اڇو ڄامڙو: جي ورجائن ۾ تفاوت

ڊاٿل مواد شامل ڪيل مواد
نئون مضمون
 
سنوار جو تَتُ ڪونهي
سِٽَ 1:
'''اڇو بوناڄامڙو''' (White dwarf) انھن [[تارو|تارن]] کي چئجي ٿو جيڪي پنھنجي عمر گذراڻ کانپوءِ بہ فيوزن واري عمل جي قابل ناهين رهندا ۽ پنھنجي ڪرندڙ پد ڪارڻ اوچتو تباھ ٿي ڪري سڪڙجي ويندا آهن. هڪ [[سج]] جيترو وڏو تارو جڏهن اڇو بونوڄامڙو ٿيندو آهي تہ انجي جسامت سڪڙجي ڪري اسانجي [[زمين]] جي برابر رهجي ويندي آهي. سائز ننڍوننڍي ۽ وزن  ماس ۾ گهٽتائي نہ ٿيڻ جي وجھ سان ان تاري جو مادو گھڻو ڳرو ٿي ويندو آهي. زمين تي سڀ کان ڳري شيءشيءِ  آسیمیم Osmium آهي جيڪا پاڻي کان 22.6 سيڪڙو وزني هجي ٿي.
اڇو بونا White dwarf
 
'''جسامت''': سج جي ڀيٽ ۾ اسانجي زمين جو Radius قطر 0.009<sup>'''(ايڪو گھربل)'''</sup> آهي. ماس جي حساب سان سج اسانجي زمين کان 3.3 سيڪڙو وڏو آهي.{{حوالو گھربل}} جڏهن تہ قطري سببن جي هڪ سو ڏھ سيڪڙو وڏو آهي. اڇي بوني جو قطر 0.008 <sup>'''(ايڪو گھربل)'''</sup> کان وٺي 0.02 <sup>'''(ايڪو گھربل)'''</sup> تائين ڏٺو ويو آهي. يعني جسامت ۾ تہ اهو اسانجي زمين جي ٿورو گهڻو برابر هوندا آهن پر ماس ۾ سج جي برابر هوندا آهن. سائرس B نالي اڇي بونيڄامڙي جي جسامت زمين کان گھڻي گهٽ آهي پر ماس ٽي لک سيڪڙو وڌيڪ آهي.<ref name="ا">[https://sciencejeduniya.blogspot.com/2019/10/white-dwarf.html?m=1 اڇو بونا] سائنس جي دنيا، بلاگ پوسٽ. 24 آڪٽوبر 2019ع تي ورتل، 24 آڪٽوبر 2019ع تي لکيل.</ref>
”دريا خان“
 
==ڇا هڪ تارو اڇو بوناڄامڙو ٿي سگھي ٿو==
 
هر تاري جي مرڪز ۾ هلڪي ايٽمن جي پاڻ ۾ ڳانڍاپي وارو عمل هلندڙ هوندو آهي جنھن کي فيوزن ميلاپ چئبو آهي. فيوزن ڪارڻ تارن جي مرڪز ۾ اڻ حد تائين پد پيدا ٿيندي آهي ۽ تاري جون گيسون گرم ٿي ڪري ڦھلبيون آهن. جنھن سان تاري جي جسامت ۾ واڌارو ٿيندو آهي. تاري جي ڪشش ثقل تاري جي گيسن کي ڦهلجڻ کان روڪڻ ۾ رڌل هوندي آهي ۽ انھي ٻنھي قوتون جو توازن تاري جي جسامت کي ٽيڪ ڏئي رکندو آهي .
اڇو بونا انھن تارن کي چئجي ٿو جيڪي پنھنجي عمر گذراڻ کانپوءِ بہ فيوزن واري عمل جي قابل ناهين رهندا ۽ پنھنجي ڪرندڙ پد ڪارڻ اوچتو تباھ ٿي ڪري سڪڙجي ويندا آهن هڪ سج جيترو وڏو تارو جڏهن اڇو بونو ٿيندو آهي تہ انجي جسامت سڪڙجي ڪري اسانجي زمين جي برابر رهجي ويندي آهي سائز ننڍو ۽ وزن  ماس ۾ گهٽتائي نہ ٿيڻ جي وجھ سان ان تاري جو مادو گھڻو ڳرو ٿي ويندو آهي زمين تي سڀ کان ڳري شيء  آسیمیم Osmium آهي جيڪا پاڻي کان 22.6 سيڪڙو وزني هجي ٿي
 
