وڪيپيڊيا

الزائمر (وڏي عمر جي ماڻهن جي دماغي بيماري)

الزائمر بيماري (Alzheimer's disease) دماغ جي هڪ بيماري آهي، جيڪا خاص طور تي بزرگ ماڻهن ۾ پائي وڃي ٿي ۽ ان سان يادداشت، سوچڻ، ۽ فيصلا ڪرڻ جي صلاحيت تي اثر پوي ٿو. الزائمر بيماري ۾، دماغ جي سيلز (neurons) آهستي آهستي ڪم ڪرڻ بند ڪن ٿيون ۽ آخرڪار مرڻ لڳن ٿيون. اهو عمل دماغ جي انهن حصن ۾ وڌيڪ ٿيندو آهي، جيڪي ياداشت ۽ سوچڻ کي ڪنٽرول ڪن ٿا.

الزائمر بيماري
Alzheimer's disease
Synonyms الزائمر ڊيمينشيا (Alzheimer's dementia)
الزائمر سان گڏ هڪ شخص جي دماغ جي مقابلي ۾ هڪ عام انساني دماغ جو خاڪو
اچار
مھارت نيورولوجي
آثار ياداشت جو نقصان، ڳالهه ٻولهه ۾ مسئلو، ذهني بي ترتيبي، مزاج جي تبديلي[1][2]
خرابي انفيڪشن، ٽرمينل اسٽيج ۾ اسپريشن نمونيا[3]
معمول واري اٿل 65 سالن کان مٿي[4]
مدو ڊگھي مدت[2]
ڪارڻ گهٽ ڄاڻايل[1]
خطري جي گنجائش جينياتي، مٿي جو زخم، ڪلينڪل ڊپريشن، هائپرٽئنشن، [1]نفسياتي دٻاء،[5]جسماني ۽ ذهني ورزش جي کوٽ[6] and mental[5][7]
تشخيصي طريقو علامتن ۽ ٻين ممڪن سببن کي ختم ڪرڻ کان پوءِ ادراڪي جاچ جي بنياد تي[8]
تفاوتي تشخيص عام دماغي عمر،[1]

لئوي جسماني ڊيمينشيا[9]

ٽرائسومي 21[10]
دوا درمل ايسيٽائلڪولينئسٽيرئس انهيبيٽر، اين ڊي ايم اي ريسيپٽر انٽاگونسٽ[11]
قياس آرائي ان ح زندگي جي اميد 3-12 سال[11][12][13]
ورجاء 5 ڪروڙ (2020ع)[14]

هي بيماري عام طور تي آهستي آهستي شروع ٿيندي آهي ۽ آهستي آهستي ترقي ڪري ٿي[15] ۽ 60-70 سيڪڙو ڊيمنشيا جي ڪيسن جو سبب آهي.[16] سڀ کان وڌيڪ عام ابتدائي علامت، تازي واقعن کي ياد ڪرڻ ۾ مشڪل آهي. جيئن ته بيماري ترقي ڪري ٿي، علامتن ۾، ڳالھه ٻول ۾ مسئلا، بيزاري (بشمول آسانيء سان وڃائڻ)، موڊ جي جھلڻ، همت جي ڪمي، خود غفلت ۽ رويي جا مسئلا شامل ٿي سگھن ٿا.[17] جيئن هڪ شخص جي حالت خراب ٿئي ٿي، اهي اڪثر ڪري خاندان ۽ سماج کان پري ٿي ويندو آهي.[18] آهستي آهستي جسماني افعال گم ٿي ويندا آهن، جيڪا آخرڪار موت تي ختم ٿيندا آهن. جيتوڻيڪ ترقيءَ جي رفتار مختلف ٿي سگهي ٿي، تشخيص جي پٺيان سراسري زندگيءَ جي اميد ٽي کان ٻارهن سال آهي.

