جينيات

جينيات (Genetics) جاندارن ۾ نسل (Genus)، جينياتي تبديلي ۽ نسلي وراثت جو مطالعو آهي. اهو حياتيات ۾ هڪ اهم شاخ آهي ڇاڪاڻ ته وراثت حياتيات جي ارتقاء لاء اهم آهي. گريگور مينڊل، هڪ موراوين آگسٽين پادري، جيڪو 19هين صدي ۾ برنو ۾ ڪم ڪري رهيو هو، پهريون شخص هو جنهن سائنسي طور جينيات جو مطالعو ڪيو. مينڊل، وقت جي حوالي سان، والدين کان اولاد تائين نمونن سان "ورثي جي خاصيتن" جو اڀياس ڪيو. هن ڏٺو ته جاندار (مٽر جا ٻوٽا) وراثت جي خاصيتون جدا جدا ”ورثي جي اڪائين“ ذريعي حاصل ڪن ٿا. هي اصطلاح، اڄ به استعمال ڪيو ويندو آهي، ڪجهه حد تائين مبهم تعريف آهي جنهن کي جين (Gene) طور حوالو ڏنو ويو آهي.

21هين صديءَ ۾ جينياتي وراثت ۽ ماليڪيولر وراثت جا طريقا اڃا تائين جينيات جا بنيادي اصول آهن، پر جديد جينيات جين جي ڪم ۽ رويي جي مطالعي لاءِ وسيع ٿي چڪي آهي. جين جي جوڙجڪ ۽ ڪم، تغير ۽ ورهاڱي جو اڀياس جيو گھرڙي جي حوالي سان، عضوي (مثال طور غلبو) ۽ آبادي جي حوالي سان ڪيو ويندو آهي. جينيات ڪيترن ئي ذيلي شعبن کي جنم ڏنو آهي، جن ۾ ماليڪيولر جينيات، ايپي جينيٽڪس ۽ آبادي جي جينيات شامل آهن. وسيع ميدان ۾ اڀياس ڪيل جاندار زندگيءَ جي دائرن (آرڪيا، بيڪٽيريا ۽ يوڪيريئوٽا) تي مشتمل آهن. جينياتي عمل هڪ عضوي جي ماحول سان گڏ ڪم ڪن ٿا ۽ ترقي ۽ رويي تي اثر انداز ڪرڻ لاء تجربو، اڪثر ڪري فطرت بمقابله پرورش جو حوالو ڏنو ويو آهي. جاندار جيو گھرڙا يا جاندار جي اندروني يا ٻاھرين ماحول جين ٽرانسپشن کي وڌائي يا گھٽائي سگھي ٿي. هڪ شاندار مثال جينياتي طور تي هڪجهڙائي واري مڪئي جا ٻه ٻج آهن، هڪ، هڪ معتدل آبهوا ۾ رکيل آهي ۽ هڪ خشڪ آبهوا ۾ (ڪافي آبشار يا مينهن نه هجڻ جي ڪري). جڏهن ته مڪئي جي ٻن ٻوٽن جي سراسري اوچائي جينياتي طور تي طئي ڪيو ويندو آهي، هڪ خشڪ آبهوا ۾ صرف هڪ ٻوٽي جي اوچائي، ان جي ماحول ۾ پاڻي ۽ غذائي اجزاء جي کوٽ سبب، معتدل آبهوا ۾ رکيل ٻوٽي جي مقابلي ۾ اڌ تائين وڌي ٿي.

سماج ۽ ثقافت

جڏهن کان ڊاڪٽر جي ڊي واٽسن ۽ ايف ايڇ سي ڪرڪ، ڊي ايس اَي ماليڪيول جي ڪيميائي بناوت دنيا آڏو آشڪار ڪئي آهي (جنهن دريافت تي کين 1962ع ۾ نوبل انعام سان نوازيو ويو) تڏهن کان جينياتي سائنس (Genetics) ۾ تمام تيز ترقي ٿي آهي. اها دنيا پري ناهي، جڏهن ڪا عورت ”انساني ڳڀڙن جي بئنڪ“ مان پنهنجي پسند جو ڪو ”ڄميل ڳڀڙو (Frozen Embryo) چونڊي، ان کي پنهنجي ڳڀ ۾ چنبڙائيندي ۽ نون مهينن کانپوءِ هڪ اهڙي بار کي جنم ڏيندي جنهن جي کل جي رنگ، اکين جي رنگ، قد ۽ پيدائشي بيمارين کان پاڪ گهڻو ڪري پاڪ هوندا.

پڻ ڏسو

• ايمبريالوجي
• جينياتي خرابي
• جينياتي تنوع
• جينياتي انجنيئرنگ
• جينيات جو خاڪو

خارجي لنڪس

• وڪي قول تي جينيات بابت قول
• وڪي ڪتاب تي لاڳاپيل
• سانچو:Library resources about
• سانچو:In Our Time