ٻٻر (وڻ): جي ورجائن ۾ تفاوت
ڊاٿل مواد شامل ڪيل مواد
Shuaib-bot (بحث | ڀاڱيداريون) م Bot: Converting bare references, using ref names to avoid duplicates, see FAQ |
JogiAsad (بحث | ڀاڱيداريون) مضمون کي بهتر بڻايو ٽيگ: 2017ع ذريعو سنوار |
||
سِٽَ 1:
ٻٻر (Acacia Arabica/ nilotica ) ھڪ عام مشھور [[وڻ]]، جنھن ۾ ڪنڊا ٿين، پن سنھڙا، گل ڦڪا، ڦر پلڙا، جن ۾ چيچڪا ٿين. ٻج ڪاري رنگ جو، چيچڪن وارو ٿئي. ھيءُ وڻ گرم علائقن ۾ ٿيندو آھي. سنڌ بہ گرم خطي ۾ آھي، تنھنڪري ھتي ٻٻر جو وڻ عام جام ٿئي ٿو. درياهه جي ڪچي وارن حصن ۾ تہ ھيءُ وڻ بي انداز ٿيندو آھي. ٻٻر خاص ڪري سخت گرمين ۾ ٿيندو آھي. ٿر جي ڪن علائقن، جھڙوڪ ننگرپارڪر، ڏونگري، موندي ۽ آڌيگام جي وچ، ڏيپلي ۽ مٺيءَ جي ڀرپاسي ۽ ڇاڇري جي پاسي، جتي پڪي زمين آھي، اتي به ھيءُ وڻ ٿئي ٿو، نہ تہ عام طور ٿر ۾ ”ٻائريءَ“ جو وڻ ٿئي. سنڌ ۾ ڪن جاين تي ٻٻرن جون ھڙيون ڏسجڻ ۾ اچن ٿيون. ھن وڻ جي ٽارين ۾ اڇي رنگ جا وڏا ڪنڊا ٿين ٿا، جن کي ٿري ماڻھو ”سول“ ۽ سڄيءَ سنڌ ۾ عام طرح ”سيلهہ“ چوندا آھن، ھيءُ وڻ قد جي لحاظ کان تمام وڏو ۽ اوچو ٿيندو آھي، انھيءَ ڪري ھن ۾ ڇانوَ بہ وڌيڪ ٿيندي آھي. ھيءُ وڏو ۽ مضبوط وڻ آھي. ھيءُ وڻ لڳ ڀڳ 40 فوٽ اوچو ٿئي ۽ ان جي ٿڙ جو گھيرو وڌ کان وڌ ٽن فوٽن تائين ٿئي ٿو.▼
[[File:Babool (Acacia nilotica) flowers at Hodal W IMG 1248.jpg|250px|thumb|left|ٻٻر جو وڻ]]
عام طرح ٻٻر ٽن قسمن جو ڏسڻ ۾ ايندو آھي، سنڌي ٻٻر، ڍليار ٻٻر ۽ ڪابولي ٻٻر، ڍليار، سنڌي -ٻٻر- کان ڏهہ فوٽ کن ڊگھو ٿيندو آھي، پر سندس ٿڙ وارو گھيرو قدري ننڍو ٿئي ٿو. ڪابولي ٻٻر سڌو ٿيندو آھي ۽ ان جون ٽاريون به ٿڙ سان گڏ سڌيون ۽ اڀيون ٿين ٿيون. هي ٻٻر ٻور ۽ پلڙا ڪونه جهلي. شاعر قد لاءِ ’ڪابولي ٻٻر‘ جي تشبيهہ به ڏيندا آھن. ٻٻر جي ٽاري ھر قسم جو مال کائيندو آھي. البت ٻڪريون ۽ رڍون ان کي وڏي چاهہ سان کائينديون آھن. ٻٻر جو پلڙو ٽاريءَ کان به وڌيڪ طاقتور آھي ۽ مال جي کير وڌائڻ جو ذريعو پڻ آھي. خالي ۽ سڪل ٽارين کي ”ڍينگھر“ چئجي ٿو، جن سان گھرن ۽ ٻنين وغيره جي حفاظت لاءِ لوڙھا ڏبا آھن. ٻٻر جا پن، پلڙا ۽ ٻوري، اٺ ۽ ٻڪريون جام کائينديون آھن. ھيءُ وڻ پاڙن کان وٺي ٻور تائين تمام ڪمائتو آھي. ھن وڻ جون طبي خاصيتون ھيٺ ڏجن ٿيون.▼
{{speciesbox
|image = Babool (Acacia nilotica) flowers at Hodal W IMG 1163.jpg
|genus = Vachellia
|species = nilotica
|authority = ([[Carl Linnaeus|L.]]) P.J.H.Hurter & Mabb.<ref name="Kyalangalilwa">{{cite journal |vauthors=Kyalangalilwa B, Boatwright JS, Daru BH, Maurin O, van der Bank M |title=Phylogenetic position and revised classification of ''Acacia s.l.'' (Fabaceae: Mimosoideae) in Africa, including new combinations in ''Vachellia'' and ''Senegalia''. |journal=Bot J Linn Soc |volume=172 |issue=4 |pages=500–523 |year=2013 |url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/boj.12047/abstract |doi=10.1111/boj.12047}}</ref>
|range_map = Acacia-nilotica-range-map.png
|range_map_caption = Range of ''Vachellia nilotica''