الزئمر جي بيماري جو سبب پوري طور سمجهي نه سگهيو آهي. [19] ان جي ترقي سان لاڳاپيل ڪيترائي ماحولياتي ۽ جينياتي خطري جا عنصر آهن. سڀ کان وڌيڪ مضبوط جينياتي خطري جو عنصر، اپوليپروٽين E جي هڪ ايليل مان آهي.[20][21] ٻين خطري جي عنصرن ۾ زندگي ۾ ڪڏهن مٿي جو زخم، ڪلينڪل ڊپريشن ۽ هاء بلڊ پريشر شامل آهن.[1] بيماريءَ جي ترقيءَ جو ڪارڻ دماغي پرانتڪس ۾ خراب ٿيل پروٽين جي ذخيري جي جمع ٿيڻ جي ڪري آهي، جن کي امائلائڊ ڌٻا ۽ نيوروفائبرلري ٽئنگل سڏيو ويندو آهي. اهي غلط فولڊ ٿيل پروٽين جا مجموعا عام جيو گھرڙي جي ڪم ۾ مداخلت ڪن ٿا ۽ وقت سان گڏ دماغ ۾ نيورسن جي ناقابل واپسي تنزلي ۽ دماغ ۾ سائناپٽڪ (synaptic) رابطن جي نقصان جو سبب بڻجن ٿا.[22] هڪ امڪاني تشخيص، ٻين ممڪن سببن کي رد ڪرڻ لاء، طبي تصويرن ۽ رت جي تجربن سان گڏ بيماري جي تاريخ ۽ ادراڪي جاچ تي ٻڌل آهي.[23] ابتدائي علامات اڪثر ڪري عام دماغ جي ايجنگ سان غلط طور تي ملايو ويندو آهي.[24] يقيني تشخيص لاءِ دماغ جي بافتن جي چڪاس جي ضرورت آهي، پر اهو صرف موت کان پوءِ ٿي سگهي ٿو.[25][26]

ڪوبه علاج ان جي ترقي کي روڪي يا رد نٿو ڪري سگهي، جيتوڻيڪ ڪجھ عارضي طور تي علامتون بهتر ڪري سگھن ٿا.[27] صحتمند غذا، جسماني سرگرمي ۽ سماجي مصروفيت عام طور تي ايجنگ جي علاج ۾ فائدي وارا آهن ۽ شايد ادراڪ جي گهٽتائي ۽ الزائمر جي خطري کي گهٽائڻ ۾ مدد ڪري سگھن ٿا.[28] متاثر ٿيل ماڻهو ٻين تي وڌ کان وڌ انحصار ڪرڻ لڳندا آهن ۽ اڪثر ڪري سنڀاليندڙن تي بار وجهندا آهن. دٻاء ۾، سماجي، نفسياتي، جسماني ۽ اقتصادي عناصر شامل ٿي سگھن ٿا.[29] ورزش جا پروگرام روزاني زندگيءَ جي سرگرمين جي حوالي سان فائديمند ٿي سگهن ٿا ۽ ممڪن طور نتيجا بهتر ڪري سگهن ٿا.[30] ڊيمنشيا جي ڪري رويي جي مسئلن يا نفسيات جو علاج ڪڏهن ڪڏهن اينٽي سائيڪوٽڪس سان ڪيو ويندو آهي، پر ان سان جلد موت جو خطرو وڌي ويندو آهي.[31][32]

سال 2020ع تائين، سڄي دنيا ۾ لڳ ڀڳ 5 ڪروڙ ماڻهو الزائمر جي مرض ۾ مبتلا هئا.[14] اهو اڪثر ڪري 65 سالن کان مٿي عمر وارن ماڻهن ۾ شروع ٿئي ٿو، جيتوڻيڪ 10 سيڪڙو تائين ڪيسن جي شروعات 30 کان 60 جي وچ واري ڏهاڪن واري عمر ۾ متاثر ٿين ٿا.[33] [34] اهو 65 سالن ۽ ان کان وڌيڪ عمر وارن ماڻهن جو 6 سيڪڙو ۽ مردن جي ڀيٽ ۾ عورتن کي گهڻو متاثر ڪري ٿو.[35][36] هن بيماريءَ جو نالو جرمن نفسيات ۽ پيٿولوجسٽ الائيس الزائمر جي نالي تي رکيو ويو آهي، جنهن پهريون ڀيرو 1906ع ۾ ان کي بيان ڪيو.[37] الزائمر جو سماج تي مالي بار وڏو آهي، جنهن جي اندازي مطابق عالمي ساليانو خرچ هڪ ٽريلين آمريڪي ڊالر آهي.[14] اهو دنيا ۾ موت جو ستين وڏو سبب آهي.[38]

الزائمر جي مرض جي وسيع اثرن کي نظر ۾ رکندي، ڪيترن ئي ملڪن ۾ بنيادي سائنس ۽ صحت لاء فنڊ ڏيندڙ الزائمر جي تحقيق کي وڏي پيماني تي سپورٽ ڪن ٿا. مثال طور، الزائمر جي تحقيق لاءِ يو ايس نيشنل انسٽيٽيوٽ آف هيلٿ پروگرام، الزائمر جي بيماري کي منهن ڏيڻ لاءِ نيشنل پلان، مالي سال 2026ع لاءِ 3.98 بلين آمريڪي ڊالرن جي بجيٽ رکي ٿو.[39] يورپي يونين، هوريزن يورپ 2020 (2020 Horizon Europe) ريسرچ پروگرام ۾، ڊيمينشيا سان لاڳاپيل منصوبن لاءِ، 570 ملين يورو کان وڌيڪ رقم رکيو.[40] 

ھي مضمون چيٽ جي پي ٽي پاران لکيو ويو آھي، جڏھن تہ معمولي تبديليون ڪيون ويون آھن. معلومات جي درستگي جي پڪ نہ ٿي ڏجي.

