وڪيپيڊيا

تيلگو ٻولي: جي ورجائن ۾ تفاوت

دلچسپ نموني سوانح جهانگهيو
← اڳوڻو تفاوتاڃا نئين سنوار ←
ڊاٿل مواد شامل ڪيل مواد
وزيوئلوڪي‌متن
م Bot: Automated text replacement (-File: +فائل:)
م خودڪار: اضافو زمرا +ڳنڌڻو+ترتيب+صفائي (14.9 core): + 7 زمرو
سِٽَ 2:
[[فائل:Telugu.svg]]
<table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="left" width="300">
<tr><th colspan="2" bgcolor=lawngreen><big>Telugu</big><br />
</big>తెలుగు </big><br />
</big>تيلگو</big></th></tr>
<tr><td valign="top">مستعمل:</td><td>[[آنڌرا پرديش]] [[جزيرا انڊمان ۽ نڪوبار|جزيرِا انڊومان ۽ نڪوبار]]، [[ڀارت]]</td></tr>
سِٽَ 9:
<tr><td valign="top">ڪل:</td><td> 12 ڪروڙ</td></tr>
<tr><td valign="top">[[رتبو]]:</td><td>13</td></tr>
<tr><td valign="top">[[خاندانہائے زبان|خاندانِ السنہ]]:<br /></td><td>
[[دراوڙي ٻوليون]]<br />
&nbsp;[[ڏکڻ مرڪزي]]<br />
&nbsp;&nbsp;[[تيلگو]]<br />
&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''' تيلگو '''<br />
</td></tr>
<tr><th colspan="2" bgcolor=lawngreen>باضابطا حيثيت</th></tr>
سِٽَ 25:
</table>
{{مبسس4}}
''' تيلُگو ''' يا ''' تيلو گو ''' ، [[ڏکڻ هند|ڏکڻ هندوستان]] جي رياست [[آنڌرا پرديش]] ۽ [[تلنگانا]] جي سرڪاري ٻولي آهي۔ ڏکڻ هند جي چار [[دراوڙي ٻوليون|دراوڙي زبانن]] منجهان هڪ آهي۔ پر هي وچ وسطي يارت جي زبانجي نالي سان ، ماهرين لسانيات ۾ ڄاتي سنڃاتي ويندي آهي۔ هِن زبان تي آريائي ٻولي [[سنسڪرت]] جو غلبو ڏسي سگهجي ٿو ۔ ڀارت ۾ هندي ٻولي - اُردو ٻولي کان بعد گهڻو ڳالهائي ويندڙ ٻولي ''' تيلگو ''' آهي۔
 
