ڪارو مادو: جي ورجائن ۾ تفاوت

ڊاٿل مواد شامل ڪيل مواد
سنوار جو تَتُ ڪونهي
سنوار جو تَتُ ڪونهي
ٽيگَ: موبائل سنوار موبائل ويب سنوار
سِٽَ 1:
ڇا ڪارو مادو بہ بليڪ هول مان گذرندو آهي
 
”دريا خان سنڌي“
 
 
'''ڪارو مادو'''{{ٻيا نالا|انگريزي= ''' Dark Matter'''}} جيتوڻيڪ عام مادي سان گڏ ڪو ڳنڊاپو نٿو رکي پر ڪشش ثقل جو اثر ضرور محسوس ڪندو آهي. <ref>{{ڇا ڪارو مادو بہ بليڪ هول مان گذرندو آهي: ليکڪ ، دريا خان سنڌي}}</ref>جڏهن تہ هي ڳالھ بہ درست آهي تہ عام مادي جي نسبت ڪارو مادي جي بليڪ هول ۾ ڪرڻ جو پراسيس مختلف آهي، جڏهن عام مادو ڪشش ثقل جي وجهہ سان بليڪ هول ڏا وڌندو آهي تہ انجي رفتار تيز ٿيڻ لڳندي آهي ۽ ان ۾ موجود ذرڙن جي پنھنجي رڳڙ سان مادو جو گرمي پڌ وڌڻ لڳندو آهي، جيئن جيئن هي مادو بليڪ هول جي ويجهي گردش ڪندي بليڪ هول جي ڏا وڌندو آهي .<ref>{{ڇا ڪارو مادو بہ بليڪ هول مان گذرندو آهي: ليکڪ ، دريا خان سنڌي}}</ref>
جي: ڪارو مادو جيتوڻيڪ عام مادي سان گڏ ڪو ڳنڊاپو نٿو رکي پر ڪشش ثقل جو اثر ضرور محسوس ڪندو آهي
 
جڏهن تہ هي ڳالھ بہ درست آهي تہ عام مادي جي نسبت ڪارو مادي جي بليڪ هول ۾ ڪرڻ جو پراسيس مختلف آهي، جڏهن عام مادو ڪشش ثقل جي وجهہ سان بليڪ هول ڏا وڌندو آهي تہ انجي رفتار تيز ٿيڻ لڳندي آهي ۽ ان ۾ موجود ذرڙن جي پنھنجي رڳڙ سان مادو جو گرمي پڌ وڌڻ لڳندو آهي، جيئن جيئن هي مادو بليڪ هول جي ويجهي گردش ڪندي بليڪ هول جي ڏا وڌندو آهي
 
ائين ائين ان مان حرارت ۽ روشني جي شڪل ۾ گهڻي ڀاڱي توانائي خارج ٿيڻ لڳندي آهي  ان شڪل جي وجهہ سان مادي جي رفتار گهٽ ٿيڻ لڳندي آهي ۽ بليڪ هول ان مادي کي پنھنجي طرف ڇڪي ڪري پنھنجي اندر ضم ڪري ڇڏي ٿو  ها هي مادو فري فال ۾ ناهي رهندو بلڪي انجو بليڪ هول سان فاصلو گهٽ رهندو آهي ۽ آخر ڪار هي مادو بليڪ هول جي event horizon افق کي پار ڪري ڇڏي ٿو يعني بليڪ هول ۾ ضم ٿي ويندو آهي.
انجي ابتڙ ڊارڪ ميٽر ڇوجو پنهنجي پاڻ سان بہ ڪو عمل ناهي ڪندو ان لاءِ ان ۾ ڪا رڳڙ پيدا ناهي ٿيندي انجو گرم پڌ مٿي ناهي هوندو ان سان روشني يا حرارت خارج ناهين ٿيندا جنھن وجہ سان انجي حرڪي توانائي ۾ ڪا تبديلي ناهي ايندي ائين ڪارو مادو بليڪ هول ڏا وڌندو آهي انجا گھڻو ڪري پارٽيڪلز تيز رفتاري سان بليڪ هول جي ويجهي کان گذري ويندا آهن  بليڪ هول جي ڪشش جي وجہ سان هي پارٽيڪلز پنھنجو رستو مٽائي ڇڏيندا آهن پر بليڪ هول کي ڇڏي ڪري اڳتي وڌندا آهن<ref>{{ڇا ڪارو مادو بہ بليڪ هول مان گذرندو آهي: ليکڪ ، دريا خان سنڌي}}</ref>
 