|synonyms_ref = <ref>{{cite web |title=Acacia nilotica |work=LegumeWeb |publisher=International Legume Database & Information Service |url=http://www.ildis.org/LegumeWeb?version~10.01&LegumeWeb&tno~323&genus~Acacia&species~nilotica}}</ref>
|synonyms =
* ''Acacia arabica'' <small>([[Jean-Baptiste Lamarck|Lam.]]) Willd.</small>
* ''Acacia nilotica'' <small>(L.) [[Willd.]] ex [[Alire Raffeneau Delile|Delile]]</small>
* ''Acacia scorpioides'' <small>(L.) [[William Franklin Wight|W.Wight]]</small>
* ''Mimosa arabica'' <small>Lam.</small>
* ''Mimosa nilotica'' <small>L.</small>
* ''Mimosa scorpioides'' <small>L.</small>
|subdivision_ranks = Subspecies</small><ref name="fao"/><ref>{{GRIN | ''Acacia nilotica'' | 312499 | accessdate = 12 December 2017}}</ref>
|subdivision = * [[Vachellia nilotica subsp. adstringens|''Vachellia nilotica'' subsp. ''adstringens'']] <small>(Schumach. & Thonn.) Kyal. & Boatwr.</small>
* [[Vachellia nilotica subsp. cupressiformis|''Vachellia nilotica'' subsp. ''cupressiformis'']] <small>(J.L.Stewart) Ali & Faruqi</small>
* [[Vachellia nilotica subsp. hemispherica|''Vachellia nilotica'' subsp. ''hemispherica'']] <small>Ali & Faruqi</small>
* [[Vachellia nilotica subsp. indica|''Vachellia nilotica'' subsp. ''indica'']] <small>(Benth.) Kyal. & Boatwr.</small>
* [[Vachellia nilotica subsp. kraussiana|''Vachellia nilotica'' subsp. ''kraussiana'']] <small>(Benth.) Kyal. & Boatwr.</small>
* [[Vachellia nilotica subsp. leiocarpa|''Vachellia nilotica'' subsp. ''leiocarpa'']] <small>(Brenan) Kyal. & Boatwr.</small>
* [[Vachellia nilotica subsp. nilotica|''Vachellia nilotica'' subsp. ''nilotica'']] <small>(L.) P.J.H.Hurter & Mabb.</small>
* [[Vachellia nilotica subsp. subalata|''Vachellia nilotica'' subsp. ''subalata'']] <small>(Vatke) Kyal. & Boatwr.</small>
* [[Vachellia nilotica subsp. tomentosa|''Vachellia nilotica'' subsp. ''tomentosa'']] <small>(Benth.) Kyal. & Boatwr.</small>
}}
'''ٻَٻرُ''' (Acacia Arabica/ nilotica ) هي وڻ عام آهي جنھن ۾ ڪنڊا ٿين، پن سنھڙا، گل ڦڪا، ڦر پلڙا، جن ۾ چيچڪا ٿين. ٻج ڪاري رنگ جو، چيچڪن وارو ٿئي. ھيءُ وڻ گرم علائقن ۾ ٿيندو آھي. هن جا گهڻا ئي قسم آهن.هن ۾ ڪنڊا ٿا ٿين ۽ ڦرين ۾ ٻج جهلي ٿو، جنهن کي پلڙا يا پاپڙ ۽ ٻج کي چيچڪا چون ٿا. جنهن ذات يا جماعت مان هي وڻ آهي، انهيءَ جو انگريزي ڪتابي نالو آڪيشيا آهي. هن جو انگريزي رواجي نالو بابل آهي ۽ هندستاني بَبل.
هن جو هڪڙو ننڍو ٻوڙي جو قسم آهي، جو اُتر الهندي وارن پرڳڻن ۾ عام آهي ۽ لوڙهن جي جاءِ تي رکڻ ۾ ڪم ايندو آهي. ان جو نالو ڦُلائي آهي. ٻيو هڪڙو ننڍي وڻ يا ٻوڙي جي قسم مان آهي، جو شڪل جو خراب آهي، مگر جڏهن پيلا خوشبودار گل ڪري ٿو، تڏهن ڏاڍو وڻڻ جهڙو ٿيو پوي. فرانس ۾ هن جي ڏاڍي پرداخت ڪندا آهن ۽ منجهانئس عطر جهڙي خوشبوءِ ڪڍندا آهن. انگريزيءَ ۾ هن کي خوشبودار ٻٻر جي نالي سان سڏيندا آهن.<ref name="autogenerated1">ڪتاب: باغ ۽ باغباني؛ ليکڪ: مرزا قليچ بيگ؛ايڊيشن:1960؛پبلشر: [[سنڌي ادبي بورڊ]] ڄامشورو</ref>.
