دور جو خاتمو ٿي ويو۔
[[عڪس:Vienna_Battle_1683.jpg|thumb|[[ويانا جو ٻيو گھيراء]] 1683ء]]
عثمانين جي هڪ مخصوص مقام تي وڃي ڪري فتحن جي بيهجي وڃڻ جون ڪافي وجهون آهن هڪ ته قديم دور ۾ جاگرافيائي خصوصيتن جي ڪري محدوديت جن جي ڪري بهار جي ابتدائي دور کان خزان جي آخري ڏينهن تائين جي جنگي موسم ۾ عثماني فوج ويانا کان اڳتي نه پئي وڃي سگھي۔ ٻين وجهن ۾ سرحدن ٻنهي طرف ٻن مختلف حريفن (يورپ ۾ آسٽريا ۽ ايشيا ۾ ايران جا صفوي حڪمران) جي خلاف هڪ ئي وقت جنگ ڪرڻ شامل آهن۔ انکان علاوه فڪري، ذهني ۽ عسڪري بيهڪ عثمانين جي زوال تي مهر لڳي وئي ڇو ته عسڪري طور تي جديد هٿيارن جو استعمال ئي وسيع پيماني ۽ تيزی سان فتحن جو سبب هيو ۽ مذهبي ۽ دانشور طبقي جي وڌندڙ دقيانوسي خيالن يورپين جي جديد عسڪري طرزن جي مقابلي ۾ عثمانين کي ڪافي پوئتي ڪري ڇڏيو۔ يني چري، جن کان يورپ جون تمام فوجون ڏڪنديون هيون، آرام پسند ٿي وئي ۽ ملڪ جي ساسي معاملن ۾ مداخلت جي ڪري رياست جي تباهي جو سبب ٿي۔
صفوين کان يريوان ([[1635ء]]) ۽ بغداد ([[1639ء]]) کسڻ واري مراد چوٿين ([[1612ء]] کان [[1640ء]]) هن دور جو واحد حڪمران جنهن سياسي ۽ عسڪري طور تي سلطنت کي مضبوط بڻايو۔ مراد چوٿون ئي اهو آخري سلطان هيو جنهن بذات خود فوجن جي قيادت ڪئي۔
| |||