اڪائين جو بين الاقوامي نظام

اڪائين جو بين الاقوامي نظام (International System of Units) بين الاقوامي طور تي مخفف SI (فرانسيسي سسٽم انٽرنيشنل ڊي يونٽس مان) جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو، ميٽرڪ سسٽم جو جديد روپ ۽ دنيا جو سڀ کان وڏي پيماني تي استعمال ٿيندڙ ماپ جو نظام آهي. بين الاقوامي وزن ۽ ماپن جي بيورو پاران ترتيب ڏنل (مخفف BIPM فرانسيسي: Bureau international des poids et mesures). دنيا جي لڳ ڀڳ هر ملڪ ۾ سرڪاري حيثيت سان ماپ جو اهو واحد نظام آهي. اهو سائنس، ٽيڪنالاجي، صنعت، ۽ روزمره جي واپار ۾ استعمال ٿيندو آهي.

SI بنيادي يونٽ (ٻاهرئين دائرو) ۽ مستقل (اندروني دائرو)

ست SI بنيادي يونٽ

علامت	نالو	مقدار
s	سيڪنڊ	وقت
m	ميٽر	ڊگھائي
kg	ڪلوگرام	ڪميت
A	ائمپئر	اليڪٽرڪ ڪرنٽ
K	ڪئلون	ٿرموڊائنامڪ گرمي جي پد
mol	مول	شئي جي مقدار
cd	ڪئنڊلا	روشني جي شدت

عالمي ماپ جي نظام، SI ۾ ماپ جي اڪائين جو هڪ مربوط نظام شامل آهي، جيڪو ستن بنيادي يونٽن سان شروع ٿئي ٿو، جيڪي سيڪنڊ (علامت s، وقت جي اڪائي)، ميٽر (علامت m، ڊگھائي جي اڪائي)، ڪلوگرام (علامت Kg، ڪميت جي اڪائي)، ايمپيئر (علامت A، برقي ڪرنٽ)، ڪيلون (علامت K، ٿرموڊائنامڪ گرمي جي پد)، مول (علامت mol، مادي جي مقدار) ۽ ڪينڊلا (علامت cd، روشنيءَ جي شدت) تي مشتمل آهن. نظام اضافي مقدار جي لامحدود تعداد لاء مربوط اڪائين کي گڏ ڪري سگھي ٿو. انهن کي مربوط نڪتل اڪائيون سڏيو ويندو آهي، جن کي هميشه بنيادي اڪائين جي طاقتن جي مضاعف جي طور تي نمائندگي ڪري سگهجي ٿو. 22 مربوط نڪتل يونٽ خاص نالن ۽ علامتن سان مهيا ڪيا ويا آهن. ست بنيادي يونٽ ۽ 22 مربوط نڪتل يونٽ خاص نالن ۽ علامتن سان گڏ، ٻين مربوط نڪتل يونٽن کي ظاهر ڪرڻ لاءِ، استعمال ڪري سگهجن ٿا. جيئن ته مربوط اڪائين جا سائز صرف ڪجهه ايپليڪيشنن لاءِ آسان هوندا ۽ ٻين لاءِ نه، ان ڪري SI چوويهه اڳڪٿيون مهيا ڪري ٿو، جن کي جڏهن مربوط اڪائين جي نالي ۽ علامت ۾ شامل ڪيو وڃي ته چوويهه اضافي (غير مربوط) SI يونٽ پيدا ٿين ٿا. ساڳئي مقدار لاء؛ اهي غير مربوط اڪائيون هميشه ڊيسيمل آهن (يعني ڏهه جو پاور) ملٽيز ۽ ڪوهرينٽ اڪائين جا ذيلي ضرب.

SI جي تعريف ڪرڻ جو موجوده طريقو ڏهاڪن کان اڳتي وڌندڙ تجريدي ۽ مثالي فارموليشن ڏانهن وڌڻ جو نتيجو آهي جنهن ۾ اڪائين جي حقيقتن کي تصوراتي طور تي وصفن کان الڳ ڪيو ويو آهي. ان جو نتيجو اهو آهي ته جيئن جيئن سائنس ۽ ٽيڪنالاجيون ترقي ڪن ٿيون، تيئن بغير ڪنهن يونٽ کي نئين سر وضاحت ڪرڻ جي، نئين ۽ اعليٰ حقيقتن کي متعارف ڪرايو وڃي ٿو.

SI نظام جي ترقيءَ لاءِ اصل محرڪ اڪائين جو تنوع هو، جيڪي سينٽي ميٽر-گرام-سيڪنڊ (CGS) سسٽم جي اندر اڀري آيو هيو (خاص طور تي اليڪٽرروسٽيٽڪ اڪائين ۽ برقي مقناطيسي اڪائين جي نظامن جي وچ ۾ تضاد) ۽ مختلف شعبا جيڪي انهن کي استعمال ڪن ٿا جي وچ ۾ هم آهنگي جي کوٽ. وزن ۽ ماپن تي جنرل ڪانفرنس (فرانسيسي: Conférence générale des poids et mesures - CGPM)، جيڪو 1875 جي ميٽر ڪنوينشن پاران، ڪيترن ئي بين الاقوامي تنظيمن کي گڏ ڪري نئين نظام جي تعريف ۽ معيار قائم ڪرڻ ۽ ضابطن کي معياري ڪرڻ لاء، لکڻ ۽ پيش ڪرڻ جي ماپ لاء، قائم ڪئي وئي. اهو نظام سال 1960ع ۾، هڪ شروعات جي نتيجي ۾ جيڪو 1948ع ۾ شروع ٿيو ۽ اڪائين جي ميٽر-ڪلوگرام-سيڪنڊ نظام (MKS) تي ٻڌل آهي CGS سسٽم جي ترقي جي خيالن سان گڏ، شايع ڪيو ويو.

خارجي لنڪس

• BIPM (International Bureau of Weights and Measures) official web site