خالي اهوئي تارا اڇا بوناڄامڙا ٿي سگهن ٿا جن جي ڪيمت اسانجي سج کان 1.44 سيڪڙو وڌيڪ هجي. انکان وڏا تارا اڇي بونيڄامڙي ۾ تبديل نٿا ٿين ان حد کي چندرا شيکر جي حد چئبو آهي. تاري ۾ موجود مادي جي هجڻ جي اعتبار مان انجي حد ۾ ٿوري تبديلي اچي سگھجي ٿي. اسانجي ڪهڪشان ۾ پاتا ويندڙملندڙ گھڻو ڪري 97 سيڪڙو تارا سج جي وزن جيترا آهن ۽ هڪ ڏينهن اهوئياهي ئي اڇي بونيڄامڙي ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. هن وقت تائين جيڪي اڇا بوناڄامڙا (White dwarf) ڏٺا ويا آهن انھن ۾ ڪجھ جو ماس سج کان 0.5 کان 0.7 <sup>'''(ايڪو گھربل)'''</sup> آهي. هاڻي تائين دريافت ٿيل سڀ کان ننڍو اڇو بونوڄامڙو سج جي 0.17 <sup>'''(ايڪو گھربل)'''</sup> ماس رکندڙ آهي ۽ سڀ کان وڏو بونوڄامڙو سج جي 1.33 <sup>'''(ايڪو گھربل)'''</sup> ماس رکندڙ آهي.
جسامت: سج جي ڀيٽ ۾ اسانجي زمين جو Radius قطر 0.009 آهي ماس جي حساب سان سج اسانجي زمين کان 3.3 سيڪڙو وڏو آهي جڏهن تہ قطري سببن جي هڪ سو ڏھ سيڪڙو وڏو آهي اڇي بوني جو قطر 0.008 کان وٺي 0.02 تائين ڏٺو ويو آهي يعني جسامت ۾ تہ اهو اسانجي زمين جي ٿورو گهڻو برابر هوندا آهن پر ماس ۾ سج جي برابر هوندا آهن سائرس B نالي اڇي بوني جي جسامت زمين کان گھڻي گهٽ آهي پر ماس ٽي لک سيڪڙو وڌيڪ آهي
 
[[هبل دوربين]] پاران ورتل اڇي بونيڄامڙي جي تصوير جنھن جي مرڪز ۾ سائرس A ۽ هيٺان کان ٽٻڪو نظر ايندڙ سائرس B آهي سائرس B هڪ اڇو بونا تارو آهي اهو تارو اسان کان 8.6 نوري سال جي وٿي تي [[سپر نووا|آهي]] آھي.<ref name="ا"/>
ڇا هڪ تارو اڇو بونا ٿي سگھي ٿو
 
== حوالا ==
هر تاري جي مرڪز ۾ هلڪي ايٽمن جي پاڻ ۾ ڳانڍاپي وارو عمل هلندڙ هوندو آهي جنھن کي فيوزن ميلاپ چئبو آهي فيوزن ڪارڻ تارن جي مرڪز ۾ اڻ حد تائين پد پيدا ٿيندي آهي ۽ تاري جون گيسون گرم ٿي ڪري ڦھلبيون آهن جنھن سان تاري جي جسامت ۾ واڌارو ٿيندو آهي تاري جي ڪشش ثقل تاري جي گيسن کي ڦهلجڻ کان روڪڻ ۾ رڌل هوندي آهي ۽ انھي ٻنھي قوتون جو توازن تاري جي جسامت کي ٽيڪ ڏئي رکندو آهي
{{حوالا}}
 
[[زمرو:ستارن جا قسم]]
خالي اهوئي تارا اڇا بونا ٿي سگهن ٿا جن جي ڪيمت اسانجي سج کان 1.44 سيڪڙو وڌيڪ هجي انکان وڏا تارا اڇي بوني ۾ تبديل نٿا ٿين ان حد کي چندرا شيکر جي حد چئبو آهي تاري ۾ موجود مادي جي هجڻ جي اعتبار مان انجي حد ۾ ٿوري تبديلي اچي سگھجي ٿي اسانجي ڪهڪشان ۾ پاتا ويندڙ گھڻو ڪري 97 سيڪڙو تارا سج جي وزن جيترا آهن ۽ هڪ ڏينهن اهوئي اڇي بوني ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا هن وقت تائين جيڪي اڇا بونا White dwarf ڏٺا ويا آهن انھن ۾ ڪجھ جو ماس سج کان 0.5 کان 0.7 آهي هاڻي تائين دريافت ٿيل سڀ کان ننڍو اڇو بونو سج جي 0.17 ماس رکندڙ آهي ۽ سڀ کان وڏو بونو سج جي 1.33 ماس رکندڙ آهي
[[زمرو:اڇا ڄامڙا]]
 
[[زمرو:روشن مادو]]
هبل دوربين پاران ورتل اڇي بوني جي تصوير جنھن جي مرڪز ۾ سائرس A ۽ هيٺان کان ٽٻڪو نظر ايندڙ سائرس B آهي سائرس B هڪ اڇو بونا تارو آهي اهو تارو اسان کان 8.6 نوري سال جي وٿي تي [[سپر نووا|آهي]]