انجي ابتڙ ڊارڪ ميٽر ڇوجو پنهنجي پاڻ سان بہ ڪو عمل ناهي ڪندو ان لاءِ ان ۾ ڪا رڳڙ پيدا ناهي ٿيندي انجو گرم پڌ مٿي ناهي هوندو ان سان روشني يا حرارت خارج ناهين ٿيندا جنھن وجہ سان انجي حرڪي توانائي ۾ ڪا تبديلي ناهي ايندي ائين ڪارو مادو بليڪ هول ڏا وڌندو آهي انجا گھڻو ڪري پارٽيڪلز تيز رفتاري سان بليڪ هول جي ويجهي کان گذري ويندا آهن  بليڪ هول جي ڪشش جي وجہ سان هي پارٽيڪلز پنھنجو رستو مٽائي ڇڏيندا آهن پر بليڪ هول کي ڇڏي ڪري اڳتي وڌندا آهن
 
جڏھن تہ بليڪ هول جا ڪجھ ذرڙا اهڙي رستي يا مدار تي هوندا آهن تہ اهوئي بليڪ هول جي ويجهي فري فال ۾ اچي ويندا آهن ۽ بليڪ هول جي ويجهي ان طرح گردش ڪرڻ لڳندا آهن جنھن طرح زمين سج جي ويجهي گردش ڪري رهي آهي جڏهن تہ بليڪ هول جي ويجهي ڪارو مادو هڪ دائري جي شڪل ۾ گهمندو رهندو آهي ڇوجو ڪاري مادي ۾ ڪا رڳڙ ناهي ان لاءِ هي ذرڙا توانائي خارج ڪري بليڪ هول جي ويجهي ناهين ويندا ها جيڪڏهن ڪاري مادي جا ڪجھ ذرڙا بليڪ هول جي سڌ ڏا ان طرح ڪرن تہ اهوئي عين بليڪ هول جي مرڪز ڏا وڃي رهيا هجن تہ هي ذرڙا ضرور سڌو بليڪ هول جو event horizon افق پار ڪري بليڪ هول ۾ داخل ٿي ويندا پر ائين ڪرڻ ۾ بہ اهوئي ڪا توانائي خارج نہ ڪندا
 
