ايپيڊيميولوجي

ايپيڊيميولوجي (Epidemiology) آبادي ۾ صحت ۽ بيمارين جي نمونن ۽ مقرر ڪيل حالتن جي تقسيم (ڪير، ڪڏهن ۽ ڪٿي)، جو مطالعو ۽ تجزيو آهي. ايپيڊميولوجي، لفظي معني آهي "ماڻهن تي ڇا گذري رھیي آهي جو مطالعو"، لفظ يوناني 'ايپي، اپون' وچ ۾ 'ڊيمو' ماڻهن ۽ لوگوس'مطالعو'مان نڪتل آهي، اهو مشورو ڏئي ٿو ته اهو صرف انساني آبادي تي لاڳو ٿئي ٿو. بهرحال، اصطلاح وڏي پيماني تي حياتياتی آبادي جي مطالعي ۾ استعمال ڪيو ويندو آهي (ويٽرنري ايپيڊميولوجي)، جيتوڻيڪ اصطلاح "ايپيزولوجي" موجود آهي، ۽ اهو پڻ ٻوٽن جي آبادي جي مطالعي تي لاڳو ڪيو ويو آهي (نباتات يا ٻوٽن جي بيماري ايپيڊیميولوجي).

ايپيڊميولوجيڪل مطالعي جي اهم علائقن ۾؛ بيماري جو سبب، ٽرانسميشن، وباء جي تحقيق، بيمارين جي نگراني، ماحولياتي ايپيڊميولوجي، فارنسڪ ايپيڊميولوجي، پيشه ورانه ايپيڊميولوجي، اسڪريننگ، بايو مانيٽرنگ ۽ علاج جي اثرات جي مقابلي ۾ ڪلينڪ ٽرائلز شامل آهن. ايپيڊميولوجسٽ ٻين سائنسي مضمونن جهڙوڪ حياتيات کي بهتر سمجهڻ لاءِ بيمارين جي عملن کي، انگ اکر کي موثر استعمال ڪرڻ لاءِ ۽ مناسب نتيجا ڪڍڻ لاءِ، سماجي سائنسز کي بهتر سمجهڻ لاءِ ويجهڙائي ۽ دور جي سببن کي، ۽ نمائش جي تشخيص لاءِ انجنيئرنگ تي ڀاڙين ٿا.

اهو عوامي صحت جو بنياد آهي ۽ پاليسين جي فيصلن ۽ ثبوتن تي ٻڌل عمل کي، بيماري لاءِ خطري جي عنصرن جي نشاندهي ڪندي ۽ حفاظتي صحت جي سار سنڀال لاءِ هدف مقرر ڪندي، شڪل ڏئي ٿو. ايپيڊميولوجسٽ، نتيجن جي تشريح ۽ تقسيم ۾ ترميم ڪري (بشمول ماھرن جو جائزو ۽ ڪڏهن ڪڏهن سسٽماتي جائزو)، مطالعي جي ڊيزائن، گڏ ڪرڻ ۽ ڊيٽا جي شمارياتي تجزيي ۾ مدد ڪن ٿا. ايپيڊميولوجي طريقن کي ترقي ڪرڻ ۾ استعمال ٿيندڙ ڪلينڪ ريسرچ، عوامي صحت جي مطالعي ۽ گهٽ حد تائين، حياتياتي سائنس ۾ بنيادي تحقيق ۾ مدد ڪئي آهي. ”وبا“ (Epidemic) ۽ ”انديمي“ (Endemic) جي وچ ۾ فرق پهريون ڀيرو بقراط طرفان، انهن بيمارين جي وچ ۾ فرق ڪرڻ لاءِ جيڪي آبادي (وبا) ۾ ”ڏسيل آهن“ انهن مان جيڪي ”رهن ٿا“ آبادي (وڏي مرض) کان تيار ڪيو ويو هو.

"ايپيڊميولوجي" اصطلاح پهريون ڀيرو سال 1802ع ۾ وبائي مرضن جي مطالعي کي بيان ڪرڻ لاءِ اسپيني طبيب جاخن دی ولالبا (Joaquín de Villalba) پاران ايپيڊميولوجيا اسپانولا (Epidemiología Española) ۾ استعمال ڪيو ويو هو. ايپيڊميولوجسٽ پڻ هڪ آبادي ۾ بيمارين جي رابطي جو مطالعو ڪن ٿا، هڪ حالت هڪ سائنڊيمڪ طور سڃاتو وڃي ٿو. ايپيڊميولوجي جو اصطلاح هاڻي وڏي پيماني تي وضاحت ۽ سببن کي ڍڪڻ لاءِ نه رڳو وبائي مرض، متعدي بيماري، پر عام طور تي بيماري، بشمول لاڳاپيل حالتون استعمال ڪيو ويو آهي. ايپيڊميولوجي ذريعي جانچيل عنوانن جا ڪجهه مثال؛ هاءِ بلڊ پريشر، ذهني بيماري ۽ موهپا، شامل آهن. تنهن ڪري، هي ايپيڊميولوجي تي ٻڌل آهي ته ڪيئن بيماري جو نمونو انسان جي ڪم ۾ تبديلي جو سبب بڻائيندو آهي.

خارجي لنڪس

• The Health Protection Agency آرڪائيو ڪيا ويا 29 January 2007 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
• The Collection of Biostatistics Research Archive آرڪائيو ڪيا ويا 24 October 2021 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
• European Epidemiological Federation
• 'Epidemiology for the Uninitiated' آرڪائيو ڪيا ويا 21 March 2019 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. by D. Coggon, G. Rose, D.J.P. Barker, British Medical Journal
• Epidem.com آرڪائيو ڪيا ويا 24 September 2001 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. – Epidemiology (peer reviewed scientific journal that publishes original research on epidemiologic topics)
• 'Epidemiology' آرڪائيو ڪيا ويا 29 April 2021 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. – In: Philip S. Brachman, Medical Microbiology (fourth edition), US National Center for Biotechnology Information
• Monash Virtual Laboratory – Simulations of epidemic spread across a landscape
• Division of Cancer Epidemiology and Genetics, National Cancer Institute, National Institutes of Health آرڪائيو ڪيا ويا 12 August 2009 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
• Centre for Research on the Epidemiology of Disasters آرڪائيو ڪيا ويا 15 March 2010 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. – A WHO collaborating centre
• People's Epidemiology Library
• Epidemiology of COVID-19 outbreak آرڪائيو ڪيا ويا 28 March 2020 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.