|
==خُشڪيءَ جا پکي==
[[فائل:Pinzón azul de Gran Canaria (macho), M. A. Peña.jpg|thumb|کاٻو]]
خشڪيءَخُشڪيءَ جي پکين ۾ ڀوروڀُورو تتر،تِتر، ڪارو تترتِتر (ايراني تترتِتر بهبہ ڏسڻ ۾ آيو آهي)، ڪبوتر، ڳيرو، ونهيو، چپڻي، لغڙ، ڪاٺ ڪُٽو، هُدهُد، جهنگ ڪڪڙ،ڪُڪڙ، جهرڪي، ڀونتريو، چَتون، ڍولير، چانهه،چانھہ، ڪانگ (کاري طرف بلڪل ڪاري رنگ جو ڪانگ بهبہ ڏسڻ ۾ آيو آهي)، ڪٻر (ڳاڙهي چهنب واري بهبہ هتي لڀنديلَڀندي آهي)، پروڙي باز، بلبل،بُلبل، جَهار، ننڍو ليلهو، ڪار دونهاري، مالار، ڳجهه،ڳِجھہ، پيلو باز، سرڻ،سِرڻ، ٽٽيهر، چاپانگو، ميٽر، هَڪو، ڀور، ابابيل،اَبابيل، ڀوڙي، دنهائي، ٽيٽيهو، ٻاٻيهو، ڊم مرچ، تاڙو چٻچِٻ (چٻرو)، بحري باز، ڪرنا، هورا، اڇواَڇو ڪنگرڪَنگر ۽ ڳاڙهو ڪنگرڪَنگر شامل آهن، انهناُنهن ۾ چانههچانھہ ۽ هدهدهُدهُد ٻاهريان پکي آهن، جيڪي موسم آهر هر خطيخِطي ۾ ڏسباڏِسبا آهن. سنڌ ۾ پرديسي پکي سياري جي موسم ۾ لاڙ واري علائقي ۾ اچي رهندا آهن، جڏهن سيارو ختم ٿي ويندو آهي تهتہ وري اهياُهي پرديسي پکي روههروھہ/جبلجَبل جي سرد علائقن ڏانهن هليا ويندا آهن. سنڌ ۾ ڪيتريون ئي ڍنڍون آهن، جتي پکي اچي زندگيءَ جا ڏينهن گذارين ٿا. هاليجي ڍنڍ ۽ منڇر ڍنڍ اهڙن پکين جو مرڪز آهن. شام وقت پکي انهناُنهن ڍنڍن تي لهن ٿا. 15 کان 20 فوٽن تائين هيٺ پاڻيءَ ۾ ٽٻي هڻي پنهنجي شڪار کي حاصل ڪن ٿا. شڪرو، سِرَڻ، باز، هنج، نيرڳي، مرغابي،مُرغابي، پاڀانسره، ٽيٽري، گوشو، ڪرلي، عام مينو، بغلو، فافتو، چيڪو بدڪ، ڳاڙهو سر، نيل سر، سيارم، طوق چو، ڳارهو، هوگوشو، ڪارو لق لق، آڙي جل، نيل جل، لال سائين، هندستاني جل وغيره ۽ ٻيا پرديسي پکي مشهور آهن. هي پکي حسنسُونھن جي علامتعَلامت آهن، پر اسان جي لاڙ واري علائقي ۾ عرب شڪارين جي ڪري سندن آمد تي وڏو خراب اثر پيو آهي. سنڌ جي ڍنڍن ۾ هيٺيان ديسي ۽ مسافر پکي ڏسباڏِسبا آهن:
* مڇي کائيندڙ بدڪبَدڪ جا قسمقِسم: نيرڳي، ڊگوش (ڊگوش ٻن قسمن جا ٿين: ڊگوش ۽ ميري جيڪا ڊگوش جي مادي آهي)، ٿُرهانڊو، ٻُڏڻو، رَتُنبو، ڳَهَڻو، چيکلو (ٻه قسم: کُوٻائي) ۽ سينڌريو جيڪو ٿورو وڏيرو ٿئي)، ٿاراهو (وڏو پکي نيرڳيءَ جيڏو) ۽ هنجهر.
* بدڪ جا ٻيا قسم: آڙي (ڪاري چهنبچُهنب ٽِڪو)، ڪڻاٺي (جنهن کي کڻاٺي يا کيڻاٺي بهبہ چون)، ڏاريو(ٻهٻہ قسم: تِلرَ ۽ کَڳو)، ڦُونس، ڪُهنگ، هنجهه،هنجھہ، لاکي ڄاڃي.
* ڪناري تي هلندڙ پکي: پاڻي ڪاهو يا هُڪارو، ڊومَ، ٽِيٽو(ٽي قسم)، ٽينڊڻي، پُوراڙو ۽ سٻلِڻ.
* مڇي کائيندڙ ٻيا پکي: کَنڀَ (ٻهٻہ قسمقِسم: گوڙي کنڀ وڏو ۽ ننڍو)، سانهه،سانھہ، ڄاهو، ڪُڪڙاٽِ، ڪُڪِي پيڻ (تمام وڏو رڍ جيڏو) ۽ تُورِ.
* ڍانڍي حرام پکي: ڪينائو (ٻهٻہ قسم: ڪينائو وڏو ۽ نر ٿئي ٻيو ڪينائي، جيڪو ننڍو پکي ۽ مادي آهي)، ٻگو، ٻگههٻَگھہ (ٻهٻہ قسم: صاف اڇواَڇو ۽ ٻيو ميرو).
==پکي ۽ شڪار==
منڇر ۾ ديسي پکي ٻارهوئي هوندا آهن، پر انهن جو شڪار ٿَڌي مُند (آڪٽوبر کان مارچ) ۾ ٿيندو آهي. سيپٽمبر جي 15-20 تاريخ کان پرديسي پکي اچي ويندا آهن، جي اڪثر ڪري سائبيريا مان ايندا آهن، جڏهن اُتي جون ڍنڍون ۽ سامونڊي ڪنارا ڄمي برف ٿي پوندا آهن ته پوءِ اهي پکي سنڌ جي ڍنڍن ڏانهن رخ ڪندا آهن ۽ وري گرمين ۾ واپس هليا ويندا آهن. انهن پرديسي پکين جا قديم زماني ۾ تقريباً ٽي سئو قسم هوندا هئا. هاڻي انهن مان ڪيترا نسل ختم ٿيڻ ڪري اهي ڏسڻ ۾ ڪين ٿا اچن.
| 