ڏيهي آريائي ٻوليون: جي ورجائن ۾ تفاوت
ڊاٿل مواد شامل ڪيل مواد
Arslanali (بحث | ڀاڱيداريون) م صفائي using AWB |
KaleemBot (بحث | ڀاڱيداريون) م خودڪار: اضافو زمرا +ترتيب (14.9 core): + زمرو:انڊيا جون ٻوليون |
||
سِٽَ 1:
هن وقت جيڪي [[سنسڪرت]] مان پيدا ٿيل '''ڏيهي آريا ٻوليون''' يا [[هندو آريائي ٻوليون]] <ref>{{Cite news|url=https://www.britannica.com/topic/Indo-Aryan-languages|title=Indo-Aryan languages|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2018-06-30|language=en}}</ref> ([[سنڌي ٻولي|سنڌي]]، [[هندي]]، [[گجراتي]] وغيره) چالو آهن، سي مٿي ذڪر ڪيل پراڪرت
== (1) مهاراشٽري ==
مرهٽن جي ملڪ کي ”مهاراشٽر“
== (2) ماگڌي ==
'''بهار''' (Bihaar) جو ڏاکڻو ڀاڱو آڳاٽي زماني ۾ مگڌ ديش جي پراڪرت، سڏبي هئي. اها ٻولي وڏي ايراضيءَ ۾ چالو هئي، تنهنڪري ان جي اپڀرنش يا بگڙيل صورت جا گهڻا نمونا هئا. انهن علحدن نمونن مان هاڻوڪي بنگ ڀاشا يعني بينگالي ٻولي، آسامي، اُڙيا، يعني اوڙيسا جي ٻولي، منٿلي، ڀوڄپوري ۽ ناگپوري ٻوليون پيدا ٿيون آهن. بينگالي ۽ آڙيا هڪٻئي کي گهڻو ويجهيون آهن.
(3) ارڌ ماگڌي- مگڌ يعني بهار جي ڏاکڻي ڀاڱي (بينگال وغيره) کان وٺي هاڻوڪي الله آباد جي دنگ تائين جيڪا پراڪرت چالو هئي، سا ”ارڌ ماگڌي“ يعني ”اڌماگڌي“ سڏبي هئي؛ ڇاڪاڻ ته ان ۾ اڌ جيتري ماگڌي ۽ اڌ جيتري پنجاب طرف جي شوُرسيني پراڪرت گڏيل هئي. انهيءَ ارڌماگڏي جي اپڀرنش يا بگڙيل صورت مان ” پوربي هندي“ پيدا ٿي، جا اَگري ۽ ائوڌ جي گڏيل پرڳڻن (United provinces) جا پورپي ڀيّا ڳالهائيندا آهن.’پڇمي هندي‘، جنهن کي عام طرح ’هندستاني‘(اڙدو) چئجي ٿو، سا هن ’پوري هندي‘ کان نرالي آهي- مثلاً:
سِٽَ 18:
پوربي هنديءَ جون مکيه شاخون ائوڌي يعني ائوڌ (ايوڌا) جي ٻولي، بنڊيلي يعني بنڊيل کنڊ جي ٻولي ۽ ڪنوجي آهن. تلسي ڪرت رامائڻ، ڪبير ڀڳت جا سلوڪ ۽ ٻيا ڪيترا پستڪ پوربي هنديءَ ۾ لکيل آهن.
== (4) شَورسيني ==
مهاڀارت جي زماني ۾ راجا ڪنس کان گهڻو اڳي مٿرا جو راجا شوُرسين هو، تنهنڪري مٿرا ۽ ان جو آسپاس وارو ملڪ سندس پٺيان شوُرسين سڏبو هو ۽ اتي جي ٻولي شوُرسيني پراڪرت ڪوٺجڻ ۾ آئي. اها پراڪرت تمام وڏي ايراضيءَ ۾ ڦهليل هئي. ڊاڪٽر سنيتي ڪمار چئٽرجي پنهنجي ٺاهيل بينگالي ٻولي جي تاريخ
(الف) مٿرا ۽ ان جي آسپاس واري ملڪ ۾ بلڪ دهليءَ تائين، شوُرسيني اپڀرنش چالو هئي، جا ڦري هاڻوڪي پڇمي هندي ٿي، جنهن جي مکيه شاخ ’برج ڀاشا‘، يعني برج جي ٻولي آهي*. ڀڳت سورداس جي واڻي برج ڀاشا ۾ لکيل آهي.
سِٽَ 30:
(ت) سنڌ ۾ جيڪا اپڀرنش چالو هئي، سا گهڻو بگڙيل هئي، تنهنڪري اها ’وراچڊ اپڀرنش‘ يعني گهڻو بگڙيل يا ردي ٻولي سڏبي هئي. اها وراچڊ اپڀرنش وڌيڪ بگڙجي هاڻوڪي سنڌي ٻولي ٿي آهي. سنڌ جي ٻولي وڌيڪ بگڙجڻ جا سبب اڳيئي ڄاڻايا ويا آهن.
== وراچڊ اپڀرنش ==
هندي، پنجابي ۽ گجراتيءَ وانگر سنڌي ٻوليءَ جو سمورو گهاٽ پنجاب واري شوُرسيني پراڪرت تي ٻڌل آهي؛ پر جيئن گجرات طرف جي ٻوليءَ تي ڌار نالو سؤراشٽري پراڪرت رکيل هو، تيئن سنڌ جي پراڪرت تي ڪو ڌار نالو رکيل هو يا نه، سا ڳالهه ڪنهن به ڪتاب ۾ ڄاڻايل ڪانهي. ڊاڪٽر ڀنڊارڪر پنهنجين علم لغات بابت تقريرن
== وراچڊ اپڀرنش جون مکيه خاصيتون ==
وراچڊ اپڀرنش ڦري هاڻوڪي سنڌي ٻولي ٿي آهي، سا پڪ اسان کي هن طرح ئي آهي، جو مارڪڻڊيه نالي هڪ پراڪرت وياڪرڻ جوڙيندڙ پنهنجي ٺاهيل وياڪرڻ
’جت ٻجهن گهوڙا گهڻا، انهيءَ کي چون ٺاڻ‘(ديوانِ گل).
مارڪڻڊيا پنهنجي وياڪرڻ
وراچڊ بابت مارڪڻڊيه ٻيو به ڪجهه چيو آهي، پر هن وقت وراچڊ کان سنڌي ٻولي گهڻو ڦريل آهي، تنهنڪري اهي ڳالهيون پوريءَ ريت سمجهڻ ۾ نٿيون اچن. ڀانئجي ٿو ته ٻ، ڄ، ڏ ۽ ڳ اکر، جي سنڌيءَ ۾ آهن ۽ هنديءَ وغيره ۾ ڪينهن تن جو ذڪر ڪيو
== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:
[[زمرو:ڀارت]]▼
[[زمرو:پاڪستان]]
[[زمرو:تاريخ]]
[[زمرو:
[[زمرو:لسانيات]]
[[زمرو:ٻوليون]]
▲[[زمرو:ڀارت]]
|