الزائمر بيماري دماغ جي هڪ بيماري آهي، جيڪا خاص طور تي بزرگ ماڻهن ۾ پائي وڃي ٿي ۽ ان سان يادداشت، سوچڻ، ۽ فيصلا ڪرڻ جي صلاحيت تي اثر پوي ٿو. الزائمر بيماري ۾، دماغ جي سيلز (neurons) آهستي آهستي ڪم ڪرڻ بند ڪن ٿيون ۽ آخرڪار مرڻ لڳن ٿيون. اهو عمل دماغ جي انهن حصن ۾ وڌيڪ ٿيندو آهي، جيڪي ياداشت ۽ سوچڻ کي ڪنٽرول ڪن ٿا.

الزائمر بيماري هڪ طويل ۽ پيچيده بيماري آهي، جيڪا مريض ۽ ان جي خاندان لاءِ چئلينجن سان ڀرپور ٿي سگهي ٿي. وقت سر سڃاڻپ، طبي سھولت ۽ حمايت سان مريضن کي زندگي ۾ ٿورو آرام ملي سگهي ٿو، جڏهن تہ تحقيق جاري آهي تہ جيئن هن بيماري جو وڌيڪ اثرائتو علاج دريافت ڪري سگهجي.

الزائمر بيماري جون علامتون

سنواريو

الزائمر بيماري جي شروعات ۾ يادداشت جا ننڍڙا مسئلا پيش اچي سگهن ٿا، جھڙوڪ:

  • ننڍيون شيون وسارڻ، جهڙوڪ ماڻهن جا نالا، واقعا، يا تازو ٿيل ڳالهيون.
  • عام ڳالهيون يا جڳهون وسارڻ.
  • معمولي ڪم ڪرڻ ۾ مشڪل، جهڙوڪ پڪو ڪرڻ يا حساب ڪرڻ.
  • وقت ۽ جاءِ بابت پريشاني محسوس ڪرڻ.

بيماري جي شروعات ۽ پوءِ جا مرحلا

سنواريو

وقت سان گڏ، الزائمر بيماري وڌيڪ خراب ٿي وڃي ٿي، جنھن سان فرد هيٺين مسئلن کي منھن ڏئي سگهي ٿو:

  • ڳالهائڻ ۾ مشڪل.
  • پنھنجي خيالن کي ترتيب ڏيڻ ۾ ڏکيائي.
  • موڊ ۽ روين ۾ تبديليون.
  • ٻين جي مدد کانسواءِ روزاني ڪم ڪرڻ ۾ مشڪل.

سبب ۽ خطرا

سنواريو

الزائمر بيماري جي اصل سببن تي مڪمل تحقيق جاري آهي، پر ان ۾ عمر، خانداني تاريخ، ۽ ڪجهہ جيناتي عوامل شامل ٿي سگهن ٿا. ان سان گڏوگڏ، دل جي بيماري، ذيابطيس، ۽ بلڊ پريشر جھڙا عنصر بہ خطرن کي وڌائي سگهن ٿا.

علاج

سنواريو

في الحال الزائمر بيماري جو ڪو مڪمل علاج موجود ناهي. پر مختلف دوائون ۽ علاج جا طريقا آهن، جيڪي بيماري جي علامتن کي ڪجهہ حد تائين ڪنٽرول ڪري سگهن ٿا ۽ مريض جي زندگيءَ کي ٿورو آسان بڻائي سگهن ٿا.

پڻ ڏسو

سنواريو

ٻاھريان ڳنڍڻا

سنواريو
وڪيميڊيا العام ۾ الزائمر (وڏي عمر جي ماڻهن جي دماغي بيماري) سان لاڳاپيل ابلاغي مواد ڏسو.
الزئمر جي بيماري جي لغوي معنائن جي لاءِ وڪي لغت ۾ ڏسو