==قسم==
عام طرح ٻٻر ٽن قسمن جو ڏسڻ ۾ ايندو آھي، سنڌي ٻٻر، ڍليار ٻٻر ۽ ڪابولي ٻٻر، ڍليار، سنڌي -ٻٻر- کان ڏهہ فوٽ کن ڊگھو ٿيندو آھي، پر سندس ٿڙ وارو گھيرو قدري ننڍو ٿئي ٿو. ڪابولي ٻٻر سڌو ٿيندو آھي ۽ ان جون ٽاريون به ٿڙ سان گڏ سڌيون ۽ اڀيون ٿين ٿيون. هي ٻٻر ٻور ۽ پلڙا ڪونه جهلي.
ٻيو هن جهڙو هڪڙو وڻ ٿئي ٿو، جو هتي به عام آهي. سنهڙا ۽ ساوا پن ٿا ٿينس. ڪنڊا به اٿس ۽ ٿڙ به سائو ٿو ٿئيس. هميشھ پيلا گل جهليندو آهي. هي به ٻج مان ٿيندو آهي، جو سانوڻيءَ جي ڏينهن ۾ پوکيندا آهن. هن کي انگريزيءَ ۾ جيرو سلم ٿارن (يعني جر وسلم جو ڪنڊو) چون ٿا. ڪتابي نالو پارڪن سونيا اٿس. هتي جا ماڻهو انهيءَ کي ولايتي ٻٻر ڪري چوندا آهن.
عام ٻٻر جو هڪڙو ٻيو قسم آهي، جنهن جون ٽاريون پاسي تي پکڙجڻ جي بدران، اُڀيون مٿي چڙهنديون آهن، جنهن ڪري اهو پري کان سرو جي وڻ وانگي ڏسڻ ۾ ايندو آهي. انهيءَ کي سنڌيءَ ۾ ڍليار ٻٻر يا ڪابلي ٻٻرسڏيندا آهن.<ref name="autogenerated1" />
ھن وقت تائين ٻٻر جا عام مشھور ٽي قسم ڳڻبا آھن پر ماھرن سنڌ ۾ ٻٻرن جا ڇٽيهہ قسم ڄاڻايا آھن .<ref>http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D9%BB%D9%BB%D8%B1%20%28%D9%88%DA%BB%29</ref>
==طبي خاصيتون==
ھن وڻ جون طبي خاصيتون ھيٺ ڏجن ٿيون.
▲
==استعمال==
▲
حڪيمن جي چوڻ موجب ٻٻر جي پنن مان ٺاھيل عرق، ٻٻر جا ڇوڏا، گل ۽ پن ۽ کئونر کي استعمال ڪرائيندا آهن تہ شفا ٿيندي آهي. ٻٻر جو ڏندڻ، ڏندن جي صفائيءَ ۽ مضبوطيءَ لاءِ تمام سٺو سمجهيو ويندو آھي. ڏندن کي مضبوط ڪرڻ لاءِ ٻٻر جي ڏندڻ جھڙو ٻيو ڪو ڏندڻ آھي ئي ڪو نہ. ھن وڻ جا پن، گلڙا، کل، ڇوڏا، کئونر ۽ ڪاٺيون دوائن ۾ استعمال ٿين ٿيون. ھن جا پلڙا بہ حڪيم استعمال ڪندا آهن .
ٻٻر تمام ڪارائتو وڻ آھي. ھن جي قيمتي ڪاٺ مان ھر قسم جو فرنيچر ٺھندو آھي. عمارتي ڪمن ۾ ڪامن، داسن، پٽين، ٿنڀن ۽ ٿوڻين ۾ بہ گھڻو ڪم ايندو آھي. ٻبر جي ڇوڏيءَ کي چمڙي رڱڻ جي صنعت ۾ بہ استعمال ڪيو ويندو آھي. ان جي اڱرن کي ٻارڻ واري توانائيءَ جي ھڪ وسيلي طور ۽ ڪاربان کي مختلف ڪيميائي مرڪبن ٺاھڻ لاءِ ڪتب آندو ويندو آھي. ٻٻر مان حاصل ٿيندڙ کئونر ڪارائتو آھي. جڏھن ته لاک بہ ٻٻر مان حاصل ٿئي ٿي. ٻٻر جو رس، رنگن کي پختو ڪري ٿو، انڪري ڪپڙي رڱڻ لاءِ ھن جو رس ڪتب آندو ويندو آھي. ٻٻرن جي ڇوڏي مان سنڌ اندر وڏي عرصي کان شراب ٺھندو اچي ٿو ۽ اھو سلسلو اڄ بہ قائم آھي.
==حوالا==
{{حوالا}}
| |||