تيليگو دراوڙي خاندان سان تعلق رکندڙ ٻولي آهي. انهيءَ ڳالهه جا ڪافي ثبوت ملن ٿا ته تيليگو ٻولي پهرين صدي عيسويءَ کان ملي ٿي. جڏهن ته تيليگو ڳوٺن جا نالا بخشش ڏيڻ وارن جا نالا، سندون، خط، وقت ۽ حرف وغيره ڇهين صديءَ جي ڪتابن ۾ ملن ٿا. تيليگو ٻولي ۽ ادب کي هيٺين دؤرن ۾ ورهايو ويو آهي:
سِٽَ 34:
آزاديءَ جي تحريڪ سان گڏ آنڌرا پرديش جي رهواسين ۾ هڪ الڳ صوبي جي قيام لاءِ خواهش پيدا ٿي. جن شاعرن انهيءَ نقطئه نظر جي ترجماني ڪئي، تن ۾ رايا پرولو، سري وشوناٿ، ستيانارائڻ، سري ٽي- سيتا راما مورتي ۽ ڪوڊالي سبارائو جا نالا ذڪر جو ڳا آهن. آزاديءَ بعد شاعرن جنهن ڍنگ سان پنهنجن جذبن کي اظهار ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، ان کي هڪ قسم جي ’نثري شاعري‘ چئي سگهجي ٿو. ٻال گنگا ڌر تلڪ، انهيءَ ڍنگ جو باڪمال شاعر هو. دسرتي، ارودرا (Arudra) ديوگانند (Deveganand) سوما سندر، بوئي ڀيمنو ڪالوجي ۽ ڊاڪٽر نارائڻ ريڊي وڏي ڪاميابيءَ سان انهيءَ طرز کي اپنايو آهي. شري ڪندونتي انجانيٿ (Anjaneyth Kundunti) ان ’نثري شاعريءَ‘ جو ماهر استاد مڃيو وڃي ٿو.
اڪثر بنگالي ۽ هندي ناولن جو تيليگو ۾ ترجمو ٿيو آهي. مثال طور: بنگال جي اهم ليکڪن-ٽئگور، بنڪم چندر، سرت چندر ۽ هنديءَ جي پريم چند ۽ ٻين اديبن جا ناول تيليگو ۾ ترجمو ڪيا ويا آهن. اهڙيءَ طرح انگريزي، روسي ۽ ٻين مغربي ٻولين جا ناول به تيليگو ٻوليءَ ۾ ترجمو ٿيا آهن. انهن ۾ فائوسٽ، وار اينڊ پيس، ايناڪرينينا، وغيره قابلِ ذڪر آهن. ممتاز افسانه نگارن ۾ ويلي سيواراما شاستري، سيوا سنڪرا شاستري اڊاوي باپي راجو، مني مانيڪم، گوپيچند ۽ بچي باپوءَ وعيره جا نالا وٺي سگهجن ٿا. ويرش لنگم پنتلو، تيليگو جو پهريون اديب آهي، جنهن جديد رنگ جي مضمون نگاري شروع ڪئي. پنوگنتي لڪشمي نرسمهارائو جي مضمونن جو مجموعو ”ساڪشي“ اعليٰ ادب جو نمونو آهي. تيليگو ۾ عوامي گيت به لکيا ويا آهن. جن جي شعريت خالص ۽ فطري آهي. تيليگو، ڀارت جي ڪرناٽڪا رياست ۽ آنڌرا پرديش ۾ ڪثرت سان رائج آهي. هن قسم جي شاعريءَ کي ڪيترن ئي قسمن ۾ ورهايو ويو آهي. مثلاً: پوراڻي گيت جون ڪهاڻيون، تاريخي رزميا ۽ فلسفياڻا نظم وغيره. تيليگو ٻوليءَ جا ناول، ڪهاڻين ۽ شاعريءَ جا ڪيترائي ڪتاب سنڌيءَ ۾ ۽ سنڌيءَ جا ڪجهه تخليقي ڪتاب تيليگو ۾ ترجمو ٿيا آهن.
هن ٻوليءَ کي آندرا (Andra)، گينٽو (Gentoo)، تيلنگاني (Talangani)، تيلنگائر (Telangire)، تيلگي (Teligi)، تينگو (Tengu)، ترنگي (Terangi)، تولنگان (Tolangon) پڻ چيو وڃي ٿو. براد (Berad)، داساري (Dasari)، ڊومارا (Domara)، گولارُي (Golari)، ڪاماٿي (Kamathi)، ڪمٽائو (Kamtao)، ڪونڊا- ريڊي (Kondar-Reddi)، سيل واري (Salewari)، تلنگانا (Telangana)، وگاڙا (Vagada)، سري ڪاڪولا (Srikakula)، وشاکاپتنام (Vishakha Patnam)، اوڀر گوڊاوري- رويل سمِا (Royal seema)، نيلور (Nellore)، گنتور (Guntore)، وداري (Vadari)، ونادي (Vanadi) وغيره هن ٻوليءَ جا لهجا شمار ڪيا وڃن ٿا. هيءَ ٻولي آنڌرا پرديش ۽ لاڳو رياستن کان سواءِ بحرين، فجي، ملائيشيا، موريشس، سنگاپور، عرب امارات، وغيره ۾ ڳالهائي وڃي ٿي. 1997ع جي رپورٽ موجب هن ٻوليءَ جا 69634000 ڳالهائڻ وارا موجود هئا. دراوڙي- وچ ڏکڻ- تيلگو ٻولين جي خاندان مان آهي.<ref>{{حوالو ويب|url=http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%AA%D9%8A%D9%84%D9%8A%DA%AF%D9%88تيليگو|title=تيليگو|date=|accessdate=26 نومبر 2017|website=[[انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا]] (جي ويب-سرزمين)|publisher=[[سنڌي ٻوليءَ جو با اختيار ادارو]]، حيدرآباد.|last=|first=}}</ref>
 
== حوالا ==
{{Commonscatڪومنز زمرو|Telugu language}}{{حوالا}}
 
{{يارت جون ٻوليون}}
 
{{دراوڙي-ٻوليون-ڪچو}}
 
[[زمرو:يارتآنڌرا جون سرڪاري ٻوليونپرديش]]
[[زمرو:امتزاجي ٻوليون]]
[[زمرو:ڀارتبحرين جون روائتي ٻوليون]]
[[زمرو:تامل ناڊو جون ٻوليون]]
[[زمرو:دراوڙي ٻوليون]]▼
[[زمرو:سري لنڪا جون ٻوليون]]
[[زمرو:فاعلي مفعولي فعلي ٻوليون]]
[[زمرو:قطر جون ٻوليون]]
[[زمرو:ملائيشيا جون ٻوليون]]
[[زمرو:موريشس جون ٻوليون]]
[[زمرو:يارت جون سرڪاري ٻوليون]]
[[زمرو:ٻوليون]]
[[زمرو:ڀارت جون روائتي ٻوليون]]
[[زمرو:ڀارت جون ٻوليون]]
[[زمرو:آنڌراڏکڻ پرديشآفريڪا جون ٻوليون]]
[[زمرو:دراوڙيڪويت جون ٻوليون]]
▲[[زمرو:ٻوليون]]
"https://sd.wikipedia.org/wiki/تيلگو_ٻولي" تان ورتل