ڏيهي آريائي ٻوليون: جي ورجائن ۾ تفاوت

{{مبسس4}}

 

==(1) مهاراشٽري==

پوربي هندي- ڀيين، ڪا ڪَروَت؟

پڇمي هندي- ڀائي ڪيا ڪرتي هو؟

 

پوربي هندي- موري اکيان، يعني منهنجون اکيون.

 

اهڙيءَ طرح ٻيا منجهن گهڻا تفاوت آهن.

 

پوربي هنديءَ جون مکيه شاخون ائوڌي يعني ائوڌ (ايوڌا) جي ٻولي، بنڊيلي يعني بنڊيل کنڊ جي ٻولي ۽ ڪنوجي آهن. تلسي ڪرت رامائڻ، ڪبير ڀڳت جا سلوڪ ۽ ٻيا ڪيترا پستڪ پوربي هنديءَ ۾ لکيل آهن.

==وراچڊ اپڀرنش جون مکيه خاصيتون==

وراچڊ اپڀرنش ڦري هاڻوڪي سنڌي ٻولي ٿي آهي، سا پڪ اسان کي هن طرح ئي آهي، جو مارڪڻڊيه نالي هڪ پراڪرت وياڪرڻ جوڙيندڙ پنهنجي ٺاهيل وياڪرڻ ۾ چٽيءَ ريت ڄاڻايو آهي، ته سنڌ ۾ جيڪا اپڀرنش چالو هئي، سا ’وراچڊ اپڀرنش‘ يعني گهڻو بگڙيل يا ردي ٻولي سڏبي هئي. مارڪڻڊيه ان جي ڪن مکيه خاصيتن جو به ٿورو ذڪر ڪيو آهي: پنهنجي وياڪرڻ ۾ چوي ٿو ته ’سنسڪرت ۽ پراڪرت لفظن جي اڳياڙيءَ واري ’ت‘ ۽ ’د‘ جو اچار، وراچڊ ۾ ڦيرائي ’ٽ‘ ۽ ’ڏ‘ ڪندا هئا‘- هيءُ هڪ چڱو ڏس ڏنو اٿس. اڄ به ڏسون ٿا، ته هنديءَ ۾ چون ’تانيا‘ ته اسين چئون ’ٽامون‘، سنسڪرت ’دان‘ بدران چئون ’ڏاڻ‘- هتي ’د‘ کي ڦيرائي ’ڏ‘ ۽ ’ن‘ کي ڦيرائي ’ڻ‘ ڪيو اٿئون. سنسڪرت ’دير گهه‘ بدران چئون ’ڊگهو‘: سنسڪرت لفظ ”سٿان“ جو اچار سنڌيءَ ۾ ’آسٿان‘ ۽ ’ٿان‘ آهي، پر ’ٺاڻ‘ به چئون:

 

’جت ٻجهن گهوڙا گهڻا، انهيءَ کي چون ٺاڻ‘(ديوانِ گل).

 

مارڪڻڊيا پنهنجي وياڪرڻ ۾ ٻي مکيه ڳالهه هيءَ ڄاڻائي آهي، ته وراچڊ اپڀرنش ۾ ’س‘ جو چار ڦيرائي ’ش‘ ڪندا هئا. اها عادت به اسان ۾ برابر آهي- مثلاً، سنسڪرت لفظ سنهه، سيوا ۽ سيوڪ بدران چئون شينهن، شيوا ۽ شيوڪ. فارسي لفظ ’شيخ‘ بدران ڪيترا چون ’شيخ‘. اها عادت اڻپڙهيلن ۾ هيڪاري گهڻي آهي، جي ’خاصو‘ بدران چون ’کاشو‘ ۽ ’سائين‘ بدران چون ’شائين‘.

 

 

==حوالا==

{{حوالا}}

 

[[زمرو:تاريخ]]

[[زمرو:ٻوليون]]