ائين اسان اهيو چئي سگهو ٿا تہ عام مادي جي نسبت بليڪ هول ۾ ڪاري مادي جي درجہ بندي گھڻي گهٽ رهندي آهي<ref>{{ڪارو مادو: ليکڪ, اصغر ساگر}}</ref> عدم کي ڪجھ بہ نہ چئبو آھي. ائين کڻي چئجي عدم لاموجود آھي. اسان عدم کان آياسين، ھتي موجود آھيون ۽ لاموجود ڏي وينداسين. عدم ۽ لاموجود جو سفر ھر ڪنھن سان ڳانڍاپيل آھي. جنھن کي اسان لاموجود سفر چئون ٿا اھو ڪائنات ۾ موجود آھي ڇوجو اسان لاموجود کان آياسين ۽ موجود اظھار ٿياسين. ڪائنات لاموجود ۽ موجود سفر جي ڳانڍاپي سان پنھنجي اڪاين کي مربوط ڪيون پنھنجو اظھار ڪري ٿي پئي. ڪي شيون موجود آھن جن کي ڏسون ٿا ۽ ڪي شيون لاموجود آھن جن کي ڏسي نٿا سگهون پر احساسن جي ادراڪ سان انهن جي پتي جي ڄاڻ رھي ٿي.<ref>{{ڪارو مادو: ليکڪ, اصغر ساگر}}</ref> فزڪس جا شاگرد جوڙاپت Pair Production ۽ فنا Annihilation جي تجربي شدھ حقيقت کان ضرور واقف ھوندا. جڏھن ھڪ فوٽان Photon ڪنھن نيوڪلي Neuclei سان ٽڪرائي ٿو تہ 2 ليپٽان Lepton پيدا ٿين ٿا جن ۾ ھڪ اليڪٽران Electron سڏرائي ٿو ۽ ٻيو پازيٽران Positron  سڏائي ٿو. فوٽان مادي جو ذرو ناھي يعني فوٽان مادو ناھي ان جي ٽڪراء سان اليڪٽران پيدا ٿين ٿا جيڪي مادي جا ذرا آھن. مطلب عدم موجود مادو  Matter out of nothing پيدا ٿي ويو. جيڪي ماڻھو ڪوانٽم فليڪچوئيشن Quantum fluctuation کان باخبر آھن اھي ڄاڻن ٿا مادي جي عدم مان پيدا ٿيڻ تي موجودھ دور جي فزڪس کي يقين آھي.<ref>{{ڪارو مادو: ليکڪ, اصغر ساگر}}</ref> ھاڻي ڪجھ ڪئار Quarks وٺو ۽ ڪجھ ليپٽان Lepton (اليڪٽران) وٺو انهن جي ميلاپ سان نئون ايٽم Atom تخليق ڪري سگهجي ٿو. ڪيڏي عجيب ڳالھ آھي نئون ايٽم تخليق ڪرڻ ڄڻ تہ مادو تخليق ڪرڻ آھي ڄڻ ڪائنات تخليق ڪرڻ آھي. بھترين اندازا ٻڌائن ٿا ڪائنات ۾ ڪل ايٽمن جي تعداد ھڪ کان پوء ايندڙ انهن ٻڙين جي برابر عددن جيتري آھي. جيڪڏھن ڪائنات جي موجود ستارن ۽ سيارن جو مادو جمع ڪجي تہ ھن ڪائنات ۾ مادي ۽ توانائي جي ڪل مقدار 0.5 بيھي ٿي يعني پورو ھڪ فيصد بہ نہ صرف ھڪ جي اڌ جيترو. جيڪڏھن ھيڊروجن گئس بہ جمع ڪئي وڃي جيڪا ستارن ۽ سيارن جي خلا جي درميان ٿئي ٿي جنھن کي اسان روشني جي موجودگي ۾ ڏسي نٿا سگهون ان کي ملائي ڪائنات ۾ موجود مادو ۽ توانائي 4 فيصد بيھي ٿو.<ref>{{ڪارو مادو: ليکڪ, اصغر ساگر}}</ref>
ائين اسان اهيو چئي سگهو ٿا تہ عام مادي جي نسبت بليڪ هول ۾ ڪاري مادي جي درجہ بندي گھڻي گهٽ رهندي آهي
 
ڪارو مادو      Dark matter
 
”اصغر ساگر“
 
عدم کي ڪجھ بہ نہ چئبو آھي. ائين کڻي چئجي عدم لاموجود آھي. اسان عدم کان آياسين، ھتي موجود آھيون ۽ لاموجود ڏي وينداسين. عدم ۽ لاموجود جو سفر ھر ڪنھن سان ڳانڍاپيل آھي. جنھن کي اسان لاموجود سفر چئون ٿا اھو ڪائنات ۾ موجود آھي ڇوجو اسان لاموجود کان آياسين ۽ موجود اظھار ٿياسين. ڪائنات لاموجود ۽ موجود سفر جي ڳانڍاپي سان پنھنجي اڪاين کي مربوط ڪيون پنھنجو اظھار ڪري ٿي پئي. ڪي شيون موجود آھن جن کي ڏسون ٿا ۽ ڪي شيون لاموجود آھن جن کي ڏسي نٿا سگهون پر احساسن جي ادراڪ سان انهن جي پتي جي ڄاڻ رھي ٿي.
 