حوالا

سنواريو
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Knopman2021
  2. ↑ 2.0 2.1 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named WHO2023
  3. ↑ "Ask the Doctors - What is the cause of death in Alzheimer's disease?". www.uclahealth.org. حاصل ڪيل 2024-03-18. 
  4. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Mend2012
  5. ↑ 5.0 5.1 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Yu 1201–1209
  6. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Cheng2016
  7. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Vina2018
  8. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named NICE2014Diag
  9. ↑ "Lewy Body Dementias: Dementia With Lewy Bodies and Parkinson Disease Dementia". Continuum 22 (2 Dementia): 435–463. April 2016. doi:10.1212/CON.0000000000000309. ISSN 1080-2371. PMID 27042903. 
  10. ↑ "Dementia in Down syndrome: unique insights for Alzheimer disease research". Nat Rev Neurol 15 (3): 135–147. March 2019. doi:10.1038/s41582-018-0132-6. PMID 30733618. 
  11. ↑ 11.0 11.1 "How Alzheimer's drugs help manage symptoms". Mayo Clinic. حاصل ڪيل 2024-03-19. 
  12. ↑ "Predictors of Life Expectancy in Autopsy-Confirmed Alzheimer's Disease". Journal of Alzheimer's Disease 86 (1): 271–281. 2022. doi:10.3233/JAD-215200. PMID 35034898. 
  13. ↑ "Survival in dementia and predictors of mortality: a review". International Journal of Geriatric Psychiatry 28 (11): 1109–1124. November 2013. doi:10.1002/gps.3946. PMID 23526458. 
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Breijyeh2020
  15. ↑ "Dementia Fact sheet". World Health Organization. حاصل ڪيل 10 July 2023. 
  16. ↑ "Dementia Fact sheet". World Health Organization. حاصل ڪيل 10 July 2023. 
  17. ↑ "Dementia Fact sheet". World Health Organization. حاصل ڪيل 10 July 2023. 
  18. ↑ "Alzheimer's disease". BMJ 338: b158. February 2009. doi:10.1136/bmj.b158. PMID 19196745. 
  19. ↑ "Alzheimer's disease". BMJ 338: b158. February 2009. doi:10.1136/bmj.b158. PMID 19196745. 
  20. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Long
  21. ↑ "Study reveals how APOE4 gene may increase risk for dementia". National Institute on Aging. وقت 17 March 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 17 March 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  22. ↑ "Alzheimer's Disease Fact Sheet". National Institute on Aging. وقت 23 March 2022 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 23 March 2022.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  23. ↑ "Dementia diagnosis and assessment" (PDF). National Institute for Health and Care Excellence (NICE). وقت 5 December 2014 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 30 November 2014.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  24. ↑ "Alzheimer's disease". BMJ 338: b158. February 2009. doi:10.1136/bmj.b158. PMID 19196745. 
  25. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Khan2020
  26. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Gauthreaux2020
  27. ↑ "Dementia Fact sheet". World Health Organization. حاصل ڪيل 10 July 2023. 
  28. ↑ "Alzheimer's Disease Fact Sheet". National Institute on Aging. وقت 23 March 2022 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 23 March 2022.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  29. ↑ "Systematic review of information and support interventions for caregivers of people with dementia". BMC Geriatrics 7: 18. July 2007. doi:10.1186/1471-2318-7-18. PMID 17662119. 
  30. ↑ "Exercise programs for people with dementia". The Cochrane Database of Systematic Reviews 132 (4): CD006489. April 2015. doi:10.1002/14651858.CD006489.pub4. PMID 25874613. 
  31. ↑ "Low-dose antipsychotics in people with dementia". National Institute for Health and Care Excellence (NICE). وقت 5 December 2014 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 29 November 2014.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  32. ↑ "Information for Healthcare Professionals: Conventional Antipsychotics". US Food and Drug Administration. وقت 29 November 2014 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 29 November 2014.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  33. ↑ "Alzheimer's Disease Fact Sheet". National Institute on Aging. وقت 24 January 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 25 January 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  34. ↑ "Early-onset Alzheimer's disease: nonamnestic subtypes and type 2 AD". Archives of Medical Research 43 (8): 677–685. November 2012. doi:10.1016/j.arcmed.2012.11.009. PMID 23178565. 
  35. ↑ "Alzheimer's disease". BMJ 338: b158. February 2009. doi:10.1136/bmj.b158. PMID 19196745. 
  36. ↑ "Alzheimer's pathogenic mechanisms and underlying sex difference". Cell Mol Life Sci 78 (11): 4907–4920. June 2021. doi:10.1007/s00018-021-03830-w. PMID 33844047. 
  37. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named pmid9661992
  38. ↑ "The top 10 causes of death". www.who.int. حاصل ڪيل 2024-03-19. 
  39. ↑ Bertagnolli MM. "Fiscal Year 2026 NIH Professional Judgment Budget for Alzheimer's Disease and Related Dementias Research: Advancing Progress in Dementia Research". US National Institutes of Health. حاصل ڪيل 23 September 2024. 
  40. ↑ "Alzheimer Europe: Horizon Europe research programme". 
"https://sd.wikipedia.org/w/index.php?title=الزائمر_(وڏي_عمر_جي_ماڻهن_جي_دماغي_بيماري)&oldid=295971" تان ورتل