فزڪس جا شاگرد جوڙاپت Pair Production ۽ فنا Annihilation جي تجربي شدھ حقيقت کان ضرور واقف ھوندا. جڏھن ھڪ فوٽان Photon ڪنھن نيوڪلي Neuclei سان ٽڪرائي ٿو تہ 2 ليپٽان Lepton پيدا ٿين ٿا جن ۾ ھڪ اليڪٽران Electron سڏرائي ٿو ۽ ٻيو پازيٽران Positron  سڏائي ٿو. فوٽان مادي جو ذرو ناھي يعني فوٽان مادو ناھي ان جي ٽڪراء سان اليڪٽران پيدا ٿين ٿا جيڪي مادي جا ذرا آھن. مطلب عدم موجود مادو  Matter out of nothing پيدا ٿي ويو. جيڪي ماڻھو ڪوانٽم فليڪچوئيشن Quantum fluctuation کان باخبر آھن اھي ڄاڻن ٿا مادي جي عدم مان پيدا ٿيڻ تي موجودھ دور جي فزڪس کي يقين آھي.
 
ھاڻي ڪجھ ڪئار Quarks وٺو ۽ ڪجھ ليپٽان Lepton (اليڪٽران) وٺو انهن جي ميلاپ سان نئون ايٽم Atom تخليق ڪري سگهجي ٿو. ڪيڏي عجيب ڳالھ آھي نئون ايٽم تخليق ڪرڻ ڄڻ تہ مادو تخليق ڪرڻ آھي ڄڻ ڪائنات تخليق ڪرڻ آھي.
 
بھترين اندازا ٻڌائن ٿا ڪائنات ۾ ڪل ايٽمن جي تعداد ھڪ کان پوء ايندڙ انهن ٻڙين جي برابر عددن جيتري آھي. جيڪڏھن ڪائنات جي موجود ستارن ۽ سيارن جو مادو جمع ڪجي تہ ھن ڪائنات ۾ مادي ۽ توانائي جي ڪل مقدار 0.5 بيھي ٿي يعني پورو ھڪ فيصد بہ نہ صرف ھڪ جي اڌ جيترو. جيڪڏھن ھيڊروجن گئس بہ جمع ڪئي وڃي جيڪا ستارن ۽ سيارن جي خلا جي درميان ٿئي ٿي جنھن کي اسان روشني جي موجودگي ۾ ڏسي نٿا سگهون ان کي ملائي ڪائنات ۾ موجود مادو ۽ توانائي 4 فيصد بيھي ٿو.
 
باقي 96 فيصد ڪارو مادو ۽ ڪاري توانائي آھي جنھن کي اسان ڏسي نٿا سگهون.
 
(1)# 4 سيڪڙو عام مادو
# 23 سيڪڙو ڪارو مادو
 
(2)# 2373 سيڪڙو ڪاروڪاري مادوتونائي.
(4) #ڪاري مادي جي عمر 13.7 ارب سال
 
(3) 73 سيڪڙو ڪاري تونائي.
 
(4) ڪاري مادي جي عمر 13.7 ارب سال
 
1920ع تائين سائنسدانن کي ڪھڪشائن جي خبر نہ ھئي. ھبل دوربين ذريعي سائنسدانن کي اڻ کٽ پکڙندڙ ڪھڪشائن جي خبر پئي نہ تہ پھرين ھڪ ڪھڪشان جو تصور ھيو جنھن ۾ اسان رھون ٿا.ان کان پوء بگ بينگ ۽ بليڪ ھولن جا تصور اڀري آيا.